Od 11 marca bieżącego, 2024 roku, powiększyła się liczba Polaków pracujących w Stolicy Apostolskiej, albowiem o. dr Rafał Aleksander Wilkowski OCD został zatrudniony w Dykasterii Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. Jest on, obok o. Szczepana Tadeusza Praśkiewicza OCD, drugim polskim karmelitą bosym pracującym w pełnym wymiarze dla Kurii Rzymskiej.
Wspominając dzieciństwo
Najstarszy z czworga potomstwa małżonków Lucyny i Eugeniusza Wilkowskich, tj. ekonomistki i dr. hab. historii, działacza opozycji w okresie PRL, członka Solidarności, więzionego, usuniętego z pracy i pozbawionego prawa wykonywania zawodu, senatora I i II kadencji, nauczyciela, pracownika administracji państwowej i samorządowej, ponownie nauczyciela, w tym trzech uczelni, autora licznych naukowych publikacji (37 pozycji zwartych, ponad 700 artykułów naukowych i publicystycznych), od 2011 r. odpowiedzialnego za wydawanie dwumiesięcznika „Powinność. Pismo kulturalno-społeczne Ziemi Chełmskiej”.
Rafał urodził się w Hrubieszowie 26 lutego 1977 roku. Z dzieciństwa pamięta najbardziej trudny czas, kiedy mając pięć-siedem lat, musiał przeżywać długie miesiące rozłąki z ojcem, który za społeczne zaangażowanie i patriotyczną postawę przez niemal rok był internowany, a przez siedem i pół miesiąca aresztowany przez ówczesną władzę dogorywającego komunizmu. Niezrozumiałe było dla niego to, że tato nie mógł być w domu, a w czasie wyjazdów do niego do więzienia, wraz z mamą i wujkiem, mógł go widzieć tylko przez chwilę. Po 1984 r. z tatą uczestniczył w uroczystościach religijno-patriotycznych, podczas których, gdy śpiewano Boże coś Polskę… zgromadzeni podnosili prawą rękę z palcami ułożonymi w kształcie litery V. Rafał, naśladując dorosłych, podnosił ją jeszcze wyżej. Gdy był uczniem klasy ósmej Szkoły Podstawowej nr 6 w Chełmie, nauczyciel przedmiotu wiedzy obywatelskiej polecił napisać wypracowanie o ważnym wydarzeniu, w którym uczniowie brali udział. Rafał ze szczegółami opisał wyjazd z ojcem do Komarowa na uroczystości rocznicy zwycięskiej bitwy z bolszewikami z 1920 r. i podkreślił, że znakiem podniesionej ręki ma swój udział w pokonaniu byłego systemu. Zaznaczył, że wówczas nie wszystko jeszcze rozumiał, ale jako uczeń ostatniej klasy rozumie znacznie więcej. Podczas czytania tego tekstu wszyscy zamilkli, zapanowała absolutna cisza, a nauczyciel z przerażenia, choć to był już inny czas, na przemian bladł i czerwieniał.
Będąc uczniem I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie, gdy pewnego razu nauczycielka uprościła przekaz o chrześcijaństwie, poprosił o głos i podjął polemikę, wywołując tym wśród nauczycieli konsternację. Ukończywszy Liceum, m.in. dzięki kontaktom z klasztorem karmelitanek bosych w Dysie k. Lublina, latem 1996 roku wstąpił do Karmelu w Czernej k. Krakowa i rozpoczął zakonny nowicjat, przyjmując imię Rafał od Krzyża.
Formacja zakonna i kapłańska
Pierwsze śluby zakonne złożył w Czernej 20 września 1997 na ręce o. Benignusa Wanata OCD, wikariusza Krakowskiej Prowincji Zakonu Karmelitów Bosych, po czym został skierowany na dwuletnie studia filozoficzne do Lublina, które ukończył w Kolegium Filozoficznym Prowincji w 1999 roku. Jako szczególnie uzdolniony został przez przełożonych zakonnych skierowany na studia teologiczne do Międzynarodowego Kolegium Teologicznego Karmelitów Bosych pw. św. Jana od Krzyża przy Papieskim Wydziale Teologicznym „Teresianum” w Rzymie, gdzie w roku akademickim 2001-2002 był delegatem studentów do Rady Wydziału. Teologię ukończył w czerwcu 2002, a 14 września tegoż roku złożył w Krakowie na ręce przełożonego prowincjalnego o. Szczepan T. Praśkiewicza OCD uroczystą profesję zakonną oraz przyjął z rąk bp. Antoniego Dziemianko, sufragana grodzieńskiego, święcenia diakonatu. Ten sam biskup, późniejszy sekretarz Konferencji Episkopatu Białorusi i ordynariusz diecezji pińskiej, udzielił mu 3 maja 2003 roku w Krakowie święceń kapłańskich.
Duszpasterz z zamiłowania i kurialista z posłuszeństwa
Już jako diakon, odbywając praktykę duszpasterską w Krakowie, był wicesekretarzem Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych, a po święceniach kapłańskich i prymicjach, odprawionych w rodzinnej parafii pw. Chrystusa Odkupiciela w Chełmie, został jej sekretarzem. Łączył pracę kancelaryjną z duszpasterstwem, prowadząc dni skupienia dla osób konsekrowanych, zwłaszcza dla karmelitanek bosych i karmelitanek Dzieciątka Jezus, a nadto chętnie podejmował zastępstwa w parafiach, dyżury spowiedzi, oddawał się innej posłudze sakramentalnej jako „kapłan z ludu wzięty i dla ludu postanowiony”. Przełożony prowincjalny (skądinąd niżej podpisany) nie zawsze był z tego zadowolony, gdyż często sekretariat Kurii Prowincjalnej był pusty… Ciągle więc przypominał o. Rafałowi, że w tradycji karmelitańskiej Panu Bogu „milsze jest posłuszeństwo niż nabożeństwo”.
Studia specjalistyczne i praca wychowawcza
W 2005 roku o. Rafał wrócił do Rzymu, by podjąć studia „in utroque iure” na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim. Równocześnie był ekonomem i wychowawcą we wspomnianym Międzynarodowym Kolegium Teologicznym Karmelitów Bosych pw. św. Jana od Krzyża przy „Teresianum”. W 2009 roku zakończył studia licencjackie, przedkładając pracę pt. Disturbi di natura psichica e validità dell’ordinazione sacra. Problematiche di diritto sostantivo e processuale. Równocześnie rozpoczął na tym samym uniwersytecie przewód doktorski, uwieńczony w 2016 roku obroną i opublikowaniem rozprawy pt. Ordine sacro e disturbi del comportamento sessuale: procedimenti processuali speciali.
Posługa w Kurii Generalnej
W międzyczasie, latem 2011 roku, nowy przełożony generalny Zakonu o. Saverio Cannistrà OCD wezwał o. Rafała do Kurii Generalnej Zakonu, mianując go swoim osobistym sekretarzem, a po roku także sekretarzem generalnym ds. Mniszek Karmelitanek Bosych. Na obu tych stanowiskach potwierdził o. Rafała o. Miguel Márquez Calle, wybrany przełożonym generalnym po dwóch kadencjach o. Saverio, we wrześniu 2021 roku. W swej długoletniej pracy w Kurii Generalnej towarzyszył procesom zniesień kanonicznych 100 klasztorów karmelitanek bosych z powodu braku powołań i zestarzenia się mniszek, zwłaszcza w Europie Zachodniej. Zabiegał o nowe fundacje w innych regionach świata i był świadkiem erygowania kanonicznego 23 nowych klasztorów oraz powstania 22 nowych fundacji oczekujących na dekrety erekcyjne.
Podróżnik z posługą na wszystkie kontynenty
W ciągu swej posługi jako osobisty sekretarz przełożonego generalnego o. Rafał odbył u jego boku wiele podroży, także międzykontynentalnych. W klasztorach w Polsce, na Białorusi, Słowacji, Ukrainie i Syberii był też tłumaczem generała lub definitorów generalnych, a na Filipinach przeprowadził w imieniu generała wizytację kanoniczną tamtejszej prowincji zakonnej.
Nadto jako sekretarz generalny ds. Mniszek odwiedził ich klasztory w 57 krajach, docierając najdalej na wschód do Apia (Samoa), a na zachód do Seattle (USA), na północ do Rygi (Łotwa), a na południe do Puerto Montt (Chile) czy Launceston (Australia). Udawał się tam, by prowadzić dla sióstr w powołaniu karmelitańskim kursy formacyjne, głosić im konferencje, towarzyszyć w zgromadzeniach federalnych, dokonywać wizytacji kanonicznych lub braterskich wizyt, propagując nowe dokumenty o życiu kontemplacyjno-klauzurowym, tj. konstytucję apostolską „Vultum Dei quaerere” z 29 czerwca 2016 roku i instrukcję „Cor Orans” z 28 kwietnia 2018 roku, i tłumacząc ich wytyczne.
Działalność badawczo-piśmiennicza
O. dr Rafał A. Wilkowski, pomimo rozlicznych zajęć związanych z pełnioną posługą, opublikował także, oprócz wspomnianej rozprawy doktorskiej, wiele publikacji:
Wybrane publikacje naukowe:
- Szczepan T. Praśkiewicz OCD, [w:], Leksykon polskich dogmatyków XX i XXI wieku, red. ks. K. Góźdź, Lublin 2010,
- Duchowe aspekty Kodeksu Prawa Kanonicznego, „Itinera Spiritualia”, nr 7 (2014),
- Ordine sacro e disturbi del comportamento sessuale: procedimenti processuali speciali, Romae 2017,
- Vultum Dei quaerere. Un tentativo di rilettura della costituzione apostolica nella prospettiva del Carmelo teresiano, „Rivista di Vita Spirituale”, nr 72 (2018),
- Wspólnota mężczyzn, [w:] Czerpać ze źródła. 450-lecie inauguracji pierwszej wspólnoty karmelitów bosych w Duruelo, red. J. W. Gogola OCD, D. Sochacki OCD, Kraków 2018,
- Autonomia i komunia w Karmelu terezjańskim w świetle Konstytucji apostolskiej „Vultum Dei quaerere” i Instrukcji wykonawczej „Cor orans”, „Itinera Spiritualia”, nr 12 (2019),
- La comunità contemplativa. Humus della formazione, „Rivista di Vita Spirituale”, nr 75 (2021),
- El carisma en el Carmelo teresiano femenino, „Monte Carmelo”, nr 131, 2023.
Teksty publicystyczne o. Rafała zamieszczone zostały m.in. na łamach: „Carolusa – tygodnika dekanatów wadowickich”, „Niedzieli”, „Głosu Carmelu”, „Powinności”.
W „Powinności” opublikował artykuły:
- W drodze do pustego grobu… [Medytacja paschalna], nr 1, kwiecień 2011,
- Quid magis – coś więcej – czyli przeżywanie świąt Bożego Narodzenia, nr 6, grudzień 2011,
- Boże Narodzenie tajemnicą wiary, nr 6(12), grudzień 2012,
- Pokorny robotnik winnicy Pańskiej. Pontyfikat Benedykta XVI, nr 2(14), kwiecień 2013,
- Zaduma w obliczu charkowskiej zbrodni, nr 3(15), czerwiec 2013,
- Spotkanie z Afryką. Refleksje na kanwie podróży do Kenii, nr 5(17), październik 2013,
- Prorocka misja świeckich, nr 5(29), październik 2015,
- Usole Syberyjskie – żywy pomnik nadziei, nr 1(37), luty 2017,
- Fundamentem jest system wartości zawarty w Dekalogu, z o. dr. Rafałem Aleksandrem Wilkowskim OCD rozmawia Sylwia Burzyńska, nr 5(41), październik 2017,
- Prawda wołyńska, nr 3(63), czerwiec 2021,
- Nativitas Domini A.D. 2021, nr 6(66), grudzień 2021,
- Być świadkiem Boga w świecie, nr 1(67), luty 2022.
Z Kurii karmelitańskiej do Kurii watykańskiej
Obejmując posługę pracownika Dykasterii Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, o. Rafał zachował tytuł sekretarza generalnego ds. Mniszek Karmelitanek Bosych i wprowadza w ten sektor pracy w Kurii Generalnej Zakonu swego zastępcę, wicesekretarza, o. Juana Pablo Patiño Félix z Prowincji Meksykańskiej. Przed sekretariatem stoi obecnie wielkie zadanie koordynacji prac nad rewizją Konstytucji Karmelitanek Bosych według przepisów zawartych w najnowszych dokumentach Stolicy Apostolskiej.
Życzymy o. Rafałowi dużo światła Ducha Świętego w nowej posłudze dla dobra życia konsekrowanego na całym świecie i zapewniamy o naszej modlitwie, by nigdy nie zabrakło mu sił, by dopisywało zdrowie i by zawsze pałał owym młodzieńczym entuzjazmem, który – mimo przybywania lat – nigdy go nie opuszcza. Niech jego bogate doświadczenie zdobyte podczas posługiwania w Kurii karmelitańskiej owocuje stokrotnie w pracy na usługach Kurii watykańskiej.
o. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
„Powinność”, nr 3/2024, s. 13-16.
http://www.odkupiciel-chelm.pl/documents/7744.pdf