O. Ján (Ivan) Mastiliak urodził się 5 listopada 1911 r. w miejscowości Nižný Hrabovec k. Vranova nad Topľou. Był drugim z trojga dzieci, przeżywał dzieciństwo w warunkach ubóstwa po śmierci ojca w 1916 r., który wcześniej wyemigrował do USA, by utrzymać rodzinę.
Jako młody chłopak uczestnicząc w czerwcu 1922 r. w misjach w pobliskiej wiosce, Jan podjął decyzję o wstąpieniu do Redemptorystów. Podejmując formację ujawnił nie tylko doskonałą pamięć, co pomogło mu szczególnie w nauce języków obcych. Wstąpił do nowicjatu w Stropkovie i złożył pierwsze śluby zakonne 2 sierpnia 1929 r. Jako kleryk w Obořište obok studiów filozoficzno-teologicznych rozwijał także zainteresowanie unią z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym.
Po święceniach kapłańskich, które przyjął 12 sierpnia 1934 r. w Użhorodzie, podjął pracę apostolską na rzecz tej unii. W czerwcu 1935 r. został jednak powołany do wojska, co niestety spowodowało u niego, tak jak to już bywało w przeszłości, zapalenie płuc. Osłabiony chorobą, ale jednak pełen zapału do nauki, poprosił przełożonych o wysłanie go na studia na Instytucie Orientalnym w Rzymie, gdzie 19 czerwca 1941 r. obronił doktorat „Czy Władimir Sołowjow był katolikiem? Badania nad jego życiem i osobą” („Fuitne Vladimirus Soloviev catholicus. Inquisitio in eius vitam et personam”.) Z powodu II wojny światowej musiał pozostać we Włoszech i uczęszczał także na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Gregoriańskiego, gdzie ukończył studia pisząc pracę „Wiara i nauka w ujęciu Władimira Sołowjowa. Chrześcijańskie znaczenie i wartość jego myśli”. Niestety, zapadłszy znowu na zapalenie płuc, nie mógł jej opublikować i został przeniesiony na leczenie z powrotem na Słowację.
Po powrocie mieszkał w Podolińcu, następnie w Michalovcach jako przełożony wspólnoty. W lecie 1945 r. został przeniesiony do WSD Redemptorystów w Obořište i wykładał teologię dogmatyczną, ascetykę, filozofię, języki obce oraz historię i duchowość Kościołów wschodnich. Pełnił także rolę ojca duchownego, szczególnie dla greckokatolickich studentów z Wiceprowincji Michalovce. Jego oddanie, widoczne w celebracji liturgii, świętowanie wspomnień świętych Kościołów wschodnich, publikacje i wspaniałe wykłady o wschodnim chrześcijaństwie pozwoliły klerykom głębiej rozumieć duchowość i liturgię Kościoła greckokatolickiego.
Jego zaangażowanie w promocję unii, rozpoczęte już wcześniej pracą w ruchu „Modlitwa o jedność narodów słowiańskich z Kościołem katolickim”, znalazło swój pełniejszy wymiar w wykładach w Obořište, gdzie poruszony prawdziwym duchem ekumenizmu, poświęcił się przez liczne i znaczące publikacje promocji pokojowego, teologicznego dialogu, by wyjaśnić pozycje i usuwać przeszkody do pełnej komunii. Uznając jego znajomość teologii wschodniej, arcybiskup Pragi powołał go na członka Komisji ds. Birytualizmu, ustanowionej dla wszystkich, którzy pragnęli dołączyć do obrządku wschodniego. W 1949 r. został zaproszony do wykładania na Akademii Alfonsjańskiej w Rzymie, ale z powodu swojego słabego zdrowia oraz trudności w znalezieniu następcy w seminarium, a także trudności czynionych przez reżim komunistyczny, nie mógł się tam udać.
Od 1948 r., gdy w Czechosłowacji partia komunistyczna zaczęła rosnąć w siłę i sprawować rządy dyktatorskie, o. Ján został zaliczony do wrogów państwa. Aresztowany 14 marca 1950 r., po torturach, został zmuszony do podpisania kłamliwych zeznań, gdzie uznano go za szpiega Watykanu i zdrajcę. W wyniku procesu został skazany na śmierć 5 kwietnia, ale po amnestii 1955 r. karę zamieniono na 25 lat pozbawienia wolności. Został wypuszczony na wolność w 1965 r., po 15-letnim pobycie w więzieniu.
13 marca 1968 r., gdy zostało przywrócone oficjalne uznanie istnienia Kościoła greckokatolickiego w czasie przemian społecznych w Czechosłowacji, został wyznaczony na przełożonego Wiceprowincji Michalovce. Niestety, po krótkim okresie „praskiej wiosny”, Kościół ten został ponownie zmuszony do życia w podziemiu. O. Ján Mastiliak sprawował swój urząd do 18 maja 1981 r., rezygnując z powodu stanu zdrowia. W tym czasie nadał nowy impet życiu religijnego we wspólnotach, przywrócił ducha braterstwa i gorliwość misyjną. Udało się także zaprosić z wizytą do Czechosłowacji Przełożonego Generalnego Zgromadzenia Redemptorystów. W podziemiu poświęcił się potajemnej formacji kleryków diecezjalnych i zakonnych. Przyjmował ich w swoim mieszkaniu, troszczył się o ich naukowy i duchowy rozwój, i znając 14 języków obcych, tłumaczył im teksty głównych filozofów i teologów. Po okresie takiego ukrytego seminarium, sprawdziwszy ich przydatność do kapłaństwa, odsyłał ich na święcenia do biskupa.
Zmarł na zawał serca 18 września 1989 r. Pochowany jest na cmentarzu komunalnym w Michalovcach.
o. Antonio Marrazzo CSsR, Rzym
Postulator Generalny
Za: www.redemptor.pl