W niedzielę, 30 lipca 2017 roku, Warszawska Prowincja Karmelitów Bosych, po 172 latach odnowiła duszpasterską obecność Karmelu bosego na Litwie. Tego dnia, w czasie uroczystej Mszy świętej sprawowanej w kościele Świętego Krzyża, nasz litewski współbrat o. Valdas Paura OCD objął urząd proboszcza parafii pod tym samym wezwaniem, mieszczącej się w centrum Kowna. Nową fundację współtworzy z o. Valdasem o. Emilian Bojko, wieloletni misjonarz w Burundi, pracujący ostatnio przez długi czas w Argentynie.
Uroczystościom wprowadzenia nowego proboszcza przewodniczył dziekan dekanatu Kowno ks. parałat Vytautas Grigaravičius. Towarzyszyli mu licznie zgromadzeni kapłani pracujący w sąsiednich parafiach, jak również ustępujący proboszcz parafii Świętego Krzyża ks. Renaldas Šumbrauskis. Warszawską Prowincję Karmelitów Bosych reprezentował o. Prowincjał Jan Piotr Malicki oraz dwóch radnych prowincjalnych: o. Grzegorz A. Malec i o. Robert M. Marciniak.
Ks. prałat Vytautas Grigaravičius powiedział do zgromadzonych w czasie swojej homilii: „Dzisiaj w obliczu tego ważnego wydarzenia jesteśmy świadkami jak po wielu latach sprawiedliwości stało się zadość: bracia Karmelici Bosi powracają do swojej historycznej posiadłości. Bogata i doniosła historia tego kościoła ściśle łączy się z burzliwymi wydarzeniami historycznymi, które miały wpływ nie tylko na życie religijne, ale także na cały los naszego narodu […] W okresie sowieckim, kiedy to na Litwie były likwidowane klasztory, taki sam los spotkał klasztor Karmelitów Bosych. Dzisiaj bracia zakonni znów wracają do należącego do nich domu”.
Jest to niewątpliwie moment o szczególnej doniosłości historycznej. Nasi ojcowie nie tylko powrócili do kościoła, w którym wcześniej pełnili swoją posługę w latach 1770-1845. Wraz z tą nową fundacją po 58 latach została przywrócona obecność braci Zakonu Karmelitów Bosych na Litwie, po tym jak w 1946 r. ostatni zakonnicy karmelitańscy opuścili klasztor p.w. św. Teresy przy Ostrej Bramie w Wilnie.
Przybycie naszych ojców do Kowna stanowi znaczące dopełnienie naszej karmelitańskiej obecności na Litwie, gdzie dotąd istniała jedynie wspólnota Sióstr Karmelitanek Bosych w Paštuva, a także dwie wspólnoty Świeckiego Zakonu Karmelitańskiego w Kownie i w Wilnie.
Dodać trzeba, że w kościele Świętego Krzyża zbiera się także na coniedzielnej Eucharystii w sprawowanej w języku polskim społeczność Polaków mieszkających w Kownie i w okolicach.
Poniżej zamieszczamy krótką historię obecności Karmelitów Bosych w Kownie:
„W dniu 15 lipca 1705 r. Karmelici Bosi zakupili w Kownie nad brzegiem Niemna plac z domem murowanym i ogrodem, pod fundację klasztoru. Zamieszkali z zakupionej kamienicy, przeznaczając część domu na kaplicę. Wnet znaleźli fundatorów. Krzysztof i Anna z Zawiszów Szczytowie, kasztelanowie smoleńscy, dnia 4 września 1716 r. zapisali zakonnikom majątek Kaczaniszki położony nad Niemnem w pobliżu Czerwonego Dworu. Wkrótce wybudowali im murowany kościół pod wezwaniem Św. Eliasza. Fundację Szczytów zatwierdził w 1726 r. król August II.
Z uzyskanego funduszu karmelici zakupili parę domów i placów w mieście oraz wybudowali przy kościele św. Eliasza drewniany klasztor. Mieszkali tam ponad 40 lat. W roku 1770 za pozwoleniem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i Kurii Biskupiej w Wilnie, konwent dokonał zamiany swych nieruchomości z magistratem miasta. Oddał miastu place i domy z wyjątkiem kościoła św. Eliasza, a magistrat przekazał Zakonowi kościół św. Krzyża wraz z parafią. Miasto zaproponowało karmelitom sprzedaż świątyni za 40 000 zł. Karmelici złożyli w gotówce 35 000 zł oraz swoje place w mieście o wartości 4 500 zł. W 1772 r. o. Krzysztof od św. Józefa, przełożony rezydencji, objął w posiadanie kościół Św. Krzyża. Przy kościele ojcowie wybudowali murowany klasztor. Odtąd stali się właścicielami dwóch kościołów w Kownie.
W klasztorze tym ok. 1821 r. istniał kanoniczny nowicjat, a później przez pewien czas studia filozoficzne. W 1826 r przebywało tam 16 zakonników, a w 1835 r. już tylko 9. Klasztor został zniesiony dekretem carskim z dnia 13/26 marca 1845 r. Budynek zamieniono na wojenny szpital. Dwóch starszych karmelitów zamieszkało czasowo w drewnianym domku przy kościele Św. Krzyża. W dniu 1/13 maja 1845 r. z polecenia rządu obie świątynie karmelitów w Kownie zamknięto. Kościół Św. Krzyża pod koniec XIX w. został znów otwarty. Przywrócono w nim nabożeństwa i parafię z obsługą kleru diecezjalnego. Natomiast kościół Św. Eliasza popadł w ruinę” (Za: o. Benignus Józef Wanat, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce, Kraków 1979, str. 533-534).
o. Robert M. Marciniak OCD
Za: Redakcja.
