Franciszek przyznał, że wychowywanie jest dziś coraz trudniejsze. Rodzice mają dla dzieci coraz mniej czasu, oboje muszą pracować, widują się z nimi tylko wieczorami. A ponadto zostali zakwestionowani w swojej roli wychowawczej przez czynniki ideologiczne.
„Wszelkiego rodzaju «krytyczni» intelektualiści na tysiąc sposobów wyciszyli rodziców, aby uchronić młode pokolenia od szkód, prawdziwych czy wyimaginowanych, rodzinnego wychowania – powiedział Papież. – Rodzina została oskarżona m.in. o autorytaryzm, protekcjonizm, konformizm, represję uczuciową, która generuje konflikty. Powstał otwarty rozłam między rodziną a społeczeństwem, między rodziną a szkołą. Konsekwencje tego ponoszą oczywiście dzieci. Z drugiej strony, namnożyło się tzw. «ekspertów», którzy zajęli miejsce rodziców nawet w najbardziej intymnych aspektach edukacji. Wiedzą oni wszystko o życiu emocjonalnym, osobowości i jej rozwoju, o prawach i obowiązkach, znają cele, motywacje, techniki. A rodzice muszą tylko słuchać, uczyć się i dostosowywać.
Konsekwencją tego zamętu w procesie wychowawczym jest też przekonanie, że dzieci nie powinno się upominać ani w domu, ani w szkole. Franciszek opowiedział, jak sam korzystał w dzieciństwie z napomnień nauczycieli i domowej dyscypliny. Przyznał, że niektóre modele wychowawcze miały swoje ograniczenia. Jednak aktualna sytuacja na pewno nie jest dobra. Brak w niej harmonii, dialogu i współpracy między rodziną a innymi ośrodkami wychowawczymi. „Mam nadzieję, że Pan da rodzinom chrześcijańskim wiarę, wolność i odwagę do wypełnienia ich misji. Jeśli wychowanie rodzinne odzyska świadomość swej podstawowej roli, wiele zmieni się na lepsze” – zapewnił Papież.
Ze specjalnym apelem Franciszek zwrócił się do rodziców, którzy żyją w separacji. Przyznał, że wie, jak trudno jest im dobrze wychować swoje dzieci:
„Mówię wam, małżeństwom w separacji: nigdy nie traktujcie swych dzieci jako zakładników. Żyjecie w separacji z różnych powodów, na skutek różnych trudności. To jest wasza życiowa próba, ale niech na wasze dzieci nigdy nie spada ciężar tej separacji. Nie posługujcie się nimi jako zakładnikami przeciwko małżonkowi. Niech dzieci słyszą, że mama dobrze mówi o ojcu, nawet jeśli nie są razem, a niech ojciec dobrze mówi o matce. Dla małżeństw w separacji jest to bardzo ważne. Jest to trudne, ale możecie to zrobić”.
Do tematyki katechezy Franciszek nawiązał też w słowie do Polaków:
„Serdecznie pozdrawiam polskich pielgrzymów. Dziś w sposób szczególny prosimy Matkę Jezusa i Jego uważną wychowawczynię, aby wszystkie dzieci znalazły w swoich rodzicach pełnych miłości mistrzów i przewodników, i by mogły «wzrastać w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi». Niech Pan błogosławi wam i waszym rodzinom! Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!”.
kb/ rv
Czytaj całość katechezy:
Drodzy bracia i siostry,
Dziś zastanowimy się nad istotną cechą rodziny, to znaczy jej naturalnym powołaniem do wychowywania dzieci, aby dojrzewały w odpowiedzialności za siebie i za innych. Wydaje się to stwierdzenie oczywiste, ale także w naszych czasach nie brakuje trudności. Trudno wychowywać rodzicom, którzy widzą swoje dzieci tylko w godzinach wieczornych, gdy zmęczeni wracają do domu. Jeszcze trudniejsze jest to dla rodziców żyjących w separacji, obciążonych tym stanem.
Trzeba się jednak przede wszystkim zastanowić: jak wychowywać? Jaką tradycją dziś dysponujemy, by przekazywać ją naszym dzieciom?
Wszelkiego rodzaju „krytyczni” intelektualiści na tysiące sposobów wyciszyli rodziców, aby uchronić młode pokolenia od szkód – prawdziwych czy wyimaginowanych – wychowania w rodzinie. Rodzina została między innymi oskarżona o autorytaryzm, deprawację, konformizm, represję uczuciową, która generuje konflikty.
To prawda, powstał otwarty rozłam między rodziną a społeczeństwem, podważając wzajemne zaufanie. W ten sposób nastał kryzys w przymierzu wychowawczym społeczeństwa z rodziną. Objawów tego jest wiele. Na przykład, w szkole osłabieniu uległy relacje między rodzicami a nauczycielami. Czasami są napięcia i wzajemna nieufność. Konsekwencje tego oczywiście spadają na dzieci. Z drugiej strony, namnożyło się sporo tzw. „ekspertów”, którzy zajęli miejsce rodziców, nawet w najbardziej intymnych aspektach edukacji. Wiedzą oni wszystko o życiu emocjonalnym, osobowości i jej rozwoju, ich prawach i obowiązkach, znają cele, motywacje, techniki. A rodzice muszą tylko słuchać, uczyć się i dostosowywać. Pozbawieni swojej roli, często stają się zbytnio zaniepokojeni i zaborczy o swoje dzieci, aż do tego stopnia, by ich nigdy nie korygować. Mają tendencję do powierzania ich coraz bardziej „ekspertom”, nawet w kwestiach najbardziej wrażliwych i osobistych życia, sami stawiając się w kącie. W ten sposób grozi rodzicom, że wykluczą siebie z życia swoich dzieci.
To jasne, że takie podejście nie jest dobre: nie jest harmonijne, nie dialogiczne i zamiast sprzyjać współpracy między rodziną a innymi instytucjami edukacyjnymi, przeciwstawiają je sobie.
Jak do tego doszło? Nie ulega wątpliwości, że rodzice, a raczej niektóre modele edukacyjne przeszłości miały pewne ograniczenia. Ale prawdą jest również to, że są takie błędy, które mogą popełniać tylko rodzice, ponieważ mogą je zrekompensować w taki sposób, który jest niemożliwy dla kogokolwiek innego. Z drugiej strony, jak dobrze wiemy, doszło do tego, że w życiu mało jest czasu na rozmowy, refleksję i dyskusję. Wielu rodziców „zajętych” jest pracą i innymi problemami, zażenowanych nowymi potrzebami dzieci i złożonością współczesnego życia, są sparaliżowani strachem przed popełnieniem błędów. Problem jednakże polega nie tylko na mówieniu. Co więcej, powierzchowny „dialogizm” nie prowadzi do prawdziwego spotkania umysłów i serc. Zadajmy sobie natomiast pytanie: „gdzie” dzieci są naprawdę na swej drodze? Czy wiemy, gdzie tak naprawdę są ich dusze? A przede wszystkim, czy chcemy wiedzieć? Czy jesteśmy przekonani, że nie oczekują one w istocie niczego innego?
Wspólnoty chrześcijańskie są wezwane do udzielenia wsparcia misji wychowawczej rodziny, i czynią to przede wszystkim za pomocą światła Słowa Bożego. Apostoł Paweł przypomina o wzajemności obowiązków między rodzicami a dziećmi: „Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu. Ojcowie, nie rozdrażniajcie waszych dzieci, aby nie traciły ducha” (Kol 3,20-21). U podstaw tego wszystkiego jest miłość którą daje nam Bóg: która: „nie dopuszcza się bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego… Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma”(1 Kor 13,5-7). Także w najlepszych rodzinach trzeba siebie znosić nawzajem, a to wymaga tak wiele cierpliwości! Sam Jezus przeszedł przez edukację domową i wzrastał w latach, mądrości i łasce (por. Łk 2,40.51-52). A kiedy powiedział, że Jego matką i braćmi są ci, „którzy słuchają słowa Bożego i wypełniają je” (Łk 8, 21), to ukazał, jak bardzo źródło tych więzi może rozkwitać, aż do wyprowadzania ich poza ich ograniczenia.
Także w tym przypadku łaska miłości Chrystusa dopełnia to, co jest wpisane w naturę człowieka. Jak wiele mamy wspaniałych przykładów rodziców chrześcijańskich, pełnych ludzkiej mądrości! Ukazują oni, że dobre wychowanie rodzinne jest podstawą humanizmu. Jego promieniowanie społeczne jest bogactwem pozwalającym na zrekompensowanie niedostatków, ran, braków ojcostwa czy macierzyństwa, które dotykają dzieci mniej szczęśliwe. To promieniowanie może dokonywać prawdziwych cudów. A w Kościele takie cuda zdarzają się każdego dnia!
Niech Pan obdarzy rodziny chrześcijańskie wiarą, wolnością i odwagą niezbędnymi dla ich misji. Jeśli wychowanie rodzinne odnajdzie dumę ze swego protagonizmu, to wiele rzeczy dla niepewnych rodziców i rozczarowanych dzieci zmieni się na lepsze. Nadszedł czas, aby ojcowie i matki powrócili ze swego wygnania i w pełni podjęli swoją rolę edukacyjną.
Tłumaczenie: Radio Maryja