Życie ks. prof. dr hab. Witolda Zdaniewicza cechuje konsekwentna i rzetelna praca naukowa. Dzięki socjologicznej wiedzy, znajomości metod badawczych i głębokiej wrażliwości, ks. prof. Zdaniewicz przez prawie pół wieku budował samoświadomość katolików w Polsce oraz rozeznawał wyzwania, które przed Kościołem stawiał najpierw komunizm, a potem zagaspodarowywanie przez Polaków swojej wolności.
Ks. Zdaniewicz stworzył podstawy statystyki wyznaniowej i socjologii religii w Polsce. Już w latach ’70, w ramach Zakładu Socjologii Religii rozpoczął wydawanie serii publikacji prezentujących katolicyzm w Polsce z perspektywy socjologicznej oraz statystycznej. Przeszczepiał osiągnięcia światowej socjologii na polski grunt. Dzięki niemu rozpoczęto w Polsce prowadzenie badań religijności i Kościoła. Tworząc Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, zainicjował systematyczne badania praktyk religijnych Polaków (tzw. dominicantes i communicantes), wprowadził standard badania religijności polskiego społeczeństwa, diecezji oraz młodzieży. Kilkanaście razy organizował spisy parafii, duchowieństwa oraz sióstr zakonnych. Podjął badania aktywności społecznej katolików w Polsce. W swojej osobistej pracy naukowej zajmował się również aktywnością świeckich, zakonami oraz powołaniami. Jest jednym z twórców lubelsko-warszawskiej szkoły socjologii religii.
Ks. Zdaniewicz dzięki swojej skromności i wrażliwości potrafił przez całe swoje życie współpracować z innymi. Z ks. prof. Władysławem Piwowarskim tworzył podwaliny socjologii religii w Polsce i organizował pierwszy zjazd socjologów religii w Polsce. Z pracownikami Głównego Urzędu Statystycznego przywracał miejsce statystyki wyznaniowej w ramach statystyki publicznej. Pragnąc stworzyć środowisko pogłębiające znajomość oraz rozwijające katolicką naukę społeczną, założył Wyższą Szkołę Nauk Społecznych im. Józefa Majki. Próbował wydawć czasopismo naukowe. Powołał do istnienia Forum Społeczne Michała Archanioła.
Był jednocześnie dobrym człowiekiem, prowadzącym głębokie życie duchowe kapłanem i zaangażowanym pallotynem. Charakteryzowała go wysoka kultura osobista i wrażliwość na sprawy Kościoła i pallotyńskiej wspólnoty.
Pogrzeb ks. prof. Witolda Zdaniewicza SAC rozpocznie się 18 października (środa) w kościele pw. Królowej Apostołów w Ołtarzewie o godz. 11.
Za: www.iskk.pl
Ks. Witold ZDANIEWICZ SAC (1928 – 2017), prof. dr hab. nauk humanistycznych w zakresie socjologii religii, socjolog religii, profesor i dziekan studiów WSD w Ołtarzewie, profesor Prymasowskiego Studium Życia Wewnętrznego, Instytutu Teologii Apostolstwa w Ołtarzewie, ATK i UKSW, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego i Ośrodka Sondaży Społecznych „OPINIA” oraz profesor i rektor Wyższej Szkole Nauk Społecznych im. ks. Józefa Majki, duszpasterz wielu środowisk i grup społecznych.
Urodził się 11 grudnia 1928 r. w Ołtarzewie w rodzinie szlifierza Józefa i Marii z d. Wasiak. Jego dom rodzinny mieścił się blisko Seminarium Ołtarzewskiego, przy ul. Lipowej 5. Ochrzczony został 26 grudnia tr. w parafii w Żbikowie. Jednym z jego wychowawców był duszpasterz Ołtarzewa, bł. ks. Józef Jankowski SAC, więzień i męczennik obozu koncentracyjnego w Auschwitz, wyniesiony na ołtarze w czerwcu 1999 r.
Do nowicjatu Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (Księża Pallotyni) wstąpił 14 sierpnia 1945 r. w Sucharach k. Nakła, jako kandydat na kleryka. Tamże, 26 sierpnia 1945 r. został obłóczony przez ks. prowincjała Jana Maćkowskiego, a na ręce kolejnego prowincjała, ks. Stanisława Czapli złożył 15 sierpnia 1947 r. pierwszą konsekrację w Stowarzyszeniu, jeszcze za dyspensą od braku wieku kanonicznego. Profesję wieczną złożył trzy lata później w Ołtarzewie, na ręce ks. Józefa Wróbla. Studium filozofii odbywał w Sucharach i Wadowicach (1946-48), a teologii w Ołtarzewie (1948-52). Święcenia kapłańskie przyjął w Ołtarzewie 29 czerwca 1952 r. z rąk bpa Wacława Majewskiego, sufragana warszawskiego. W swoich pamiętnikach, które prowadził od wstąpienia do pallotynów, jawi się nam od początku ks. Witold jako człowiek świadomie odnoszący się do wartości chrześcijańskich, kierujący się miłością bliźniego, wiarą w Chrystusa i poświęceniem się Niepokalanemu Sercu Maryi Królowej Apostołów.
Po święceniach kapłańskich podjął w latach 1952-57 studia na KUL w zakresie nauk społecznych. Uzyskał tam w 1956 r. magisterium z filozofii społecznej, w 1958 r. doktorat z filozofii (socjologii) – przedstawił w nim realizację wskazań pap. Piusa XI dotyczących działalności Akcji Katolickiej w Polsce. W 1974 r. otrzymał habilitację w zakresie socjologii religii, 21 listopada 1989 r. – tytuł profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych, a w 1994 r. – profesora zwyczajnego z nadania prezydenta Rzeczpospolitej Polski.
Po studiach, w lipcu 1957 został skierowany do Otwocka i mianowany kapelanem sanatoriów dziecięcych w Otwocku. W roku akademickim 1958-59 pełnił funkcję wykładowcy filozofii w pallotyńskim studium filozoficznym w Ząbkowicach Śląskich, 1959-61 kierownika i profesora pallotyńskiego Ośrodka Wyższego Wykształcenia Religijnego w Gdańsku, który mieścił się w domu przy ul. Elżbietańskiej). Od 1961 r. był regensem Studium Pastoralnego (do 1965 r.) i wykładowcą socjologii i katolickiej nauki społecznej w Seminarium wOłtarzewie, od 1967 prefektem studiów. W latach 1964-80 prowadził wykłady w Prymasowskim Studium Życia Wewnętrznego w Warszawie. Ta 25-letnia praca znalazła uznanie w Kongregacji Pro Institutione Catholica, która w 1972 r. przyznała mu kościelny tytuł docenta. Od 1975 r. prowadził wykłady na ATK (obecnie UKSW) – gdzie od 1990 r. był kierownikiem Katedry Socjologii Religii na Wydziale Kościelnych Nauk Historycznych
iSpołecznych ATK. Od 1982 r. był dyrektorem i wykładowcą w Instytucie Teologii Apostolstwa w Ołtarzewie i Wyższej Szkole Nauk Społecznych im. ks. Józefa Majki.
Z inicjatywy ks. Zdaniewicza, przełożony prowincjalny ks. Stanisław Martuszewski SAC, powołał w 1971 r. Biuro Badań Statystycznych przy Wyższym Seminarium Duchownym z siedzibą w Otwocku. Tego roku zezwolenie kościelne podpisał Prymas Polski Stefan kard. Wyszyński, a w 1972 r. Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zatwierdziło ośrodek jako Zakład Socjologii Religii przy Wyższym Seminarium Duchownym w Ołtarzewie z siedzibą w Otwocku. Od 1993 r. nosił on nazwę Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego. Ks. Zdaniewicz był jego dyrektorem w latach 1993-2014; od 1996 był też dyrektorem Ośrodka Sondaży Społecznych „OPINIA”.
Ks. Zdaniewicz przynależał do lubelsko-warszawskiej szkoły socjologii religii (tworzyli ją m.in. Cz. Strzeszewski, ks. W. Piwowarski, ks. J. Majka). Z dorobku naukowego KUL czerpał podstawy teoretyczno-metodologiczne i na jego bazie rozwijał swoje badania empiryczne. Zapoczątkował wydawanie Spis duchowieństwa diecezjalnego w Polsce (od 1971 r.) i zakonnego (od 1979), zainicjował ankietę skierowaną do wszystkich parafii polskich (1972), obliczenia niedzielnych praktyk religijnych (dominicantes i communicantes, od 1979 r.). Utworzył trzy serie wydawnicze: „Statystyka Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce”, „Studia Socjologiczno-Religijne” i „Studia Pastoralne”. Od 1998 r. wraz ze swym zespołem uczestniczył w międzynarodowych badaniach w krajach postkomunistycznych na temat przemian religijnych oraz miejsca i roli Kościoła w społeczeństwie (projekt „Aufbruch”, kierowany przez P.M. Zulehnera z Institut für Pastoraltheolgie und Kerygmatik w Wiedniu). Wraz z innymi zaprojektował badania wśród Polonii, szczególnie uwzględniając w nich pochodzenie społeczne, postawy i zachowania polskich rodzin.
Należał do Polskiego Towarzystwa Socjologicznego (od 1975 r. w Sekcji Socjologii Religii, która powstała dzięki jego staraniom, a w latach 1981-86 był jej przewodniczącym), Towarzystwa Naukowego KUL (od 1956 r.), Conférence Internationale de Sociologie Religieuse (CISR, od 1960 r.), Komisji Episkopatu „Iustitia et Pax” (1975-81), Rady Naukowej Głównego Urzędu Statystycznego (od 1990 r.), Redakcji Międzynarodowego Przeglądu Teologicznego „Concilium” (1965-71). Został odznaczony przez GUS „Za zasługi dla statystyki” i w 1999 uhonorowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej za dorobek naukowo-dydaktyczny Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Zorganizował wiele sympozjów i konferencji naukowych, a także prowadził liczne badania socjologiczne i sondażowe. W swoich badaniach naukowych zajmował się religijnością polskiego społeczeństwa, socjologią parafii, statystyką Kościoła katolickiego, socjologią powołań kapłańskich i zakonnych, socjologią parafii, duszpasterstwa i komunikacji społecznej, oraz wartościami religijno-moralnymi, postawami społeczno-religijnymi katolików poszczególnych diecezji i młodzieży polskiej. Zajmował się też Akcją Katolicką.
W strukturach Stowarzyszenia pełnił także szereg odpowiedzialnych funkcji: radcy prowincjalnego przez 19 lat (1965-72, 1975-78, 1981-87, 1990-93) członka Rady Wydawniczej, Komisji ds. Podziału Prowincji i innych grup roboczych. Dekretem Prymasa
Józefa Glempa został w 1985 r. mianowany na trzy lata spowiednikiem postulantek w Zgromadzeniu Sióstr Misjonarek Miłości.
W ciągu wielu lat pracy dydaktycznej wypromował wielu magistrów i doktorów, napisał wiele recenzji rozpraw doktorskich, habilitacyjnych i przygotował kilka opinii w procedurze tytułów profesora. Pod jego redakcją wyszły następujące prace: Spis duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w Polsce 1971, Pz-Wwa 1975 (z A. Orszulikiem i E. Winklarzem); Kościół katolicki w Polsce 1945-1972. Duchowieństwo i wierni, miejsca kultu, życie religijne, Pz 1978; Kościół katolicki w Polsce 1945-1978. Duchowieństwo i wierni, miejsca kultu, zgromadzenia zakonne, Pz-Wwa 1979 (toż pod tytułem: The Catholic Church in Poland 1945-1978 oraz Eglise Catholique en Pologne dans les annes 1945-1978 – oba Pz-Wwa 1979); Religiousness in the Polish Society Life (chosen problems), Wwa 1981; Kościół katolicki w Polsce 1945-1982, Pz 1983; Spis duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w Polsce, Pz 1980, 1986, 1991, 1997 (z A. Orszulikiem); Religia i życie społeczne, Pz 1983; Religion and social life, Pz 1983; Dziecko, Pz-Wwa 1984 (z W. Piwowarskim); Z badań nad religijnością polską. Studia i materiały, Wwa 1986 (z W. Piwowarskim); Kościół katolicki w Polsce 1987, Pz 1987; Rytuał religijny w rodzinie, Wwa 1988 (z W. Piwowarskim); Some Questions of Polish Religiosity in the 1980, Wwa 1989; Religijność polska w świetle badań socjologicznych, Wwa 1990 (z W. Piwowarskim); Rola parafii rzymsko-katolickiej worganizowaniu życia społecznego na szczeblu lokalnym, Wwa 1990 (z E. Firlit, E. Jarmochem i K. Rosa); Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik Statystyczny, Wwa 1991 (z L. Adamczukiem); Wartości religijne i moralne młodych Polaków, Wwa 1991 (z J. Mariańskim); Religijność Polaków 1991, Wwa 1993 (z L. Adamczukiem); Wykaz parafii w Polsce, Wwa 1993, 1997, 1999, 2001, 2003, 2006; Duchowieństwo polskie 1994, Pz 1994; Nowe diecezje Kościoła katolickiego w Polsce, Wwa 1994 (z L. Adamczukiem); Znaczenie Kościoła w pierwszych latach III Rzeczpospolitej, Wwa 1994; Duchowieństwo polskie, Wwa 1995 (z J. Isajewem); Od Kościoła ludu do Kościoła wyboru, Kr 1996 (z I. Borowik); Znaczenie środków społecznego przekazu w kulturze religijnej Polski, Wwa 1996; Kto wygrał? Kto przegrał? Postawy społeczno-religijne diecezjan włocławskich ’97, Wwa 1997 (z T. Zembrzuskim); Religia a mass media, Ząbki 1997; Spis duchowieństwa diecezjalnego w Polsce, Wwa 1998 (z R. Stępisiewiczem); Polacy o Papieżu. Z socjologii pielgrzymek Jana Pawła II do Ojczyzny, Wwa 1999 (z T. Zembrzuskim); Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji katowickiej, Katowice 1999 (z T. Zembrzuskim); Kościół ireligijność Polaków 1945-1999, Wwa 2000 (z T. Zembrzuskim); Postawy społeczno- religijne diecezjan tarnowskich, Wwa 2001 (z T. Zembrzuskim); Religijność Polaków 1991- 1998, Wwa 2001; Religion und Kirchen in Ost(Mittel)Europa: Tschechien, Kroatien, Polen, Ostfildern 2001 (z L. Prudký’em i in.); Duchowieństwo diecezjalne oraz członkowie męskich instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego, Ząbki 2002, 2005, 2011; Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji łódzkiej, Ł 2002 (z T. Zembrzuskim i S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne archidiecezjan gdańskich, Wwa 2003 (z T. Zembrzuskim); Kościół katolicki na początku trzeciego tysiąclecia w opinii Polaków, Wwa 2004 (z S.H. Zarębą); Młodzież Warszawy – pokolenie pontyfikatu Jana Pawła II, Wwa 2005 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne archidiecezjan częstochowskich, Częstochowa 2005 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne archidiecezjan poznańskich, Katowice 2005 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne diecezjan łomżyńskich, Łomża 2005 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne diecezjan warszawskich, Wwa 2006 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, Szczecin 2006 (z S.H. Zarębą); Religia, Kościół, społeczeństwo. Wyniki porównawcze badań socjologicznych w 12 diecezjach, Wwa 2006 (z S.H. Zarębą); Statystyka diecezji Kościoła katolickiego w Polsce 1992-2004, Wwa 2006
(z L. Adamczukiem i S.H. Zarębą); Religijność mieszkańców Warszawy, Wwa 2007 (z S.H. Zarębą i T. Zembrzuskim); Postawy społeczno-religijne diecezjan radomskich, Radom 2008 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne w diecezji bydgoskiej, Wwa 2008 (z S.H. Zarębą); Postawy społeczno-religijne katolików diecezji drohiczyńskiej, Drohiczyn 2010 (z E.
Jarmochem); Postawy społeczno-religijne mieszkańców diecezji płockiej, Płock 2010 (z L. Adamczukiem); Postawy religijne i społeczne w archidiecezji wrocławskiej 2011, Wr 2012 (z L. Adamczukiem); Postawy społeczno-religijne Polaków 1991-2012, Wwa 2013 (z L. Adamczukiem, E. Firlit).
Ks. Stanisław Tylus SAC