Program duszpasterski wyrasta z analizy aktualnej sytuacji Kościoła, która dość powszechnie uważana jest za trudną. Coraz częściej nie wierzymy temu, co Kościół mówi i naucza. Dlatego tym bardziej musimy znać istotę Kościoła, jego zadania i cele – mówił w czwartek bp Andrzej Czaja, przewodniczący Komisji Duszpasterstwa Episkopatu Polski podczas prezentacji programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce na rok liturgiczny 2022/2023.
Program duszpasterski pod hasłem „Wierzę w Kościół Chrystusowy”, w odróżnieniu od kilkuletnich programów z lat ubiegłych, zaplanowano na jeden rok. Wiąże się to z chęcią jak największego uwzględniania w programach duszpasterskich znaków czasu i bieżących wyzwań w Kościele. Jednoroczny program nie wyklucza oczywiście możliwości kontynuacji określonych treści w kolejnym roku.
Bp Andrzej Czaja, przewodniczący Komisji Duszpasterstwa KEP wyjaśnił, że program duszpasterski na rok liturgiczny 2022/2023 wyrasta z analizy aktualnej sytuacji Kościoła, która „dość powszechnie w gronie duchownych i wiernych świeckich uważana jest za trudną, to nie ulega wątpliwości”. – W związku z tym jest jasne, że trzeba podjąć duży wysiłek ku odnowie Kościoła – dodał.
Tradycyjnie odpowiedzialna za opracowanie tego programu Komisja Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski uznała w przygotowaniu dokumentu, że konieczne jest pobudzenie i umocnienie wiary w Kościół, tym bardziej, że ta wiara jest w dość głębokim kryzysie. – Bardzo często towarzyszy nam dziś pewne niedowierzanie. Coraz częściej nie wierzymy temu, co Kościół mówi i naucza, przede wszystkim nie znamy treści wiary w Kościół. Wyznajemy tę wiarę co niedzielę w liturgii, a bardzo często nie wiemy do końca, co wyznajemy. Kiedy świat coraz bardziej nastaje na Kościół, tym bardziej trzeba nam znać istotę Kościoła, jego zadania, cele, sens – mówił bp Czaja.
„Dlatego – podkreślił – potrzebujemy zgłębić prawdę o Kościele; tę prawdę, która jest nam przez samego Boga objawiona. Kościół stara się przekazywać tę prawdę z pokolenia na pokolenie, nadając jej też interpretację”.
Okolicznością, która jeszcze bardziej sprzyja takiemu kierunkowi programu duszpasterskiego jest ogłoszony przez papieża Franciszka synod o synodalności pod hasłem „Ku Kościołowi synodalnemu: wspólnota, uczestnictwo, misja”. Zdaniem bp. Czai, jest to bardzo konkretna podpowiedź kierunku odnowy Kościoła. – Już w samym tytule mamy podpowiedź, ale trzeba najpierw dobrze zrozumieć stwierdzenie „ku Kościołowi synodalnemu” – mówił. Jest to wezwanie do podjęcia recepcji soborowej eklezjologii, wizja Kościoła wspólnotowego, otwartego i służebnego.
Przewodniczący Komisji Duszpasterstwa KEP zaznaczył konieczność zmiany mentalnej, jeśli chodzi o realizację założeń programu duszpasterskiego. – Trzeba sobie uświadomić, że nie tyle do Kościoła chodzimy, ile że to my ten Kościół stanowimy. Jesteśmy Kościołem, ale nie tylko my, a raczej Duch Święty i my – powiedział.
Program duszpasterski ma następnie przekazać i uświadomić wiernych, że mimo trudnych spraw, trzeba wierzyć w Kościół i wierzyć Kościołowi. Jak wierzyć?
Podmiotem zasadniczym w wypełnianiu tego zadania tradycyjnie będzie parafia, ale jego realizatorem ma być także rodzina i młode pokolenie, nie tylko jako adresaci, ale też aktywne podmioty oddziaływania treści duszpasterskich.
Realizacja nowego programu duszpasterskiego rozpocznie się 27 listopada, w pierwszą niedzielę Adwentu, ale zdaniem bp. Andrzeja Czai już teraz proboszczowie w porozumieniu z parafialnymi radami duszpasterskimi powinni się zastanowić, jak chcą ten program realizować na gruncie wyzwań i potrzeb lokalnej wspólnoty wiernych.
Bp Czaja oraz biskup nominat Waldemar Musioł, sekretarz Komisji Duszpasterstwa wyjaśnili też, że konstruowanie programu duszpasterskiego odbywa się we współpracy samej Komisji z dyrektorami wydziałów duszpasterskich kurii diecezjalnych, do których z kolei w trakcie roku spływają konkretne sugestie ze strony duszpasterzy różnych środowisk. Program jest zawsze inspiracją do tego, aby jego cele realizować w konkretnych realiach Kościoła diecezjalnego.
Program duszpasterski będzie realizowany poprzez trzy ścieżki, głównie w parafiach, ale też poza tym lokalnym kontekstem. Są to przepowiadanie słowa Bożego i katecheza parafialna, zwiastowanie medialne o Kościele oraz kontynuacja dzieła synodalności rozpoczętego synodem ogłoszonym przez papieża Franciszka.
Katecheza parafialna skierowana jest głównie do dzieci oraz rodziców dzieci przygotowujących się do sakramentów pierwszej komunii i bierzmowania, ale też chodzi o członków parafialnych rad duszpasterskich i ekonomicznych, którzy – choć są powołani głównie do konkretnego działania – także powinni być odpowiednio uformowani w duchu założeń programu duszpasterskiego.
Program chce nadal wykorzystywać ewangelizacyjną wartość przekazu medialnego, który został odkryty i był z powodzeniem stosowany w czasie pandemii. Ma przy tym rysować to, co dobrego dzieje się w Kościele, oraz być dodatkowym narzędziem w duszpasterskiej pracy na poziomie parafialnym.
– Twórcza wymiana myśli, dyskusja, wzajemne słuchanie i wzajemne snucie marzeń o Kościele – to podstawa trzeciej ścieżki realizacji programu duszpasterskiego, która ma polegać na kontynuowanie dzieła synodalnego – mówił bp nominat Waldemar Musioł. Wspomniał, że są zarzuty, iż niewiele osób wzięło udział w diecezjalnym etapie synodalnym, ale papież Franciszek zaprosił nas na tym etapie do ćwiczeń z synodalności, abyśmy się uczyli na nowo wzajemnego słuchania, wymiany myśli, a konsekwencji także podejmowania współodpowiedzialności za Kościół. Podstawowym gremium synodalnym są parafialne rady duszpasterskie i ekonomiczne. Trzeba je zaprosić do formacji w oparciu o katechezę i w ten sposób lepiej przygotować do wypełniania zadań synodalności.
Podobnie natomiast jak w latach ubiegłych, program zaproponowany został w formie pięciu zeszytów, skierowanych przede wszystkim do duszpasterzy.
Zeszyt teologiczno – pastoralny wyjaśnia koncepcję programu, w nawiązaniu m.in. do nauczania papieża Franciszka oraz takich wydarzeń z życia Kościoła, jak rozpoczęty w ubiegłym roku synod o synodalności.
Zeszyt liturgiczny zawiera konspekty nabożeństw, adoracji, modlitewnych czuwań oraz teksty komentarzy liturgicznych, które zostały przypisane do rozmaitych wydarzeń roku liturgicznego.
Zeszyt homiletyczny zawiera z kolei materiały, które mogą być pomocą dla kaznodziejów na poszczególne niedziele oraz uroczystości roku liturgicznego.
Zeszyt katechetyczny to propozycje katechez, które mogą być prowadzone w ramach parafialnego duszpasterstwa – dla członków parafialnych rad duszpasterskich, dla rodziców kandydatów do bierzmowania oraz dla dorosłych.
Jest też zeszyt maryjny, w którym można znaleźć szkice homilii na maryjne uroczystości i święta czy propozycje konferencji do wykorzystania w różnych grupach apostolskich, zwłaszcza maryjnych. Zamieszczone na końcu każdej konferencji pytania mogą być pomocne w spotkaniach o charakterze synodalnym. Zeszyt zawiera też rozważania różańcowe oraz rozważanie Drogi Krzyżowej.
Program ma jednak docierać nie tylko do duszpasterzy, ale też bezpośrednio do wiernych – drogą elektroniczną. Szczególny nacisk położono na przekaz skierowany do osób młodych i rodzin. Duszpasterstwo rodzin archidiecezji katowickiej przygotowało w tym celu konkretne materiały. Każda rodzina będzie mogła z internetu ściągnąć w poszczególne niedziele materiał pomagający w rozmowie na temat tego, czym jest Kościół. Będzie to fragment z nauczania Kościoła, refleksja biblijna i zadania dla rodziny, w jaki sposób o tym rozmawiać. Poszczególne diecezje oraz parafie będą te materiały zamieszczać na swoich stronach internetowych, tak by mogły one trafić do każdej rodziny.
Dr Ewa Porada, diecezjalna doradczyni życia rodzinnego archidiecezji katowickiej, koordynatorka prac zespołu nad projektem „Materiały dla rodzin” w ramach programu duszpasterskiego wskazała, że zwrócenie się w programie ku rodzinie to odpowiedź na postulaty samych świeckich członków rodzin, którzy nie chcą być tylko „klientami Kościoła, nie chcą tylko odbierać nauczania, które jest im głoszone, ale chcą być aktywnym i żywym podmiotem w Kościele”.
Dlatego materiały stworzone na potrzeby programu duszpasterskiego mają pokazać rodzinom i małżonkom ich miejsce w Kościele, tak aby mogły odkryć swoje powołanie i charyzmaty, jakie otrzymały w Kościele i dzięki nim pełnić w sposób bardziej funkcję w Kościele. Materiały są już dostępne na stronach Krajowego Ośrodka Duszpasterstwa Rodzin (www.kodr.pl), ale ich autorzy chcą, aby były dostępne na wszystkich stronach parafialnych w Polsce.
Świeccy są w tym kontekście powołani do przekazywania wiary w swoich środowiskach, do których być może już nie dotrą sami duszpasterze: w pracy, miejscu zamieszkania, w dalszych rodzinach. To także nowe zadania, jak choćby to, aby wspierać dzieci w relacji z rówieśnikami szkolnymi, którzy pochodzą z rodzin już nie zawsze wierzących.
– Nie możemy od tego zadania jako świeccy umywać rąk, musimy je podejmować, bo za Kościół jesteśmy odpowiedzialny wszyscy, nie tylko kapłani i biskupi – podkreśliła Ewa Porada.
Wyzwaniem programu duszpasterskiego jest ponadto budzenie wiary wśród ludzi młodych. Ks. dr Łukasz Nycz, wicedyrektor Biura Fundacji „Dzieło Nowego Tysiąclecia” ds. formacji stypendystów poinformował, że trzeba w tym celu lepiej wykorzystywać naturę mediów społecznościowych, w których młodzi są obecni i które wykorzystują lepiej niż inni. Oni sami też formułują taki postulat, potrzebują bowiem przestrzeni medialnej sobie znanej, a jednocześnie gwarantującej możliwość pogłębiania wiary, poznawania Kościoła i rozmowy o nim oraz poszukiwania odpowiedzi na nurtujące ich pytania.
Komisja Duszpasterstwa dowiedziała się za pośrednictwem młodych stypendystów FDNT, że materiały programu duszpasterskiego powinny być dostępne także właśnie w mediach społecznościowych za pośrednictwem konkretnego profilu. Pokazywałby on główne założenia tego programu oraz tłumaczył podstawowe prawdy dotyczące Kościoła i wartości bycia w nim. – Młodzież chce przede wszystkim zobaczyć świadków, którzy będą dla nich inspiracją i którzy odnajdują w Kościele swój sens. Z jednej strony może umocnić tych, którzy w Kościele są, a z drugiej pomoże dotrzeć do tych, którzy wobec Kościoła się dystansują – powiedział ks. Nycz.
lk, maj / Warszawa
KAI