Tak jak Jan Paweł II, nawet po wyborze na papieża, pozostał w sercu Polakiem, tak samo Franciszek pozostał w swych spontanicznych wypowiedziach Latynosem. (…) W stylu papieża nie trzeba się doszukiwać zmiany treści nauczania, tylko zmianę sposobu komunikacji” – powiedział prof. UKSW Wojciech Kluj OMI na łamach ostatniego numeru „Gościa Niedzielnego”.
Rozmowa z oblatem, którą przeprowadzał red. Franciszek Kucharczak, osadzona jest w kontekście papieskiej podróży po krajach Azji i Oceanii. Podczas spotkania z młodzieżą w Singapurze Ojciec Święty w improwizowanym przemówieniu powiedział: „Jeżeli zaczniecie się kłócić: «Moja religia jest ważniejsza od twojej! Moja jest prawdziwa, a twoja nie jest prawdziwa!» Dokąd to doprowadzi?”. „Wszystkie religie są drogą do Boga. Zrobię porównanie. Są jak różne języki, różne idiomy, żeby do Niego dotrzeć. Ale Bóg to Bóg dla wszystkich. A skoro Bóg to Bóg dla wszystkich, wszyscy jesteśmy dziećmi Boga. «Ale mój Bóg jest ważniejszy od Twojego!» Czy to prawda?” – zapytał Franciszek. Cytowane przemówienie papieża wywołało wiele kontrowersji.
Gdzie i z kim?
Jak zaznaczył Wojciech Kluj OMI na początku rozmowy, wypowiedź papieża Franciszka należy odczytywać w kontekście Azji (a konkretniej Singapuru – kraju charakteryzującego się bogatą różnorodnością religijną) i przyjacielskiej rozmowy z młodymi ludźmi, którzy w większości nie są chrześcijanami, a jednak szukają w życiu głębszego sensu. Gość rozmowy podkreślił, że sakramentem zbawienia, którym jest Kościół, „Pan Bóg posługuje się również wobec tych, którzy nie są ochrzczeni”.
Kto się lepiej modli?
Rozwijając tę myśl, prof. Wojciech Kluj OMI zwrócił uwagę na modlitwę jako na przestrzeń działania Ducha Świętego. „Nie wiemy, czy pobożniej modli się katolik, posługując się różańcem, czy muzułmanin oddający Bogu pokłony na dywaniku modlitewnym” – zauważył oblat w rozmowie dla „Gościa Niedzielnego”. Kontynuując tę myśl, Wojciech Kluj OMI powiedział, że wyznawcy innych religii, którzy nie otrzymali bogactwa sakramentów, ale wypracowali przez wieki inne praktyki – nie są w tych praktykach przez Boga odrzuceni. A owe praktyki mogą być (ale nie muszą) „drogami dojścia do Boga”. Twierdzenie to nawiązuje do soborowej deklaracji Nostra aetate, która mówi, że „Kościół katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach owych prawdziwe jest i święte”.
“Nieszczęśliwy” dialog
Wracając do kwestii kontekstów, gość rozmowy zauważa, że choć istnieją cztery zasadnicze formy dialogu międzyreligijnego, katolicy przywykli kojarzyć ten termin ściśle z dialogiem doktrynalnym (inaczej: dialogiem specjalistów). Jak twierdzi profesor UKSW, papież w rozmowie z młodzieżą nie używał formuł doktrynalnych. Dlatego w tej sytuacji bardziej adekwatne wydaje się mówienie o „spotkaniu międzyreligijnym” niż o „dialogu”. Jak powiedział o. Wojciech Kluj OMI, słowo to „w odniesieniu do relacji z innymi religiami przyjęło się raczej niezbyt szczęśliwie”. Propozycja papieża opiera się zatem bardziej na braterstwie między religiami, które ma służyć pokojowi na świecie. „Teologia porównawcza” – jak papieską formę dialogu nazywa oblat – opiera się na szukaniu podstaw, które religie łączą, jak np. prawda o godności człowieka.
Droga człowieka do Boga i Boga do człowieka
„Prawdą niezmienną jest to, że Chrystus jest jedynym Zbawicielem (…). Niepodważalne jest też to, że Kościół jest sakramentem zbawienia” – powiedział w rozmowie przeprowadzonej przez Franciszka Kucharczaka prof. UKSW Wojciech Kluj OMI. Jak dodał oblat, prawdą jest także to, że Bóg pragnie zbawić każdego człowieka, mimo że przecież nie każdemu dał takie samo poznanie siebie. Z drugiej strony, jak dodał, „ludzkie wysiłki poznania Boga w różnych miejscach świata doprowadziły do powstania różnych form religijności”.
Papież Latynos
Jak zwrócił uwagę prof. UKSW, papież Franciszek nie jest pionierem odkrywania różnorodności religijnej, gdyż Jan Paweł II już w 1986 r. zaprosił do Asyża przywódców religijnych na wspólną pielgrzymkę połączoną z modlitwą i postem. W odniesieniu do poprzednich pontyfikatów – Jana Pawła II i Benedykta XVI – Wojciech Kluj OMI zwraca uwagę na pewne przyzwyczajenie ludzi wierzących do bardzo precyzyjnego wyrażania prawd teologicznych, które było cechą rozpoznawczą poprzedników Franciszka. Papież Latynos jest jednak inny, przede wszystkim poprzez stawianie na kontakt z drugim człowiekiem. „W stylu papieża nie trzeba się doszukiwać zmiany treści nauczania, tylko zmianę sposobu komunikacji. Gdy dokładniej prześledzimy nauczanie na różne tematy, zauważymy, że Franciszek kontynuuje i rozwija nauczenie poprzedników” – powiedział prof. UKSW Wojciech Kluj OMI. Na koniec rozmowy dla „Gościa Niedzielnego” oblat docenił mocne reakcje na słowa papieża, które świadczą o tym, że „sprawy wiary nie są protestującym obojętne”.
Ojciec Wojciech Kluj OMI urodził się w 1966 r. w Gdyni. W 1984 r. wstąpił do nowicjatu Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej na Świętym Krzyżu, gdzie rok później złożył pierwsze śluby zakonne. Następnie rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Obrze k. Wolsztyna, gdzie 15 czerwca 1991 r. przyjął sakrament święceń w stopniu prezbitera. Pięć lat później kończy studia magisterskie z misjologii na St. Paul University of Ottawa w Kanadzie. W 1999 r. na podstawie rozprawy „Teologia misji w nauczaniu Jana Pawła II (1978–1998)”, pod kierunkiem o. prof. Antoniego Kurka OMI, uzyskał na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie stopień naukowy doktora nauk teologicznych w zakresie misjologii. Tam też na podstawie dorobku naukowego oraz monografii pt. „Kształtowanie się podstawowych tekstów wiary w języku malgaskim” uzyskał w 2013 r. stopień doktora habilitowanego nauk teologicznych w specjalności misjologia. W 2005 r. podjął wykłady w zakresie misjologii na Wydziale Teologicznym w UKSW, wpierw w charakterze adiunkta, a potem profesora uczelni. W 2017 r. został dyrektorem Instytutu Dialogu Kultur i Religii Wydziału Teologicznego UKSW. Jest członkiem redakcji czasopisma „Misyjne Drogi” (od 1996). Od 2001 zasiada w Komitecie ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu Międzyreligijnego. W 2007 r. został członkiem International Association of Catholic Missiologists, a w 2008 r. International Association for Mission Studies, a w latach 2017–2020 jego przewodniczącym. Od 2022 r. jest prezesem Stowarzyszenia Misjologów Polskich.
Antoni Jezierski
fot. Marcin Wrzos OMI/edyt. AI
Za: www.oblaci.pl
