Pogrzeb o. Władysława Kowalaka odbędzie się w środę, 26 sierpnia, o godz. 15.00 w kościele parafialnym pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Górnej Grupie.
O. Władysław Kowalak był jednym z najważniejszych misjologów polskich. Miał ogromne zasługi w kształtowaniu się ośrodka misjologicznego w Warszawie.
Urodził się 15 stycznia 1933 r. w Nieczajnie, dawnym powiecie Oborniki Wielkopolskie na terenie diecezji poznańskiej. Jego ojciec, Wojciech, był robotnikiem, a matka Jadwiga z domu Działowska była gospodynią domową, opiekująca się piątką dzieci. Wśród rodzeństwa czwartym z kolei był Władysław, który miał dwóch starszych braci Marka i Henryka i dwie siostry, starszą Annę i młodszą od siebie Zofię.
W czasie wojny miał do wyboru: albo uczęszczać do szkoły niemieckiej, albo pójść do roboty w majątku w Nieczajnie. Ojciec zadecydował, aby udał się do roboty, aby w ten sposób uniknąć germanizacji. Duch patriotyzmu Wojciecha Kowalaka wyraził się również odmową podpisania “Volkslisty”, co kosztowało go pobytem w więzieniu w Rogoźnie w powiecie Oborniki (1942-1945). W takiej rodzinnej atmosferze obrony wartości narodowych jego syn Władysław wzmacniał ducha patriotyzmu i umiłowania ojczyzny.
Początki edukacji odbywały się w szkole podstawowej w Nieczajnie. W latach 1945-1946. Władysław ukończył w trybie przyśpieszonym siedem klas (I–VII), aby wyrównać przerwę wojenną. Jeszcze w czasie wojny Władysław poznał werbistów w Chludowie. Kontakt z domem misyjnym w Chludowie zawiązał się poprzez uczestnictwo w katechezie (lipiec-październik 1942) i przyjęcie do Pierwszej Komunii św. przez o. Jana Chodzidło w kościele parafialnym. Oprócz Maniewa, był to wówczas jedyny czynny Kościół w całej okolicy. O. Jan Chodzidło skierował Władysława do Bruczkowa (wrzesień 1946 – czerwiec 1949), gdzie ukończył klasę VIII, IX i IXa.
Następnie 8 września 1949 roku o. Józef Arlik przyjął Władysława w Bruczkowie do Zgromadzenia. Od września tego roku, po dwuletnim nowicjacie, rozpoczął okres formacji filozoficzno-teologicznej zakończonej przyjęciem święceń kapłańskich 7 lipca 1957 roku z rąk biskupa Tomasz Wilczyńskiego. O. Arlik późniejszy prefekt w Pieniężnie podkreślił (1954) szczególnie wyróżniającą go cechę pracowitości oraz postawę posłuszeństwa i pobożności. Z cholerycznym zacięciem i z radosnym usposobieniem pracowicie dążył do wyznaczonych sobie celów.
Po święceniach młody kapłan przenosi się z Pieniężna do Nysy (czerwiec 1958 – czerwiec 1959) i tam w Opolu uzyskuje maturę państwową i naucza śpiewu w Niższym Seminarium Duchownym. Jednak największym jego pragnieniem były dalsze studia w zakresie muzyki. Zanim podjął upragnione studia uniwersyteckie wrócił na rok do Pieniężna (od czerwca 1959 do września 1960), gdzie będąc do dyspozycji rektora praktycznie wykonywał funkcję misjonarza ludowego.
W latach 1960-1965 odbył specjalistyczne studia muzykologiczno-teologiczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie. Studia lubelskie zostały uwieńczone dyplomem magistra muzykologii (1964) oraz licencjatem z teologii i rok później dyplomem z organistki. Po ukończonych studiach o. prowincjał Bruno Kozieł mianował go 1 września 1965 r. wykładowcą liturgiki, śpiewu i muzyki w Misyjnym Seminarium Duchownym w Pieniężnie. Swoją działalność dydaktyczną wśród młodzieży werbistowskiej w Pieniężnie kontynuował aż do 30 września 2003 r. W latach 1969-1971 był rektorem Misyjnego Seminarium Duchownego w Pieniężnie. Od 1970 r. rozpoczął działalność dydaktyczną na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Po zakończeniu funkcji rektora Seminarium od roku 1972 przeniósł się na stałe do Warszawy, aby w pełnym wymiarze oddać się pracy naukowej na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W roku akademickim 1971/72 rozpoczął swoje zaangażowanie uniwersyteckie na stanowisku starszego asystenta. W tej uczelni pisze rozprawę doktorską: Obrzędy afrykańskich kultów synkretycznych. Analiza ich komponentów w odniesieniu do działalności misyjnej, którą obronił 14 maja 1974 roku. Z dniem 1 stycznia 1976 roku został powołany na etat adiunkta.
Nowym zadaniem na drodze doskonalenia misjologicznego stała się praca habilitacyjna. Celem zebrania materiałów habilitacyjnych odbył w roku akademickim 1976/1977 czternastomiesięczną ekspedycję naukową na Antypody (Australia i Papua Nowa Gwinea), aby poznać jedną z nowych religii występujących w Melanezji, głównie w Papui Nowej Gwinei, zwanej kultem cargo. W czasie swojej podróży naukowej w Oceanii wygłosił dodatkowo cykl wykładów o działalności misyjnej Kościoła i udziale w niej polskich misjonarzy (Canberra – 24 października 1976 r., Melbourne – 14 październik 1976 r., na uniwersytecie w Sydney – 28 VII 1977 r., w High School w Kondiu, Papua Nowa Gwinea – 22 luty 1977 r. oraz w Melanesian Institute w Goroka – 2 i 3 marca 1977 r. Efektem wyprawy naukowej i niezmożonej pracy był tytuł doktora habilitowanego w zakresie historii religii, uzyskany 12 stycznia 1981 roku w oparciu o rozprawę habilitacyjną Geneza kargizmu na Nowej Gwinei. Miesiąc później otrzymał docenturę.
Rok wcześniej złe samopoczucie skłoniło o. Feliksa Zapłatę do wycofania się z pracy uniwersyteckiej. Miał wielką satysfakcję, bo doczekał się następcy, który był przygotowany, aby kontynuować zapoczątkowane dzieło. W ten sposób, po rezygnacji z kierownictwa Specjalizacji Misjologii i przejściu na emeryturę, ks. dr hab. Władysław Kowalak przejął jego obowiązki w październiku 1980 roku. 4 maja 1982 r. został mianowany kierownikiem katedry Teologii Misji. Został również kuratorem Kierunku Misjologicznego. Po utworzeniu Kierunku Religioznawstwa w 1986 roku, został Kierownikiem Katedry Historii Religii.
W okresie działalności dydaktycznej na ATK, od 1971 wykładał zagadnienia międzynarodowe, liturgię krajów Trzeciego Świata, religie synkretyczne, sintoizm, umbandyzm, wstęp do misjologii, antropologię misyjną, prowadził seminaria i proseminaria.
Prezydent RP Lech Wałęsa w uznaniu dorobku naukowego wręczył w dniu 8 października 1991 roku ks. doc. drowi hab. Władysławowi Kowalakowi dyplom profesora zwyczajnego nauk teologicznych. Natomiast 1 października 1993 r. nadeszła nominacja na stanowisko profesora zwyczajnego w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie.
Wyróżnienie nie oznaczało ubytek pracy, ks. Kowalak był nadal Kierownikiem Katedry Teologii Misji oraz Kierownikiem Katedry Historii Religii UKSW. Ponadto był naukowym kierownikiem Podyplomowego Studium Misyjnego w Centrum Formacji Misyjnej w Warszawie, czynnym uczestnikiem kongresów i sesji naukowych krajowych i zagranicznych.
Podjął się zorganizowania w Warszawie spotkania 22 listopada 1997 r. w celu przedyskutowania propozycji szeroko rozumianej współpracy misyjno–misjologicznej między Instytutem Misjologicznym Sankt Augustin a Polską Prowincją SVD. W ten sposób polscy werbiści włączyli się w prace tego Instytutu. Ks. prof. Kowalak osobiście brał udział w zjazdach członków Instytutu Misjologicznego w Sankt Augustin (25 październik – 5 listopad 1990) oraz organizowanych tam sympozjach misjologiczno-religioznawczym w latach 1988, 1989 i 1990. Brał również czynny udział w sympozjach religioznawczych organizowanych w Sankt Gabriel w Austrii: 17-20 kwietnia 1990 r., 21-26 września 1992 r., 12-17 września 1994 r., 18-23 września 1995 r.
Wielkim wydarzeniem było podjęcie się roli organizatora pierwszego w dziejach Ogólnopolskiego Kongresu Misjologicznego w Częstochowie (1999). Kolejnym wyzwaniem było objęcie 1 września 1999 r. Katedry Misjologii na Wydziale Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Dokonania naukowe profesora Kowalaka spotkały się z uznaniem państwowym. Na Inauguracji roku akademickiego 1999/2000 UKSW minister Handke wręczył Mu „Medal Komisji Edukacji Narodowej” za Szczególne zasługi dla oświaty i wychowania. Potem 26 października 2000 r. otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta.
Ks. prof. Kowalak był członkiem krajowych i zagranicznych towarzystw i instytutów: Polskiego Towarzystwa Afrykanistycznego (Warszawa), Missionswissenschaftlisches lnstitut c. V. (Sankt Augustin k. Bonn), Europäische Gesellschaft für Katholische Theologie c. V. (Tübingen); członkiem Komitetu ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi Episkopatu Polski. Redaktorem (1972-1992) ukazującego się na łamach „Collectanea Theologica” Biuletynu Misjologiczno-Religioznawczego, redaktorem Zeszytów Misjologicznych oraz od 1982 r. redaktorem działu Misjologia w Encyklopedii Katolickiej KUL.
Jego działalność redakcyjna obejmowała również pracę na rzecz Polskiej Prowincji SVD. Z polecenia Kapituły Prowincjalnej z 1967 został mianowany członkiem grona Redakcyjnego SVD. 24 maja 1983 r. wszedł do Komitetu Redakcyjnego „Misjonarza”. Ks. kard. Józef Glemp, prymas Polski, mianował Go także Cenzorem Wydawnictwa Księży Werbistów (1998-2001).
Owocem wzmożonej aktywności naukowej były liczne publikacje. W sumie opublikował z tej tematyki przeszło 400 prac: książek, rozpraw, artykułów, opracowań, sprawozdań, recenzji, haseł encyklopedycznych, wywiadów. Główne publikacje książkowe to: Historia liturgii (1966), Obrzędy kultowe afrykańskich religii synkretycznych (1973); Kulty cargo na Nowej Gwinei (1982), Umbandyzm. Nowa religia w Brazylii (1988), Religie synkretyczne (1998). Jest współautorem „Słownika słów kluczowych z religioznawstwa”, PAN, Warszawa (1993). Wypromował 8 doktorów i 75 magistrów. Wychował kilku pokoleń misjologów i misjonarzy polskich pracujących na wszystkich kontynentach świata.
W swoich badaniach naukowych koncentrował się na zagadnieniach teologii działalności misyjnej, życiu religijnym społeczeństw pozaeuropejskich, inkulturacji Kościoła w krajach misyjnych oraz historii religii ze szczególnym uwzględnieniem nowych (synkretycznych) religii zarówno w krajach misyjnych, jak i w Europie. Wytchnieniem w natężonej pracy naukowej była klasyczna muzyka organowa, sport (piłka nożna) oraz komedie filmowe („Sami swoi”). Prof. Kowalak potrafił zabawić towarzystwo swoim poczuciem humoru. Pozytywne i pogodne podejście do życia zawarł w ulubionej dewizie życiowej: Cum amore et fervore – Sine odio et dolore.
Niech odpoczywa w pokoju!
Tekst powyższy pochodzi z księgi pamiątkowej
wydanej z okazji jubileuszu 70 rocznicy urodzin
o. prof. dr hab. Władysława Kowalaka SVD
Za: www.werbisci.pl