Powstanie reformatów i rozwój zakonu.
Święty Franciszek z Asyżu żył w latach 1181 – 1226. W wieku 20 lat zaczął przejawiać zainteresowanie sprawami religijnymi, prowadząc życie ascetyczne i modlitewne. Pod wpływem lektury Pisma św. zmienił w 1208 roku strój i zaczął głosić Ewangelię. Wkrótce dołączyli do niego pierwsi towarzysze. Siebie i swoich uczniów nazwał braćmi mniejszymi. W 1209 roku założył Zakon Braci Mniejszych (OFM = Ordo Fratrum Minorum). Bracia chcieli naśladować Jezusa i głosić Ewangelię. Nowy zakon od samego początku rozwijał się bardzo dynamicznie. Rozrastał się liczebnie i rozprzestrzeniał we Włoszech i ówczesnej Europie. Z czasem rozrósł się w potężny Zakon Braci Mniejszych mający trzy gałęzie: bracia mniejsi, bracia mniejsi konwentualni i bracia mniejsi kapucyni.
Na przestrzeni wieków pojawiły się reformy, które doprowadziły do powstania nowych struktur franciszkańskich. Część braci dążyła do wierniejszego zachowania reguły i tak powstali obserwanci, zwani w Polsce bernardynami.
W pierwszej połowie XVI wieku pojawili się we Włoszech bracia mniejsi ściślejszej obserwacji, których w Polsce nazywano reformatami. Pierwsze ich klasztory powstały na terenie Polski, na początku XVII wieku w Zakliczynie, Miejskiej Górce k. Rawicza i Osiecznej k. Leszna. Wkrótce zostały ufundowane kolejne klasztory. Dla lepszego zarządzania domami zakonnymi zostały erygowane dwie prowincje reformackie: małopolska pw. Matki Boskiej Anielskiej i wielkopolska pw. Św. Antoniego z Padwy. W skład prowincji wielkopolskiej weszły klasztory: Brzeziny, Chocz, Kalisz, Konin, Lutomiersk, Łabiszyn, Miedniewice, Miejska Górka, Osieczna, Pakość, Poznań, Rawicz, Szczawin Kościelny, Warszawa, Wieluń, Woźniki oraz Szamotuły.
Klasztor reformatów w Szamotułach.
Klasztor w Szamotułach został erygowany w 1676 roku. Zakonników sprowadził do miasta jego właściciel Jan Korzbok Łącki, kasztelan kaliski. On był też fundatorem kościoła i klasztoru. Kompleks kościelno – klasztorny powstał na fundamentach i murach dawnego zamku Świdwów. Z kroniki klasztornej dowiadujemy się, że reformatom szamotulskim fundatorzy, na czas: „póki klasztor klasztorem” darowali zamek świdwicki, z przyległościami ogrodu, łąk, rybołówstwa, stawu i moczarów.
Najpierw bracia oczyścili zamek i przystosowali go do sprawowania liturgii. Poszerzyli także swoje mieszkanie. Jednocześnie gromadzili materiał i sporządzili piec do wypalania cegły. Cały czas prowadzili duszpasterstwo za zgodą kanoników kolegiaty szamotulskiej, którzy przyznali zakonnikom ambonę kolegiacką.
Ośrodek zakonny w Szamotułach rozwijał się i przetrwał przez 163 lata, tj. do roku 1839, kiedy to ustawy kasacyjne zaborców zlikwidowały zakony. Po zamknięciu klasztorów życie franciszkańskie na Ziemi Wielkopolskiej zamarło całkowicie na kilkanaście lat, to znaczy do roku 1853. Nastąpiła wtedy częściowa normalizacja stosunków kościelnych. Zakładała ona min. przywrócenie przynajmniej części klasztorów, najbardziej przydatnych w duszpasterstwie. Okazało się, że w Wielkopolsce nadawały się do objęcia tylko klasztory w Szamotułach, Ostrzeszowie i Miejskiej Górce.
W roku 1853 mieszkańcy Szamotuł wystosowali petycję do rządu pruskiego, w której domagali się zwrócenia reformatom ich dawnych pomieszczeń klasztornych. Wyrażono w niej także życzenie, aby zakonnicy po powrocie połączyli pracę duszpasterską z kształceniem młodzieży. Petycja została podpisana przez 109 obywateli miasta i okolicy z miejscowym duchowieństwem na czele. Projekt restytucji reformatów w Szamotułach nie doszedł jednak do skutku z powodu niemożności odzyskania budynków klasztornych.
Starania o odzyskanie kościoła i klasztoru po II wojnie światowej
Od 1956 roku trwały rozmowy związane z przejęciem obiektu kościelno-klasztornego w Szamotułach, najpierw przez prowincję Wniebowzięcia NMP z siedzibą władz prowincjalnych w Katowicach – Panewnikach, a od 1991 przez prowincję św. Franciszka z Asyżu z siedzibą władz zakonnych w Poznaniu.
Cieszymy się, że po 181 latach bracia mniejsi – franciszkanie, dzięki życzliwości je ks. Arcybiskupa metropolity poznańskiego Stanisława Gądeckiego, wracają do Szamotuł. Oby ich posługa i świadectwo życia były ewangelicznym ziarnem na polu Królestwa Bożego. Liturgiczne wprowadzenie franciszkanów ma nastąpić na Mszy św. 1 sierpnia 2020 roku o godz. 18:30.
o. Benigny Piechota OFM