– Paulińskie wigilie na Jasnej Górze wpisane są w nasze dzieje ojczyste i polską obyczajowość – podkreśla jeden z najstarszych zakonników o. Józef Płatek, wspominając żałobną wigilię sprzed 40 lat w stanie wojennym i te współczesne. – To czas radosnego świętowania, ale i ofiarnej zakonnej oraz kapłańskiej służby – zauważa paulin, który jest w Zakonie od prawie 70 lat i niemalże pół wieku na Jasnej Górze. O. Płatek był m.in. przeorem Jasnej Góry, a od 1978 r., przez 12 lat najwyższym przełożonym, czyli generałem Zakonu Paulinów.
– Atmosfera wieczoru wigilijnego jest i tu na Jasnej Górze wyjątkowo ciepła i serdeczna. To wieczór niepowtarzalnych wzruszeń – mówi o. Płatek. – Bóg z miłości do człowieka uniżył się do szopy betlejemskiej i dlatego wydarzenie Jego narodzin staramy się przeżywać z miłością do Niego i do siebie nawzajem, bo jednej nie można przeżywać bez drugiej – tłumaczy zakonnik.
Jednak jako jeden z najbardziej przygnębiających wieczorów wigilijnych o. Płatek wspomina ten sprzed 40. lat z 1981r., po ogłoszeniu stanu wojennego. Zakonnik opowiada, że to był czas żałoby narodowej, klasztor nie był wtedy ozdobiony, a „stół wigilijny niezwykle skromniuchny, bo chcieliśmy nieść pomoc internowanym”.
W pamięci zakonnika zapisały się pełne bólu modlitwy wypowiadane przez pielgrzymów i częstochowian przed Jasnogórskim Obrazem. – „Uchroń nas Boże od sponiewierania polskiej godności i krwi narodu, od niepewności każdej nocy, od lęku i trwogi i od odwetu” – o. Płatek zanotował niektóre z tych modlitw, podkreślając, że „to były piękne modlitwy, choć trudne”.
Wspomina także ze wzruszeniem, że „w wigilię po Apelu, widząc nasz smutek, ktoś do pieśni z `Dawna Polski Tyś Królową` dodał zwrotkę i wyśpiewał: weź w opiekę paulinów, ukochanych Twoich synów, Maryjo”.
Zakonnik zauważył też, że w wieczór wigilijny jego „serdeczna myśl biegnie także ku tym, którzy z powodu pełnionej służby społecznej, dyżurów nie siądą przy wigilijnym rodzinnym stole”. Gdy był młodym kapłanem, pewnego razu głosząc rekolekcje w jednej z parafii, do samego końca w wigilijny dzień spowiadał wiernych. Nie zdążył wtedy na wieczerzę ze współbraćmi w klasztorze. Wracając o północy, widział pracujących czy samotnych ludzi, również w nędzy moralnej – Czułem się wtedy w szczególny sposób z nimi związany, przeżyłem jak nigdy w życiu solidarność. Modliłem się z nimi i za nich. A więc wigilia i wigilijna wieczerza nie zawsze jest sielankowa – mówi zakonnik i podkreśla, że te „pozbawione wzniosłych przeżyć wigilie uczyły go modlitwy także za tych, którzy zatracili sens chrześcijański, duchowy świąt Bożego Narodzenia”.
Klasztor na Jasnej Górze to najliczniejsza wspólnota paulińska, tu znajduje się dom generalny. Do wieczerzy zasiada ponad 100 zakonników.
A zakonna wigilia ma swój rytm.
O 17.30 zakonnicy w klasztornej wewnętrznej kaplicy stają do modlitwy – to świąteczne nieszpory o Bożym Narodzeniu. Po nich następuje orędzie przełożonego generalnego Zakonu nawiązujące także do wszystkich paulińskich wspólnot na świecie, wyrażające wigilijną solidarność. Wspominani są i ci, którzy zostali „odwołani do wiecznej ojczyzny w minionym roku”. Jest modlitwa za ziemskie rodziny zakonników, za wszystkich, którym posługują.
Z kaplicy zakonnej paulini przechodzą do klasztornego refektarza.
Jasnogórski refektarz to piękna okazała sala – skarb polskiego baroku. Został on wybudowany, jak głosi tradycja zakonna, z okazji ślubu króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego z arcyksiężniczką austriacką Eleonorą Marią Józefą. To w nim 27 lutego 1670 r. miała miejsce królewska uczta weselna. Może zasiąść w nim jednorazowo 280 osób. Sufit refektarza został udekorowany w latach 1695-1696. Autorem bogatych zdobień na sklepieniu jest malarz Karol Dankwart. Pomagali mu prawdopodobnie też malarze paulińscy. Niezwykle barwna dekoracja malarska to układ symboli i alegorii.
Na środku refektarza stoi okazała choinka, a przy niej szopka. Jak w wielu polskich domach, także tutaj, bracia i ojcowie paulini pod drzewkiem bożonarodzeniowym znajdą symboliczne upominki, które przygotuje przeor klasztoru.
Wigilia ma tutaj bardzo polski, rodzinny charakter, bo w odróżnieniu od bardzo wielu zakonów o charakterze międzynarodowym, w Zakonie Paulinów przez wieki byli głównie Polacy. Bożonarodzeniowe tradycje wynieśli z domów i do dziś je pielęgnują.
Po odczytaniu Ewangelii o Narodzeniu Pańskim przeor jako głowa jasnogórskiej rodziny zakonnej składa wszystkim życzenia, po niej następuje modlitwa z błogosławieństwem przygotowanych opłatków i pokarmów.
Szczególnie podniosłym i pięknym momentem – jak podkreślają mnisi – jest składanie sobie życzeń, kiedy mimo licznej wspólnoty, każdy zakonnik podchodzi do swego współbrata i „łamiąc opłatek, dzieli z nim swoje serce”.
Na stołach tradycyjne polskie potrawy: kapusta z grochem i grzybami, ryba, śledzie, łamańce z makiem, kompot z suszonych owoców.
Równo z wybiciem północy, w wigilijną noc uroczystości Narodzenia Pańskiego, w bazylice na Jasnej Górze rozpoczyna się Msza św. zwana Pasterską. Eucharystii przewodniczy przełożony generalny Zakonu Paulinów. Poprzedza ją Liturgia Godzin.
Po Pasterce ojcowie, bracia i wierni udają się na zewnątrz bazyliki, do jasnogórskiej szopki. Generał paulinów przenosi figurkę Dzieciątka Jezus do szopki i składa ją w żłóbku.
Z Jasnej Góry płynie modlitwa za Kościół i Ojczyznę, za rodaków w kraju i na emigracji, za samotnych i tych, którzy z powodu pełnionej społecznej służby i zawodów nie zasiedli przy rodzinnym wigilijnym stole.
Biuro Prasowe @JasnaGóraNews/mir / Częstochowa
KAI