– Redakcja Katolicka jest dużą wartością dodaną dla Polskiego Radia. Chociaż inne stacje, także komercyjne, poruszają tematykę religijną, to tylko Polskie Radio ma dedykowaną redakcję katolicką, która w profesjonalny sposób przedstawia te kwestie – podkreślił o. Wojciech Mikulski SJ, szef Redakcji Katolickiej Polskiego Radia. W rozmowie z KAI opowiedział m.in. o historii i audycjach Redakcji Katolickiej Polskiego Radia, która 29 września obchodzi swoją 35. rocznicę.
Anna Rasińska (KAI): Jak wyglądały początki Redakcji Programów Katolickich Polskiego Radia i jakie były najważniejsze wydarzenia z 35 lat pracy redakcji?
– Redakcja katolicka powstała w 1989 roku. Jednak jej pierwszym fundamentem była wiara stoczniowców podczas strajków sierpniowych w 1980 roku. Ponieważ jednym z 21 postulatów strajkowych był postulat transmisji Mszy św. w mediach państwowych. Postulat ten został spełniony i we wrześniu 1980 roku rozpoczęło się transmitowanie Eucharystii z warszawskiej Bazyliki Świętego Krzyża. W ten sposób tematyka religijna pojawiła się w medialnej przestrzeni publicznej.
Po zmianach jakie zaszły w 1989 roku, pojawiła się idea powstania redakcji katolickiej, najpierw radiowo-telewizyjnej. Początkowo działa ona przy Radiokomitecie, którego szefem był Jerzy Urban. To on zatrudnił pierwszego szefa redakcji, którym został o. Andrzej Koprowski SJ. Jego pomocnikiem i zastępcą był o. Krzysztof Ołdakowski SJ, który zajął się tworzeniem redakcji radiowej.
Redakcja Katolicka Polskiego Radia powstała na mocy Ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego z 17 maja 1989 roku. Ustawa ta określała zasady współpracy między państwem a Kościołem, co umożliwiło powstanie redakcji katolickich w mediach publicznych. Włodarzom Radiokomitetu zależało na odseparowaniu redakcji katolickiej od telewizji i radia, dlatego nasza pierwsza siedziba mieściła się przy sekretariacie KEP na Skwerze kard. Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
Z założenia jedynym zadaniem redakcji miała być transmisja niedzielnej Mszy świętej i redakcje nie miały podejmować żadnych innych tematów. O. Koprowskiemu zależało jednak, by inne tematy również znalazły tam swoje miejsce, takie jak publicystyka, czy kwestie dotyczące patrzenia na rzeczywistość przez pryzmat Ewangelii oraz tradycji Kościoła.
W 1990 roku podpisano pierwsze porozumienie między Radiokomitetem a Konferencją Episkopatu Polski. Cztery lata później zawarto kolejne porozumienia – osobno dla telewizji i osobno dla radia, ponieważ były to już dwie niezależne spółki. Ostatnie porozumienie miało miejsce w 2008 roku i było de facto aneksem do umowy z 1994 roku.
– Co można było usłyszeć w tych pierwszych audycjach?
– Z perspektywy form radiowych, na początku były to proste, krótkie audycje – pięciominutowe rozważania, myśli na dzień, komentarze do Pisma Świętego czy Ewangelii niedzielnej. Z czasem liczba audycji rosła, pojawiały się również programy tematyczne, skierowane do konkretnych grup odbiorców, np. dla ludzi chorych.
Na przestrzeni tych 35 lat poszerzyliśmy swoją ofertę programową. Od 5 minut w pierwszym roku istnienia, doszliśmy po latach do około 10 godzin tygodniowo.
Można powiedzieć, że działalność redakcji katolickiej odzwierciedlała religijną stronę historii Polski. Ważnym wydarzeniem były papieskie pielgrzymki, które redakcja transmitowała i komentowała na antenach Polskiego Radia. Śladem jaki pozostał po tym zaangażowaniu są albumy papieskie, zawierające przemówienia Jana Pawła II ze wszystkich pielgrzymek jakie odbył do Polski podczas swojego pontyfikatu. Są one dostępne na płytach CD, co umożliwia każdemu łatwy dostęp do tych materiałów.
Innym istotnym wydarzeniem było odchodzenie Papieża Polaka, a także beatyfikacje, m.in. ks. Jerzego Popiełuszki czy kard. Stefana Wyszyńskiego. Polskie Radio uczestniczyło we wszystkich ważniejszych wydarzeniach z życia Kościoła w Polsce, przekazując o nich informacje. Ostatnim takim wydarzeniem obsługiwanym przez redakcję katolicką była chociażby beatyfikacja rodziny Ulmów.
– A jakich programów słuchacze mogą posłuchać dzisiaj?
– W Programie Pierwszym, od poniedziałku do soboty, o godzinie 4:55, mamy program “Myśli na dobry dzień”, a w piątki o 23:30 program publicystyczny “Ślady na piasku”. Naszym sztandarowym programem na tej antenie jest “Familijna Jedynka”, której można posłuchać w każdą niedzielę i święta wolne od pracy od 6:00 do 9:00. W tym czasie możemy usłyszeć komentarz do niedzielnej ewangelii, przypomnienie najważniejszych wydarzeń historycznych w radiowym kalendarzu. Ponadto poruszamy temat główny, np. mówimy o samotności, handlu ludźmi czy o prezentujemy przygotowania i przebieg synodu. Ponadto, w ostatniej godzinie jest magazyn informacyjny „Z życia Kościoła”, rozmowa publicystyczna „Ważne sprawy” A cały program kończymy słowami Jana Pawła II. Po „Familijnej Jedynce”, punktualnie o godz. 9.00 rozpoczyna się transmisja Mszy św. z Kościoła św. Krzyża w Warszawie. Również w Programie I z okazji Dnia Papieskiego, Wszystkich Świętych, Bożego Narodzenia i Wielkanocy jest orędzie jednego z polskich hierarchów.
Radiowa „Dwójka” wita się codziennie rano ze swoimi słuchaczami refleksją wokół Biblii, ponieważ od poniedziałku do soboty o godz. 6.55 nadawana jest audycja „Słowo na dzień”. Co tydzień, w niedzielne poranki, o godzinie 7.45 nadajemy program “LUMEN – światło wiary i kultury” i jest to audycja poświęcona aktualnym zjawiskom kulturalnym. Inspiracją podejmowanych w programie tematów są ciekawe sesje i sympozja naukowe, premiery teatralne i filmowe, wystawy, nowości wydawnicze z zakresu historii Kościoła, teologii i filozofii. Szczególnie interesują nas zagadnienia na styku wiary i kultury.
W Programie Trzecim, również w poranek niedzielny – od 6.00 do 8.00 – są “Muzyczne Rozmowy”, gdzie prezentujemy głównie osoby związane z muzyką chrześcijańską. Śledzimy wydarzenia, zapraszamy artystów, którzy opowiadają o swoich nowych projektach czy zbliżających się koncertach. Audycji towarzyszy „Przegląd prasy katolickiej” oraz aktualnych „Wydarzeń muzyczno-kulturalnych”. Czasami jest to także okazja aby porozmawiać na ważne tematy przy dobrej muzyce.
W “Czwórce”, w niedzielę o 22:00, mamy godzinną audycję “Rozmowy Wiarygodne” skierowaną do młodzieży. W trakcie programu młodzi, zdolni i wierzący prowadzą rozmowy na różne tematy, np. czy młodzi dzisiaj są w stanie bronić krzyża albo jak dzisiaj młodzi rozmawiają o wierze. Ponadto pokazujemy ciekawe inicjatywy, ważne wydarzenia z perspektywy kościoła katolickiego.
Natomiast w niedzielę o 23:30, w programie PR24, mamy audycję “Kościół nasz powszedni”. To program publicystyczny przybliżający ludzi i wydarzenia, które są ważne dla Kościoła katolickiego.
Jest jeszcze Program Piąty, z audycjami nadawanymi dla polonii, marynarzy oraz dla ludzi związanych z morzem. Można tam posłuchać transmisji Mszy św. oraz powtórek naszych audycji z Programu I, to znaczy “Ślady na piasku” i “Z życia Kościoła”.
W sumie na wszystkich antenach Polskiego Radia Redakcja Programów Katolickich przygotowuje około 10 godzin tygodniowo różnych programów i audycji.
– Czy wiadomo jak wygląda kwestia zasięgów audycji katolickich? Cieszą się dużym zainteresowaniem?
– Trudno to jednoznacznie stwierdzić, ponieważ pomiar słuchalności, nie tylko naszego radia, ale ogólnie wszystkich stacji radiowych, jest dosyć nieprecyzyjny. Pomiary te opierają się na metodach deklaratywnych, co oznacza, że wiele osób może nie pamiętać, czego słuchało poprzedniego dnia. Ponieważ pytający ankieter zadaje pytanie dotyczące tego co dana osoba słuchała dnia poprzedniego. Dlatego muszę przyznać, że nie znam szczegółowych danych dotyczących słuchalności naszych audycji, jak i audycji Polskiego Radia ogólnie. Wiem jednak, że na przestrzeni lat odnotowywano pewne spadki. Na przykład, gdy zaczynaliśmy “Familijną Jedynkę”, miała ona około dwóch milionów słuchaczy, a dzisiaj trudno określić jak ta słuchalność wygląda.
– Jak rozumie Ojciec pojęcie misji mediów publicznych?
– Myślę, że Polskie Radio jest swoistą “wyspą” w przestrzeni radiowej w całym świecie medialnym współczesnej Polski. Na jego antenach jest wiele audycji związanych z kulturą, historią i językiem. Szczególną uwagę przykłada się do dbałości o język wypowiedzi – nie ma przypadkowych osób, a każde wystąpienie jest starannie przygotowane. Polskie Radio traktuje swoich słuchaczy poważnie, oferując szeroki wachlarz tematów wynikających z tej misji. Obejmuje ona m.in. sport, teatr polskiego radia, literaturę, reportaże i programy dokumentalne. Miejmy nadzieję, że Polskie Radio będzie jak najdłużej realizowało misję medium publicznego.
– W jaki sposób Redakcja Programów Katolickich Polskiego Radia wpisuje się w misję mediów publicznych?
– Jeśli chodzi o Redakcję Katolicką, pełni ona w mediach publicznych rolę “twarzy” Kościoła, prezentując jego działania i wartości. Natomiast w kontekście samego Kościoła, redakcja ta jest swego rodzaju reprezentantem mediów. Trzeba jednak przyznać, że od lat 90. rzeczywistość medialna uległa ogromnym zmianom – to wręcz galaktyczna różnica. W pierwszych latach naszej działalności korzystaliśmy z taśm magnetycznych i nagrywaliśmy na magnetofonach kasetowych. Dziś wszystko jest cyfrowe, a materiały są dostępne w internecie. Cyfryzacja całkowicie zmieniła naszą pracę.
W latach 90. Redakcja Katolicka pełniła rolę narzędzia ewangelizacyjnego, pomagając w głoszeniu Chrystusa. Obecnie jej zadaniem jest bardziej preewangelizacja, czyli przygotowywanie ludzi do potencjalnej ewangelizacji, zamiast samego ewangelizowania. Świat zmienił się tak bardzo, że teraz trzeba najpierw przygotować ludzi do otwarcia się na przesłanie chrześcijańskie. Jako medium publiczne, Polskie Radio ma szeroki zasięg i dociera do różnych osób o odmiennych poglądach, dlatego staramy się poruszać tematy ważne społecznie, które mogą otworzyć człowieka na transcendencję, nie zawsze nazywając to bezpośrednio Panem Bogiem.
– Redakcja Katolicka wzbogaca więc misję mediów publicznych?
– Myślę, że Redakcja Katolicka jest dużą wartością dodaną dla Polskiego Radia. Chociaż inne stacje, także komercyjne, poruszają tematykę religijną, to tylko Polskie Radio ma dedykowaną redakcję katolicką, która w profesjonalny sposób przedstawia te kwestie. To wzbogaca ofertę Polskiego Radia i dostarcza słuchaczom wartościowych treści. Pamiętajmy, że najważniejszy jest słuchacz, a nie nasze pomysły na programy. Ostatnio poruszaliśmy wiele aktualnych tematów, takich jak problem samobójstw, samotność, sytuacja seniorów, relacje międzyludzkie czy trudności związane z wiarą we współczesnym świecie. Są to kwestie, które nie zawsze znajdują miejsce w mediach skupionych przede wszystkim na rozrywce.
Wielu naszych odbiorców interesuje się tematyką religijną, choć może nie słucha stricte katolickich stacji. Oferujemy im minimalny, ale reprezentatywny zakres tematyki religijnej, co wydaje się dobrym rozwiązaniem.
– Jakie są plany na przyszłość Redakcji Programów Katolickich Polskiego Radia?
– Dla nas, jak i dla całego Polskiego Radia najważniejszy jest słuchacz. Dla Niego pracujemy i dla niego przygotowujemy nasze audycje. Dotychczasowe nasze propozycje były dobrze przyjęte. Dlatego będziemy podejmowali aktualne społecznie tematy, ale tak jak do tej pory, będziemy chcieli na nie rzucić światło ewangelii. Zależy nam na tym, aby zachęcać słuchaczy do refleksji i zatrzymania się nad swoim życiem. Ważne, aby poruszane kwestie były bliskie codziennemu życiu, dotykały spraw, które naprawdę interesują ludzi, a które często nie są omawiane w innych mediach.
Dodatkowym wyzwaniem są podcasty. Mamy ogromny zasób różnych materiałów, które mogłyby zostać udostępnione szerzej ale to jest zadanie na przyszłość.
– Jak Redakcja Katolicka Polskiego Radia funkcjonuje w obecnych czasach przełomu i reformy mediów publicznych?
– To trudny temat. Nasza redakcja wciąż dynamicznie działa, choć nasz czas antenowy zmniejszył się o godzinę. W ostatnich latach nie przybyło nam wiele czasu antenowego, a ostatnie porozumienie w tej sprawie pochodzi z 2008 roku. Nie narzekam na kontakty z obecną władzą w radiu. Jest przestrzeń na otwartość, życzliwość i rozmowę.
– Dziękuję za rozmowę.