Książka włoskiego historyka Gianniego La Belli nie jest zwyczajną pozycją historyczną. Odnosi się w dużej mierze do procesów historycznych mających wpływ na aktualny stan katolicyzmu, procesów często jeszcze nie zakończonych; ostatnie partie relacjonują wręcz historię, która dzieje się na naszych oczach. Stąd zdecydowaliśmy się w wydaniu polskim dodać podtytuł, oddający dynamiczny charakter zmian, wobec których czasy przed Vaticanum II wydają się niemal zamierzchłą epoką; dynamika napięć podczas samego Soboru i to, czego była wyrazem, znikła ze świadomości społeczności Kościoła. Są to sprawy wobec których trzeba zadawać pytanie, jak dzisiaj „być Kościołem”, jak dotrzeć do świadomości ludzi, żyjących w zsekularyzowanym świecie; jak ewangelizo- wać, nie rozmywając własnej – chrześcijańskiej, katolickiej, także zakonnej – tożsamości.
Publikacja w „punkcie wyjścia” jest pracą naukową, opatrzoną solidnym aparatem krytycznym, opartą na dokumentach źródłowych, w części wydobytych z archiwów niedostępnych dla nieprofesjonalistów, opatrzoną dużą ilością rozbudowanych przy- pisów. La Belli udaje się jednak uniknąć hermetycznego języka stricte naukowego; dominuje styl popularno-naukowy; w rezultacie książka skierowana jest zarówno do historyków Kościoła jak i szerszego kręgu odbiorców zainteresowanych historią, ale i współczesnością katolicyzmu.
La Belli nie chodzi o któryś z kolei opis ewolucji świata i Kościoła w ostatnim pół- wieczu, choć siłą rzeczy w pracy pojawiają się krótkie omówienia „globalne” tego, co papież Franciszek, określa jako nie tylko zmiany epokowe, ale zmianę epoki. W rezul- tacie czytelnik ma okazję śledzić dynamikę zmian w zakonie jezuitów jako istotną, czasem wręcz modelową część ewolucji sytuacji w całym Kościele, w kontekście przemian dokonujących się w skali globalnej w obszarze polityki, ekonomii, praktyk i postaw spo- łecznych, kultury, a wpływających mniej lub bardziej na sferę współczesnej religijności.
Jezuici pokazani są jako wspólnota w ruchu. Dynamika misji rozszerzającej się geo- graficznie, ale też wychodzącej ku aktualnym wyzwaniom współczesności. Generał to nie tylko przywódca, czy swoisty „spinacz” całej instytucji, chroniący jej fundament jedności. To także, zwłaszcza od czasów Arrupe, nieustanny „podróżny świata”, przy tym odwie- dzający poszczególne regiony jezuickiej (i nie tylko) aktywności nie jako sztywny, osądzający wizytator, lecz „starszy” współbrat, przewodnik, kreator wizji, współczesny prorok. Także ten, który w ciągłej podróży „uczy się” wspólnoty w jej wymiarze świa- towym, doświadczając jej oddolnie, na poziomie „bazowym” i jednocześnie doświad- czając w jakiejś mierze życia społeczności, wśród których pracują jezuici. Generał to również po trosze menadżer globalnej korporacji – może dlatego ktoś, kto pracuje w jednej z zagranicznych korporacji, dostrzegając między innymi akcent, jaki kładł przełożony generalny jezuitów P.H. Kolvenbach na decision makeing – decision takeing i rozpoznawanie procesów w kontekście nowego działania, zauważył, że pewnie ta książka może być użyteczna także dla menadżerów.
Książkę La Belli można czytać jako proces poszukiwania przez jezuitów nowej tożsa- mości w zmieniającym się świecie, jej ponownego definiowania w procesie permanent- nej odnowy. Założone w XVI wieku przez Loyolę zgromadzenie jako jedyne w historii doświadczyło kasaty, po czym odrodziło się w początkach XIX wieku; dziś można wręcz mówić o „trzecim Towarzystwie”, a może, trochę żartobliwie, zważywszy na aktywną obecność jezuitów w przestrzeni wirtualnej, o „Towarzystwie 3.0”. Jezuici, jako zakon od początku działający „na pograniczu” Kościoła i świata, prowadząc swą misję, wyprzedzając świadomość całego Kościoła, musiał zmagać się z problemem rozumienia ekumenizmu czy inkulturacji; dziś, szukając nowych dróg komunikacji, przekracza również granicę świata sieci, próbując ją humanizować – skoro nie jest ona rzeczy- wistością czystą wirtualną, ale ważnym miejscem, w którym żyje i przez które wyraża się człowiek współczesny, może też być przestrzenią ewangelizacji i jeszcze jednym środowiskiem wiary.
Wszystko to sprawiło, że postanowiliśmy wydać tłumaczenie książki La Belli pod koniec 2020 roku, w przededniu Roku Ignacjańskiego, który ma się odbyć od 20 maja 2021 do 31 lipca 2022 roku. Wydaje się ważne, by szczegółowe kwestie, jakie będą omawiane w licznych publikacjach i podczas spotkań, znalazły oparcie w kontekście a p o s t o l a t u Towarzystwa bez czego trudno byłoby osadzić myśl Ignacego Loyoli odnośnie do tego Najmniejszego Towarzystwa i jego posługi w Kościele.
ks. dr Robert Wawer SJ
Dyrektor Wydawnictwa Naukowego Collegium Bobolanum
Bogusław Spurgjasz
Dyrektor Wydawnictwa Kontrast
Sprzedaż (cena 39 zł):
- zamówienie elektroniczne: kontrast.boguslaw@gmail.com
- bezpośrednia: www.kontrastbs.pl