„Wzroku pani nie odzyska, gdyż jest bezpowrotnie stracony. Wszelkie dalsze starania i zabiegi już nic nie dadzą. Zamiast tego niech pani pomyśli raczej o zajęciu się losem 18 tys. niewidomych w Królestwie Polskim, o których do tej pory nikt się nie zatroszczył” – powiedział lekarz okulista młodej arystokratce Róży Czackiej, która po upadku z konia przestała widzieć i zamierzała się ratować kolejnymi zagranicznymi operacjami. Na 3 dni zamknęła się w pokoju. Podjęła wówczas decyzję, która zaprowadziła ją do ofiarowania swojego życia niewidomym, założenia zgromadzenia zakonnego i stworzenia dzieła Lasek, służącego nie tylko niewidomym na ciele ale również na duszy. W 2020 papież Franiczek uznał cud za wstawiennictwem matki Elżbiety Róży Czackiej. Wkrótce odbędzie się jej beatyfikacja.
Oto najważniejsze wydarzenia z życia m. Czackiej:
1876 22 X – narodziny Róży Czackiej w Białej Cerkwi (obecnie na Ukrainie)
1876 19 XI – chrzest w rzymskokatolickim kościele parafialnym w Białej Cerkwi
1882 – rodzina Róży Czackiej przenosi się do Warszawy
1892 – śmierć Pelagii z Sapiehów Czackiej, babki Róży, która była z nią bardzo związana. To babce w dużej mierze Róża zawdzięczała wychowanie religijne i patriotyczne; dzięki niej poznała książkę „O naśladowaniu Chrystusa”, która towarzyszyła jej przez całe życie
1894 – upadek z konia przyczyniający się do utraty wzroku ( Róża miała problemy z oczami od dzieciństwa, wypadek spowodował jednak drastyczne pogorszenie stanu i stopniowo całkowitą utratę zdolności widzenia)
1898 – „Wzroku pani nie odzyska, gdyż jest bezpowrotnie stracony” – rozmowa z lekarzem, po której Róża Czacka podejmuje decyzję zajęcia się niewidomymi. Następuje 10- letni okres przygotowania do tej pracy. Róża rozpoczyna autorehabilitację, uczy się samodzielnego życia jako niewidoma, odbywa podróże zagraniczne, podczas których poznaje nowoczesne koncepcje i metody pracy z niewidomymi
1908 19 XI – zebranie założycielskie Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Królestwie Polskim. Zgodnie z zamysłem Róży Czackiej ma być ono wzorowane na francuskim Stowarzyszeniu im. Valentina Haüy, stworzonym przez wybitnego tyflologa Maurice’a de la Sizeranne. Koncepcja Sizeranne polegała m.in. na tym, by nie ograniczać się do jałmużny wobec niewidomych ale pomagać im stawać się użytecznymi dla społeczeństwa
1909 – Róża Czacka, samodzielna finansowo po śmierci ojca Feliksa Czackiego (10 VII 1909) decyduje o przeznaczeniu swego majątku na pomoc niewidomym
1910 – Róża Czacka zaczyna nawiązywać prywatne kontakty z niewidomymi, wspierając ich materialnie, organizując naukę Braille’a. Powstaje pierwsze schronisko dla niewidomych dziewcząt w Warszawie przy ul. Dzielnej 37. Organizowana jest tam także nauka koszykarstwa
1910 – podczas podróży do Francji Róża Czacka poznaje Siostry Niewidome św. Pawła – to inspiracja do myślenia o zgromadzeniu zakonnym, którego charyzmatem byłaby opieka nad niewidomymi
1911 19. XI – pierwsze walne zebranie oficjalnie już istniejącego Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi. Wybór zarządu
1911 – założenie biura przepisywania książek brajlowskich
1912 – Róża Czacka poznaje osobiście Maurice’a de la Sizeranne, z którym wcześniej korespondowała
1912 – powołanie Patronatu mającego na celu otwartą opiekę nad niewidomymi i ich rodzinami
1913 – powstanie przedszkola dla dzieci niewidomych (takiej instytucji nie było wówczas nawet we Francji); założenie regularnej szkoły dla niewidomych chłopców, pierwszej, w której uczono pisania brajlem w języku polskim; pierwsze kolonie letnie dla niewidomych dzieci
1913 – śmierć Zofii z Ledóchowskich Czackiej, matki Róży
1915 – Róża Czacka w wyniku działań wojennych nie może wrócić z Wołynia (gdzie przebywała z wizytą u brata) do Warszawy. Zatrzymuje się w Żytomierzu. Jej kierownikiem duchowym zostaje ks. Władysław Krawiecki.
1916 -19 XI – pod kierunkiem ks. Krawieckiego Róża rozpoczyna nowicjat tercjarski, całkowicie zmienia tryb życia, zaczyna praktykować radykalne ubóstwo
1917 19 XI – Róża Czacka przywdziewa habit i przyjmuje imię zakonne: s. Elżbieta od Ukrzyżowania Pana Jezusa
1918 28 V – s. Elżbieta Czacka wraca do Warszawy
1918 VII – s. Elżbieta na stałe zamieszkuje w zakładzie TOnO przy ul. Polnej
1918 1 XII – powstaje Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża
1919 – początki Biblioteki Wiedzy Religijnej (w 1939 r. liczyła ona 17 tys. książek, korzystało z niej kilkanaście tys. czytelników)
1920 – śmierć ks. Władysława Krawieckiego; kierownikiem duchowym m. Czackiej i powiernikiem w sprawach zgromadzenia i zakładu zostaje ks. Władysław Korniłowicz
1921 V – Antoni Daszewski przekazuje m. Czackiej 5 mórg nieużytków w Laskach; Zarząd TOnO podejmuje decyzję o budowie zakładu
1922 III/IV – m. Czacka przechodzi operację guza piersi, w szpitalu poznaje Antoniego Marylskiego, swojego późniejszego najbliższego współpracownika
1922 – konflikt z dotychczasowym Zarządem TOnO (dotyczy przede wszystkim pytania o katolicką tożsamość dzieła oraz roli w nim Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża)
1922 14 VII – nowy Zarząd TOnO, Antoni Marylski zostaje skarbnikiem i otrzymuje misję budowy zakładu w Laskach
1922 – powołanie ks. Korniłowicza na dyrektora konwiktu dla księży studiujących w Lublinie, pewne rozluźnienie jego kontaktu z Dziełem
1922- 1924 – funkcję kapelana zakładu na ul. Polnej pełni ks. Jan Zieja
1925 25 III – m. Czacka przenosi się do Lasek
1925 24 XII – ks. Władysław Korniłowicz poświęca kaplicę w Laskach i odprawia w niej pierwszą Mszę św. – Pasterkę
1926 – początek budowy w Laskach internatu „Domu Chłopców”, przeniesienie do Lasek większości agend TOnO
1927 – powstanie drukarni brajlowskiej w Laskach
1929 lato – Laski biorą udział w Polskiej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Stoisko z wyrobami rzemieślniczymi obsługuje niewidomy wychowanek Dzieła Stefan Rakoczy
1930 – ks. Władysław Korniłowicz przeprowadza się na stałe do Lasek
1931 – zebranie założycielskie przyszłego pisma i wydawnictwa „Verbum”, organizowanego wokół środowiska „Kółka” ks. Korniłowicza
1932 – poważne trudności finansowe (trwające przez cały początek lat 30-tych w związku z światowym kryzysem gospodarczym)
Lata 30-ste – początki Biblioteki Brajlowskiej w Laskach (przed II Wojną Światową jej zbiór liczył ok. 5 tys. woluminów); dzięki staraniom m. Czackiej powstała również biblioteka tyflologiczna, która liczyła przed wojną ok. 700 pozycji książkowych w 4 językach
1932 – M. Czacka opracowuje wraz z s. Teresą Landy skróty brajlowskie po konsultacjach z językoznawcami
1933 – budowa Domu Rekolekcyjnego w Laskach
1933 – Prof. Maria Grzegorzewska, twórczyni teoretycznych i organizacyjnych podstaw szkolnictwa specjalnego w Polsce, wysoko ocenia działanie „Domu Chłopców” w Laskach. Zacieśnia się współpraca m. Czackiej i prof. Grzegorzewskiej; Laski odwiedza Janusz Korczak.
1934 – projekt m. Czackiej ujednolicający polski system pisania w brajlu uzyskuje zatwierdzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako obowiązujący w całej Polsce
1934 – konflikt z dotychczasową współpracowniczką, Marią Winowską, zamierzającą przejąć pismo i wydawnictwo „Verbum” (sprawa, która wiązała się ze skargą złożoną przez Marię Winowską do nuncjusza, nie została rozstrzygnięta aż do wybuchu wojny, przyczyniając się do wielkiego cierpienia ks. Korniłowicza; ostatecznie umorzona została dopiero w 1995 r.)
1935 11 XI – Matka Elżbieta Czacka otrzymuje Złoty Krzyż Zasługi za pracę z niewidomymi
1936 13-14 IX – Ogólnopolska kwesta na niewidomych
1937 – wizyta m. Czackiej w Rzymie, papież Pius XI akceptuje Dzieło
1938 9 XI – kard. A. Kakowski zatwierdza Konstytucje Zgromadzenia na pięć lat
1939 – wrzesień – ewakuacja Lasek
1939 17-21 IX – bitwa o Laski, zniszczenie zakładu w 75 proc., w tym. m.in. zniszczenie Biblioteki Tyflologicznej i brajlowskich podręczników szkolnych
1939 25 IX – m. Czacka ciężko ranna podczas bombardowania Warszawy, 27 IX – dr Woyno (urszulanka SJK) przeprowadza bez znieczulenia operację usunięcia m. Czackiej gałki ocznej
1939 koniec roku – Niemcy rozwiązują TOnO. Laski pod nazwą Blindenanstalt otrzymują zezwolenie na nauczanie elementarne i zawodowe. Odpowiedzialną za Zakład Matka czyni s. Wacławę Iwaszkiewicz.
1940 lato – powstaje placówka w Kozłówce, gdzie przenoszą się siostry i osoby niewidome przebywające dotychczas w Żułowie na Lubelszczyźnie. Kapelanem placówki w Kozłówce zostaje ks. prof. Wyszyński; prowadzi dla sióstr wykłady w ramach studium zwanego przez nie żartobliwie „Akademią Kozłowiecką”
1940- 1942 – ks. Jan Zieja kapelanem Zakładu w Laskach
1942 – 1945 – ks. prof. Stefan Wyszyński kapelanem Zakładu w Laskach
1944 lato – do Żułowa przyjeżdża ks. Tadeusz Fedorowicz, który stanie się następcą ks. Korniłowicza
1944 30 lub 31 VII – ks. prof. Wyszyński dokonuje poświęcenia Szpitala Powstańczego w Domu Rekolekcyjnym w Laskach
1944 jesień – ewakuacja Lasek
1945 17 I – Niemcy opuszczają Laski
1946 wrzesień – śmierć ks. Władysława Korniłowicza
1947 marzec – ponowna rejestracja TonO
1949 – zamknięcie wydawnictwa „Verbum”
1948 19 XI – m. Czacka zakłada w Laskach Radę Współpracowników Niewidomych (celem jest min. większa demokratyzacja TOnO oraz stworzenie wśród samych niewidomych przeciwwagi dla grupy, która uległa presji reżimu komunistycznego)
1948 2 XII – m. Czacka przechodzi wylew krwi do mózgu
1949 – abp Wyszyński ofiarowuje Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża poaugustiańskie zabudowania w Warszawie wraz ze zbombardowanym kościołem św. Marcina
1949 15 XI – Prymas Wyszyński mianuje m. Benedyktę Woyczyńską przełożoną generalną
1950 – duchową opiekę nad Dziełem obejmuje ks. Tadeusz Fedorowicz
1950 12 VI – m. Czacka rezygnuje z funkcji przełożonej generalnej o czym zawiadamia listem „Do moich dzieci małych i dużych”
1952 – próba likwidacji Lasek i przekształcenia zakładu w placówkę dla dzieci niewidomych z upośledzeniem umysłowym
1956 18 XI – obchody 80-lecia urodzin m. Czackiej w Laskach. Prymas Wyszyński (po powrocie z Komańczy) odprawia uroczystą Mszę św.
1961 15 V – śmierć Matki Elżbiety Czackiej
1961 19 V – pogrzeb m. Czackiej. Homilię wygłasza Prymas Wyszyński rozpoczynając ją od słów „Przedziwny jest Bóg w świętych swoich!”
***
Na podstawie: Michał Żółtowski, Blask Prawdziwego światła. Matka Elżbieta Róża Czacka i jej Dzieło. Lublin, 2005; Jadwiga Kuczyńska – Kwapisz, Wkład Matki Elżbiety Róży Czackiej w rozwój tyflologii w kontekście współczesnej recepcji jej myśli, Warszawa, 2011
Maria Czerska / Warszawa
KAI