Raz na 3 lata, przed zebraniem sprawozdawczo-wyborczym Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce, oprócz zwyczajnych danych powołaniowych i statystycznych, robione są o wiele szersze ankiety szczegółowe dotyczące m.in. duszpasterstwa i pracy polskich zakonników poza granicami Kraju. Ich podsumowanie znajduje się w niniejszym opracowaniu, sporządzonym na podstawie szczegółowych danych przesłanych przez jurysdykcje.
Według opracowanych danych, na dzień 31.12.2021 roku, Polska ma 10 703 zakonników, z czego w kraju przebywa i pracuje 7913 z nich, a za granicą 2790. Są to zakonnicy z 59 rodzin zakonnych, ale w 76 jednostkach. Obecnie najliczniejsi są: franciszkanie-OFM (1171), salezjanie (1016), franciszkanie-OFMConv (881), pallotyni (568) oraz jezuici (536). Jeśli chodzi o powołania to w minionym roku było 1295 młodych konsekrowanych: 190 postulantów (w tym 91 z Polski i 99 obcokrajowców), 193 nowicjuszy (w tym 115 z Polski i 78 obcokrajowców), 831 kleryków (w tym 565 z Polski i 266 obcokrajowców) oraz 81 braci zakonnych w pierwszej formacji (w tym 77 z Polski i 4 obcokrajowców).
I. ZAKONNICY PRACUJĄCY W POLSCE
A. Zaangażowanie duszpasterskie i formacyjne
Zaangażowanie apostolskie zakonów męskich wygląda w sposób następujący: 727 parafii, 105 rektoratów i wikariatów samodzielnych, 529 innych kaplic z dostępem do nich wiernych, 191 sanktuariów (w tym 22 ku czci Trójcy świętej i pasyjnych, 121 maryjnych oraz 50 ku czci świętych) oraz 112 kościołów z całodzienną adoracją Najświętszego Sakramentu. 229 zakonników zaangażowanych jest w posługę wobec Kościoła lokalnego, z czego 40 biskupów wywodzących się z Polski (pracujących w kraju i poza granicami), 47 zakonników należy do komisji Konferencji Episkopatu Polski a 18 jest duszpasterzami krajowymi różnych zawodów i stowarzyszeń, 25 zakonników pracuje w kuriach biskupich a 72 należy do różnego rodzaju komisji diecezjalnych, 27 posługuje jako egzorcyści.
W duszpasterstwo parafialne zaangażowanych jest 3552 zakonników, z czego 22 pełni funkcję dziekana, 691 proboszcza, 112 rektora lub wikariusza samodzielnego a 484 wikariusza. Pomocą w duszpasterstwie służy 1913 zakonników, 78 jest organistami, a 252 zakrystianami. 1670 zakonników jest zaangażowanych w duszpasterstwach specjalistycznych: 251 jako formatorzy zakonni, 229 jako kapelani sióstr zakonnych, 98 jako duszpasterze akademiccy, 609 jako duszpasterze ruchów i stowarzyszeń religijnych, 50 jako duszpasterze różnych grup zawodowych, 41 jako duszpasterze strażaków i służb mundurowych, 12 jako kapelani wojskowi, 36 jako kapelani więzienni, 6 jako duszpasterze głuchoniemych i niewidomych, 33 jako duszpasterze dzieci specjalnej troski, 202 jako kapelani szpitalni i sanatoryjni, a 103 jako kapelani domów opieki społecznej.
W roku 2021 zakonnicy przeprowadzili 468 serii misji, 3158 rekolekcji adwentowych i wielkopostnych, 1460 rekolekcji zamkniętych, 599 rekolekcji dla zakonów męskich i żeńskich, 155 rekolekcji dla kapłanów diecezjalnych oraz 1844 dni skupienia dla zakonów żeńskich. 160 zakonników pełni posługę dekanalnych ojców duchownych, 37 spowiedników w seminariach diecezjalnych a 76 w seminariach zakonnych, 562 jest stałymi spowiednikami sióstr zakonnych, 15 penitencjarzami apostolskimi, 96 spowiednikami w sanktuariach zagranicznych, a 959 w sanktuariach polskich, a zakonnicy prowadzą 117 kościołów z całodziennym dyżurem spowiednika.
1051 zakonników jest katechetami, z czego 1000 kapłanów, 22 braci zakonnych i 29 kleryków. Katechizują oni 23 180 dzieci w przedszkolach, 137 714 dzieci w szkołach podstawowych, 78 861 młodych ludzi w liceach i technikach, 16 110 młodzieży w szkołach zawodowych, 7591 młodzieży akademickiej, 3562 osoby uczestniczące w katechezie specjalnej oraz opiekują się gronem ministrantów, których liczba wynosi 12 057. 653 zakonników podejmuje się pracy akademickiej, wśród których jest 224 wykładowców wyższych uczelni, 69 wykładowców seminariów diecezjalnych i 360 wykładowców seminariów zakonnych. W minionym roku zakonnicy wydali 231 publikacji naukowych (książek), nie licząc artykułów.
Zakony męskie prowadzą 1063 ośrodki formacyjne i specjalistyczne, wśród których jest 141 domów rekolekcyjnych, 37 centr duchowości, 29 centra animacji misyjnej, 25 szkół nowej ewangelizacji, 46 ośrodków powołaniowych, 138 duszpasterstw młodzieży szkół średnich, 83 duszpasterstwa akademickie, 84 duszpasterstwa post-akademickie, 85 miejsc katechumenatu dorosłych z przygotowaniem do chrztu, 241 duszpasterstw rodzin, 55 duszpasterstw harcerskich, 84 duszpasterstwa trzeźwościowe oraz 15 duszpasterstw dla emigrantów.
Przy ośrodkach zakonów męskich skupionych jest 6034 różnego rodzaju grup formacyjnych. W minionym roku zakonnicy poprowadzili 647 kursów przedmałżeńskich, 736 grup medytacyjnych i modlitewnych, 220 grup biblijnych, 160 grup misyjnych. Dodatkowo opiekowali się 3367 różami różańcowymi, zorganizowali 619 pielgrzymek krajowych i 115 zagranicznych oraz 170 warsztatów, sympozjów i spotkań formacyjnych dla zakonów. Przy zakonnych duszpasterstwach jest 491 grup III Zakonu, 128 bractw, 85 kół Akcji Katolickiej, 209 grup ruchów i stowarzyszeń maryjnych, 303 grupy oazowe, 230 grup neokatechumenalnych, 214 grup charyzmatycznych, 116 grup nowych ruchów religijnych i 531 grup innych ruchów i stowarzyszeń religijnych.
B. Dzieła charytatywne, pomocowe, edukacyjne, wydawnicze i kulturalne
Zakonny męskie prowadzą 128 własnych dzieł charytatywnych: 7 szpitali, 20 hospicjów, 7 przychodni i ośrodków zdrowia, 5 aptek zakonnych, 8 ośrodków ziołolecznictwa, 21 domów opieki, pomocy społecznej i zakładów specjalnych, 11 młodzieżowych ośrodków wychowawczych, 9 domów dziecka, 18 ośrodków terapii dla uzależnionych, 9 schronisk i noclegowni dla bezdomnych, hostel dla osób uzależnionych oraz 12 mieszkań chronionych dla mężczyzn. Istnieje też ośrodek interwencji kryzysowej oraz prowadzone są różnego rodzaju akcje wolontariackie angażujące społeczności skupione wokół zakonnych placówek i dzieł.
Przy ośrodkach zakonów męskich istnieją 632 dzieła charytatywne, z czego 337 zespołów charytatywnych, 69 ośrodków opieki Caritas, 64 poradnie psychologiczno-pedagogiczne, 4 ośrodki rehabilitacyjne, 2 darmowe poradnie zdrowia i apteki dla ubogich, 37 kuchni dla ubogich, 70 świetlic dla dzieci ubogich i z zagrożonych rodzin, 26 ośrodków pomocy rodzinie a także 23 ośrodki terapii zajęciowej dla niepełnosprawnych.
Jeśli chodzi o własną działalność edukacyjną, to zakonnicy mają 17 przedszkoli, 53 szkoły podstawowe, 45 liceów, 9 techników, 8 szkół zawodowych, 6 szkół specjalnych, 8 szkół wyższych, 17 instytutów naukowych, 5 studiów duchowości a także prowadzą 37 burs i internatów oraz 102 oratoria dla dzieci i młodzieży.
W okresie ferii zimowych i wakacji letnich zakony męskie zorganizowały w 2021 roku 1157 turnusów dla dzieci i młodzieży: 133 oazowe, 192 powołaniowe, 128 pielgrzymek pieszych, 255 spotkań młodych, 13 obozów dla niepełnosprawnych, 36 obozów integracyjnych, 121 kolonii, 163 półkolonii oraz 116 innego rodzaju form skierowanych do dzieci i młodzieży. Objęły one 16 135 dzieci oraz 21 025 ludzi młodych, a w ich organizacje było zaangażowanych 898 zakonników: 601 kapłanów, 255 kleryków i 42 braci zakonnych.
Zakony męskie mają jeszcze 10 drukarni i zakładów poligraficznych, 43 wydawnictwa, 26 czasopism naukowych, 81 czasopism religijnych, 18 czasopism specjalistycznych, 68 księgarni i hurtowni artykułów religijnych, stację telewizyjną, 7 rozgłośni radiowych, 683 oficjalne strony i portale internetowe, 10 telewizji internetowych, 5 kawiarenek, a zakonnicy prowadzą także 94 blogi i zorganizowali kurs komputerowy.
Przy zakonach męskich działają 24 centra kultury chrześcijańskie, 68 muzeów, 578 scholii i chórów, 36 orkiestr, 69 grup teatralnych i recytatorskich, 10 biur pielgrzymkowych, 66 organizacji i klubów sportowych. Organizują oni lub przyznają: 44 konkursy i nagrody kulturalne, 65 festiwali muzyki poważnej i organowej, 35 festiwali piosenki religijnej, a także 16 kursów języków obcych.
POLSCY ZAKONNICY POZA GRANICAMI POLSKI*
Wg danych przesłanych przez zakonne jurysdykcje w Polsce na dzień 31.12.2021 roku pracowało poza granicami Polski 2790 zakonników, z tego 1644 w Europie, 241 w Afryce, 643 w Ameryce Północnej i Południowej, 129 w Australii i Oceanii oraz 133 w Azji. Jest to odpowiednio: 26 biskupów zakonnych, 2562 kapłanów i 202 braci zakonnych.
Czasem powstaje problem jak traktować zakonników, którzy nie należą już do polskich jurysdykcji zakonnych ale z nich pochodzą lub kiedyś należeli do polskiej jurysdykcji a dziś należą do jurysdykcji lokalnej czy też zakonników polskiego pochodzenia, którzy pracują na różnych kontynentach. Stąd też czasem rodzą się w tych statystykach pewne nieścisłości w zależności od przyjętej przez daną jurysdykcję metodologii klasyfikacji.
A. Wybrane statyki wg kontynentów
Wg zebranych danych w liczbie 1644 zakonników pracujących w Europie 5 to biskupi (Białoruś – 1, Ukraina – 4), 1509 kapłanów zakonnych i 130 braci zakonnych. Najwięcej polskich zakonników w Europie pracuje we Włoszech i w Watykanie: 323 zakonników (285 kapłanów i 38 braci zakonnych), w Niemczech: 275 zakonników (252 kapłanów i 23 braci zakonnych) oraz w Ukrainie: 211 zakonników (4 biskupów, 185 kapłanów i 22 braci zakonnych). Pojedynczy polscy zakonnicy duszpasterzują w Europie: w Bośni i Hercegowinie (2 kapłanów), na Cyprze (1 kapłan), w Estonii (1 kapłan), w Gruzji (2 kapłanów), w Luksemburgu (3 kapłanów), na Malce (1 brat zakonny), w Portugalii (3 kapłanów)oraz w Turcji (1 kapłan i 1 brat zakonny).
W Afryce pracuje w sumie 241 polskich zakonników, z czego 3 to biskupi (Kamerun, Kongo, Republika Środkowoafrykańska: RCA), 224 to kapłani a 14 to bracia zakonni. Najwięcej zakonników pracuje na tym kontynencie na Madagaskarze (45 kapłanów i 1 brat zakonny), w Kamerunie: 21 (1 biskup, 17 kapłanów i 3 braci zakonnych) oraz w Zambii: 22 (21 kapłanów i 1 brat zakonny). Najmniej zakonników pracuje w Algierii (1 kapłan), Demokratycznej Republice Konga (1 kapłan), w Egipcie (2 kapłanów), w Etiopii (2 kapłanów), w Gwinei (1 kapłan), w Libii (1 kapłan), w Mozambiku (2 kapłanów), na Mauritiusie (2 kapłanów), w Namibii (1 kapłan), Sudanie (1 kapłan) oraz Sudanie Południowym (1 kapłan i 1 brat zakonny).
W Ameryce Północnej i Południowej pracuje 643 zakonników, z czego 11 biskupów (Argentyna – 1, Bermudy – 1, Boliwia – 3, Brazylia – 4, Kanada – 2), 596 kapłanów i 36 braci zakonnych. Najwięcej polskich zakonników pracuje w USA: 223 (211 kapłanów i 12 braci zakonnych), w Kanadzie: 115 (2 biskupów, 109 kapłanów i 4 braci zakonnych), w Brazylii: 81 (4 biskupów, 74 kapłanów i 3 braci zakonnych) oraz w Argentynie: 53 (1 biskup i 52 kapłanów zakonnych). Najmniej zakonników pracuje na tym kontynencie na Antylach (2 kapłanów), na Bermudach (1 biskup i 2 kapłanów), na Jamajce (1 kapłan), w Kostaryce (2 kapłanów), w Nikaragui (2 kapłanów) oraz w Panamie (3 kapłanów).
W Australii i Oceanii pracuje 129 zakonników, z czego 5 to biskupi, 116 kapłani a 8 to braci zakonni. Zasadniczo pracują oni w Australii i Nowej Zelandii (2 biskupów, 83 kapłanów i 4 braci zakonnych) oraz w Papui Nowej Gwinei (3 biskupów, 33 kapłanów i 4 braci zakonnych).
W Azji pracuje 133 zakonników, z czego 2 biskupów (Kazachstan i Uzbekistan), 117 kapłanów i 14 braci zakonnych. Najwięcej polskich zakonników pracuje w Izraelu i Autonomii Palestyńskiej (24 kapłanów i 7 braci zakonnych), na Filipinach (16 kapłanów) i w Japonii (15 kapłanów). Najmniej pracuje w Bangladeszu (2 kapłanów), w Korei Południowej (2 kapłanów i 1 brat zakonny), w Libanie (1 brat zakonny), w Myanmarze (1 kapłan), w Syrii (1 kapłan), w Turcji (2 kapłanów), w Turkmenistanie (2 kapłanów) i w Wietnamie (2 kapłanów).
B. Działania podejmowane poza granicami
W tym roku pierwszy raz podjęto próbę policzenia i sklasyfikowania działalności polskich zakonników poza granicami kraju. Nie jest to zestawienie pełne ze względu na brak niektórych danych jak i rozbieżności w klasyfikowaniu poszczególnych dzieł.
Działalność duszpasterska
Działalność duszpasterska polskich zakonników poza granicami Polski obejmuje przynajmniej 2 603 383 osoby. Działalność duszpasterską prowadzą oni w 901 zagranicznych parafiach, 96 sanktuariach oraz 1251 kościołach i kaplicach nieparafialnych.
Najwięcej osób w posłudze duszpasterskiej obejmują polscy zakonnicy w Argentynie: 578 000 (19 parafii, 3 sanktuaria oraz 82 kościoły i kaplice nieparafialne), w Paragwaju: 260 000 (3 parafie, 1 sanktuarium, 61 kościołów i kaplic nieparafialnych), w Niemczech: 219 370 (117 parafii, 18 sanktuariów, 163 kościoły i kaplice nieparafialne), w Szwecji: 184 600 (5 parafii oraz 7 kościołów i kaplic nieparafialnych) oraz USA: 110 070 (80 parafii, 11 sanktuariów, 14 kościołów i kaplic nieparafialnych).
Najmniejsze wspólnoty, wobec których polscy zakonnicy pełnią posługę duszpasterską, znajdują się w Egipcie: 150 (1 sanktuarium), w Gruzji: 150 (4 parafie, 1 sanktuarium oraz 5 kościołów i kaplic nieparafialnych), w Kazachstanie: 200 (7 parafii, 1 sanktuarium oraz 6 kościołów i kaplic nieparafialnych), na Nowej Zelandii: 250 (3 parafie oraz 2 kościoły i kaplice nieparafialne) oraz w Turcji: 223 (4 parafie).
W niektórych wypadkach nie zostały podane szczegółowe dane w zestawieniu: Antyle, Benin, Centocow, Cypr, Dania, Kamerun, Kirgizja, Kolumbia, Niderlandy, Portugalia, Wenezuela i Wybrzeże Kości Słoniowej.
Działalność charytatywna i medyczna
Polscy zakonnicy prowadzą 139 dzieł tego typu, zapewniając opiekę przynajmniej 182 404 osobom. Prowadzą oni całą gamę tego typu dzieł: łaźnie dla ubogich; kuchnie-jadłodajnie; przytuliska i noclegownie; stacje opieki oraz domy dla dzieci, młodzieży, osób starszych, niepełnosprawnych i sierot; działania obejmujące ubogich, chorych i uzależnionych; centra rehabilitacji; szpitale, przychodnie, apteki, domy pomocy i poradnie specjalistyczne czy nawet mobilne kliniki oraz domy dziecka i bezpośrednia praca z dziećmi ulicy.
Miejscami gdzie najwięcej osób korzysta z tego rodzaju pomocy są: Burkina Faso: 60 000 (1 dzieło), Irak: 74 759 (1 dzieło) oraz Tanzania: 10 000 (1 dzieło). Najmniej osób obejmują dzieła charytatywne i medyczne w Austrii: 30 (1 dzieło), we Francji: 30 (1 dzieło) oraz w Kolumbii: 40 (1 dzieło). W niektórych wypadkach brak danych o ilości osób korzystających z takiej pomocy: Belgia, Benin, Dania, Kazachstan oraz Kirgizja. Najczęściej są to jednak pojedyncze dzieła prowadzone przez polskich zakonników.
Dzieła edukacyjne
Polscy zakonnicy prowadzą 106 tego rodzaju placówek, obejmując edukacją przynajmniej 29 716 osób. Polscy zakonnicy prowadzą edukację w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach średnich, technikach i szkołach zawodowych, na uniwersytetach i wyższych uczelniach oraz instytutach edukacyjnych, a także prowadzą szkoły polskie czy szkoły niedzielne z nauczaniem języka polskiego, warsztaty edukacyjne i zawodowe, kursy językowe oraz internaty dla dzieci i młodzieży.
Najwięcej osób korzystających z dzieł edukacyjnych prowadzonych przez polskich zakonników jest w Argentynie: 3971 (7 placówek), w USA: 3435 (6 placówek), we Włoszech: 3311 (4 placówki), w Tanzanii: 2544 (10 placówek), w Niemczech: 2103 (16 placówek) oraz w Paragwaju: 2037 (4 placówki). Najmniej osób objętych działaniami edukacyjnymi znajduje się w Albanii: 38 (1 placówka), w Czechach: 20 (1 placówka) oraz na Tajwanie: 10 (1 placówka). Brakuje natomiast szczegółowych danych z Francji i Niderlandów.
Dzieła społeczne i kulturalne
W miejscach, gdzie pracują polscy zakonnicy, znajdują się 93 takie dzieła, w których angażuje się przynajmniej 188 879 osób. W ramach tego rodzaju działań prowadzone są m.in. zespoły folklorystyczne, centra polskie, ośrodki aktywizacji seniorów, chóry, grupy teatralne, wydawnictwa, biblioteki, centra duchowości, stowarzyszenia i związki, festiwale, muzea, kolegia, centra kultury oraz oratoria.
Najwięcej osób zaangażowanych w działania społeczne i kulturalne jest w ośrodkach prowadzonych przez polskich zakonników w USA: 55 970 (11 dzieł), w Kanadzie: 50 240 (2 dzieła) oraz w Australii: 50 107 (6 dzieł). Najmniej osób zrzeszają tego typu dzieła na Białorusi: 30 (1 dzieło), w Republice Południowej Afryki: 30 (1 dzieło), w Wielkiej Brytanii: 30 (1 dzieło) oraz w Tanzanii: 15 (1 dzieło).
* Wg danych podanych przez poszczególne jurysdykcje zakonne w Polsce
Sekretariat KWPZM
Szczegółowe statystyki w PDF można pobrać klikając TUTAJ