„Gdy św. Franciszek nazwał świat «swoim klasztorem», nie miał na myśli tylko powszechnej w nim obecności franciszkanów, lecz uznał go za własny dom, za miejsce życzliwe, gościnne i przyjazne, pomimo różnorodności i wielości występujących w nim kultur, sytuacji społecznych, gospodarczych, politycznych i religijnych.”
Tymi słowami autorzy tomu Jedna wiara w wielu kulturach wprowadzają nas we franciszkańskie doświadczenie obecności w różnorodności kulturowej świata próbując pokazać, co w teorii i w praktyce znaczy inkulturacja. Zadanie niełatwe, tym bardziej, że przyjęta perspektywa poznawcza zakładała zaangażowanie w dialog z kulturami poprzez twórcze uczestnictwo w kulturze w duchu solidarności. Nie wyklucza to oczywiście czujnego krytycyzmu i oceny z chrześcijańskiej perspektywy.
Zadanie to rozwijane jest w siedmiu rozdziałach prezentujących różne aspekty owego dialogu z różnych perspektyw. Mamy zatem perspektywę afrykańską, azjatycką (głównie z Chin i Indii), latynoamerykańską (zarówno ludów tubylczych, jak i nowych narodów) oraz europejską. Każdy rozdział kończy się próbą aplikacji przedstawionych treści w aktualnej egzystencjalnej sytuacji czytelnika.
Najobszerniejszy czwarty rozdział prezentuje siedem podstawowych kategorii egzystencjalnych ducha ludzkiego i jego kultury, które w dialogu uzupełniają kategorie intelektualne. Są to słuchanie, spotkanie, przyjęcie, wytworzenie relacji, empatia, radość świętowania oraz nadzieja na przyszłość.
Przykładowo poznając słuchanie w kontekście kulturowym Afryki dowiadujemy się, jak kluczową rolę odgrywa tam słowo – „jest pomostem jedności i ciągłości między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością” a „umiejętność słuchania jest najbardziej cenioną zaletą” (str. 146). U wielu ludów afrykańskich słowo używa się na określenie wszystkich wrażeń i odczuć wewnętrznych a mądry człowiek powinien mieć wielkie uszy, żeby wszystko słyszał i wielkie oczy, żeby wszystko widział, ale małe usta, żeby mało mówił. I takie uwagi są interpretowane jako zachęta do przywrócenia równowagi między patrzeniem a słuchaniem również we wspólnocie Kościoła i wspólnocie franciszkańskiej. Ignorując bowiem ludzką kulturę, pomija się konkretnego człowieka na rzecz instytucji czy różnych sztucznych systemów. Wybierając więc dialog międzykulturowy poznajemy przede wszystkim innych ludzi z ich wielorakim doświadczeniem przy okazji umacniając własną tożsamość i wzbogacając się wzajemnie.
To cel który od lat przybliża warszawskie „Franciszkańskie Centrum dla Europy Wschodniej i Azji Północnej” kierowane przez o. Zenona Stysia OFM. Zainicjowane w 1994 r. od 1997 działa w ramach prowincji Matki Bożej Anielskiej OFM w Polsce. Formując braci centrum współpracuje z wieloma dziełami franciszkanów. Szczególne miejsce zajmuje współpraca z Instytutem Studiów Ekumenicznych w Wenecji oraz z zakonną komisją „Służba na rzecz dialogu”, które dały znaczący wkład w proces nowej obecności franciszkańskiej na terytoriach, jakie obejmuje projekt. Owocem owej rozległem współpracy jest seria książek o profilu ekumenicznym, która nosi tytuł „Jeden jest Pan”. Dotąd ukazały się następujące: Tecle Vetrali OFM, Dialog a tożsamość franciszkańska (2001); Marta Stetsko, Ekumeniczne zaangażowanie Zakonu Braci Mniejszych w dzieło ewangelizacji na terenie byłego ZSRR (2001), Ekumeniczne powołanie franciszkanina. Pomoce w formacji ekumenicznej w duchu św. Franciszka z Asyżu (2002); Życie jako dialog za przykładem św. Franciszka z Asyżu (2003); Oświeceni światłem jednej Ewangelii. Święci Cerkwi prawosławnej i święci franciszkańscy (2004); Dialog chrześcijan z wyznawcami innych religii za wzorem św. Franciszka z Asyżu (2006) oraz omawiany tom.
W czasie, gdy zastanawiamy się jak powinna wyglądać nowa ewangelizacja, warto sięgnąć po owe tomy i skutecznie wzbogacić ją o doświadczenie franciszkańskie.
o. Stanisław Jaromi OFMConv
Jedna wiara w wielu kulturach: doświadczenia franciszkańskie, praca zbiorowa, red. Salezy B. Brzuszek, Zenon M. Styś, przekł. z włoskiego A. Kaznowski, seria „Jeden jest Pan” t. 8, Warszawa – Rzym 2011. Dystrybucja: Franciszkańskie Centrum dla Europy Wschodniej i Azji Północnej, Modzelewskiego 98a, 02-679 Warszawa.
