„Abp Antoni Baraniak był wierny spuściźnie ks. Jana Bosko. Było to widoczne w kontekście pełnienia przez niego salezjańskich urzędów, ale także później jako hierarcha Kościoła nie przerwał kontaktów z macierzystym zgromadzeniem” – mówił ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB podczas spotkania w Poznaniu poświęconego książce o abp. Baraniaku.
Promocja publikacji „Defensor Ecclesiae. Arcybiskup Antoni Baraniak. Salezjańskie koleje życia i posługi Metropolity Poznańskiego” autorstwa ks. dr. Wąsowicza odbyła się w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu. Spotkanie poprowadził dyrektor poznańskiego oddziału IPN dr hab. Rafał Reczek.
Wykładowca historii Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie podkreślił, że współpracownik prymasów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego, metropolita poznański w latach 1957-1977, jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci Kościoła, która brała udział w najważniejszych wydarzeniach Kościoła w Polsce.
„Powrócił do świadomości społecznej dzięki monumentalnej publikacji abp. Marka Jędraszewskiego, ówczesnego poznańskiego biskupa pomocniczego, i filmom dr Jolanty Hajdasz, poznańskiej dziennikarki, a obecnie dyrektor Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP” – zauważył salezjanin.
Dr hab. Elżbieta Wojcieszyk z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN zwróciła uwagę, że dużym atutem najnowszej publikacji o abp. Baraniaku jest nieznana dotychczas korespondencja ze współbraćmi z macierzyńskiego zgromadzenia. „Wiele miejsca metropolita poznański poświęcił osobom, które uważał za autorytety: ks. Janowi Bosko, kardynałom Augustowi Hlondowi i Stefanowi Wyszyńskiemu” – podkreśliła. Zaznaczyła, że jego niezłomna postawa podczas uwięzienia w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie sprawiła, że stał się jedną z najważniejszych postaci w polskim Kościele.
Osobistymi wspomnieniami o abp. Baraniaku podzielił się ks. prof. UAM dr hab. Paweł Wygralak, dziekan Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Jako dziecko uczestniczył w spotkaniach metropolity poznańskiego z ministrantami w ośrodku w Rościnnie.
„Kiedy ksiądz arcybiskup przyjeżdżał do Rościnna, zawsze miał dla nas czas. Widoczny był w tym duch salezjański, że duszpasterstwo dzieci i młodzieży było dla niego ważne” – opowiadał.
Zwrócił uwagę, że najnowsza publikacja przedstawia współpracownika prymasów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego jako człowieka z krwi i kości i jako postać fascynującą. „To był człowiek ogromnie pracowity i o wielu pasjach. Wykorzystał wszystkie łaski, którymi go Bóg obdarzył. Ksiądz arcybiskup był zainteresowany Kościołem, ojczyzną i konkretnym człowiekiem. Pielęgnował przyjaźnie ponad poglądami i granicami, choć nie wszystkie osoby, które uważał za przyjaciół, okazały się uczciwe” – zaznaczył ks. prof. Wygralak.
Podkreślił, że jako metropolita poznański rozwinął działalność duszpasterstw akademickich w Poznaniu. „Chodziło mu o to, by młodzi ludzie wyrośli na dobrych chrześcijan” – stwierdził ks. dziekan.
Ks. Wąsowicz zaznaczył, że salezjański rys duchowości późniejszego metropolity poznańskiego można dostrzec także w jego zainteresowaniu oratorium salezjańskim przy ul. Wronieckiej, przy którym formowała się „Piątka Poznańska”. Jako sekretarz abp. Hlonda przebywał w Poznaniu i był spowiednikiem w tej świątyni. „Z dużą dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, że znał poznańską piątkę” – stwierdził ks. Wąsowicz.
Publikacja ks. dr. J. Wąsowicza przybliża m.in. pobyty hierarchy w salezjańskich placówkach duszpasterskich oraz korespondencję abp. Baraniaka ze współbraćmi zakonnymi i władzami zgromadzenia, z którego wyszedł. Powstała w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”.
Abp Antoni Baraniak urodził się 1 stycznia 1904 r. we wsi Sebastianowo w Wielkopolsce. W młodości wstąpił do zgromadzenia salezjanów. Przed wojną został sekretarzem ówczesnego Prymasa Polski, kardynała Augusta Hlonda, a po wojnie – prymasa Stefana Wyszyńskiego. W 1951 r. papież Pius XII mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej.
We wrześniu 1953 r. został aresztowany i wtrącony na trzy lata do więzienia na warszawskim Mokotowie, gdzie był torturowany i szykanowany. Rok po odzyskaniu wolności został metropolitą poznańskim. Mimo sprzeciwu władz, w 1966 r. zorganizował w Poznaniu obchody tysiąclecia Chrztu Polski. Abp Baraniak zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 13 sierpnia 1977 r. Został pochowany w podziemiach poznańskiej katedry.
W czerwcu 2011 r. Instytut Pamięci Narodowej – Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (OKŚZpNP) w Warszawie umorzyła śledztwo w sprawie znęcania się fizycznego i moralnego nad bp. Antonim Baraniakiem w latach 1953-1955 przez funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa publicznego.
19 czerwca 2017 r. prokurator OKŚZpNP w Warszawie wznowił umorzone w 2011 r. śledztwo w sprawie prześladowania abp. Baraniaka. 15 września 2017 r. Sejm RP podjął uchwałę w sprawie upamiętnienia abp. Baraniaka – „Żołnierza Niezłomnego Kościoła” – w 40. rocznicę jego śmierci.
Abp Antoni Baraniak znalazł się wśród 25 wybitnych Polaków odznaczonych 11 listopada 2018 r. przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Orderem Orła Białego z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. W uzasadnieniu napisano, że jest to „wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej”.
msz / Poznań
KAI