Konferencja na Jasnej Górze: Klasztor i muzyka od średniowiecza do czasów współczesnych

Międzynarodowa konferencja naukowa Klasztor i muzyka od średniowiecza do czasów współczesnych rozpoczęła się we wtorek, 5 maja na Jasnej Górze. Spotkanie poświęcone jest miejscu i roli muzyki (wokalnej, wokalno-instrumentalnej, instrumentalnej) w życiu klasztorów w epoce średniowiecznej i nowożytnej. Konferencja, która potrwa do 8 maja, jest wpisana w program tegorocznego, 25. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej „Gaude Mater”.

W Konferencji uczestniczą historycy, historycy Kościoła, liturgiści, historycy sztuki i muzykolodzy – ok. 75 referentów reprezentuje prawie wszystkie ośrodki uniwersyteckie w Polsce, ale także za granicą – przybyli prelegenci z Czech, Słowacji, Ukrainy, Niemiec, Austrii i Włoch. Wśród referentów jest wielu zakonników, którzy badają tradycje swoich klasztorów i zakonów.

Podczas spotkania omawiane są następujące zagadnienia:
– źródła do badań nad muzyką klasztorną i jej rolą;
– archiwalia, druki i instrumenty muzyczne proweniencji klasztornej, stan ich zachowania i opracowania, w tym w kontekście kasat klasztorów;
– cele i zadania badań nad muzyką klasztorną i jej rolą;
– metody badań nad muzyką klasztorną i jej rolą;
– kierunki rozwoju muzyki wokalnej, wokalno-instrumentalnej i instrumentalnej w klasztorach;
– sposoby, metody i miejsca nauki muzyki prowadzonej przez zakonników na potrzeby klasztorów;
– kapele klasztorne i ich znaczenie;
– instrumentarium muzyczne używane w klasztorach;
– zakonnicy i zakonnice jako teoretycy, kompozytorzy i wykonawcy muzyki;
– stosunek zakonników i zakonnic do muzyki oraz jej miejsce w życiu klasztornym w świetle tekstów normatywnych, traktatów i innych pism oraz wypowiedzi praktycznych.

„Prelegenci przybywają na tę Konferencję z przesłaniem o muzyce, o kompozytorach, o źródłach muzycznych, archiwach klasztornych praktycznie w całej Europie – podkreśla organizator Konferencji o. dr Nikodem Kilnar, Krajowy Duszpasterz Muzyków Kościelnych i prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska w wywiadzie dla Radia Jasna Góra – Ta Konferencja wpisuje się znakomicie w przeżywany Rok Życia Konsekrowanego i jest to najważniejsze wydarzenie tego typu pod kątem muzykologicznym i liturgicznym na świecie”.

„Ta Konferencja jest ważnym i wyjątkowym wydarzeniem naukowym w Roku Życia Konsekrowanego, podczas którego chcemy podkreślić na nowo, uświadomić sobie, jak ważne było znaczenie muzyki w życiu klasztoru w ogóle, ale też kulturotwórcza rola klasztorów, zakonów dla rodzącej się Europy, praktycznie od samych jej początków, od początków monastycyzmu, które sięgają wczesnego średniowiecza, aż po dzień dzisiejszy – mówi dla Radia Jasna Góra prof. Remigiusz Pośpiech, muzykolog, przewodniczący Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów, wykładowca Uniwersytetów Opolskiego i Wrocławskiego – Rzeczywiście klasztory wraz ze swoimi muzykami zakonnymi, świeckimi, śpiewakami, instrumentalistami, dyrygentami, kantorami były ważnymi ośrodkami pielęgnowania kultury muzycznej, ja bym dodał – liturgiczno-muzycznej, bo muzyka nie była sztuką samą w sobie, tylko muzyka służyła liturgii, i to liturgia stanowiła to źródło, zapotrzebowanie na sztukę, w tym także na muzykę. Liturgia potrzebowała ludzi wykształconych muzycznie, którzy potrafiliby śpiewać, grać, bo to wszystko było na chwałę Bogu. I często nawet nie znamy nazwisk tych twórców, muzyków, oni pozostawiali anonimowi, bo dla nich nie było ważne, żeby promować siebie, ale żeby służyć liturgii, służyć pięknym celebracjom liturgicznym. I to widać we wszystkich właściwie wspólnotach zakonnych, i męskich, i żeńskich”.

„Podczas konferencji referaty dotyczą bardzo szeroko ujętej problematyki, zakodowanej w tym haśle ‘Klasztor i muzyka’. Muzyka w klasztorach to także instrumenty muzyczne, źródła muzyczne – to wszystko uświadamia nam, jak ważne były zakony w życiu społeczeństwa, i to w każdej epoce. I myślę, że ten rok, który przeżywamy – Rok Życia Konsekrowanego – jest doskonałą okazją do tego, żebyśmy sobie to na nowo uświadomili. Gdyby nie wspólnoty klasztorne, gdyby nie muzyka religijna, gdyby nie liturgia – to nie byłoby wielu tych najwybitniejszych dzieł kompozytorów, rozwój kultury muzycznej byłby na pewno o wiele bardziej skromny, zresztą trudno to sobie wręcz wyobrazić, bo przez wieki, co najmniej do XVII, XVIII wieku właśnie środowiska kościelne, w tym bardzo ważne klasztorne, były głównymi ośrodkami pielęgnowania i rozwoju muzyki” – przypomina prof. Remigiusz Pośpiech.

Czterodniowe obrady – obok sesji plenarnych – odbywają się w trzech sekcjach: Źródła (polskie i europejskie); Muzyka w klasztorach (m.in. prawodawstwo oraz zwyczaje zakonne w klasztorach męskich i żeńskich, rzymsko-katolickich, unickich i bizantyńskich); Instrumenty, wykonawcy, twórcy (m.in. działalność kapel klasztornych, ich repertuar, członkowie oraz instrumentarium, teoretycy i kompozytorzy zakonni).

„Jasna Góra jest tym szczególnym miejscem gdzie liturgia, muzyka była zawsze najbardziej dowartościowana. Jasnogórskie archiwum, które przechowuje ponad 3 tys. kompozycji, dzieła dedykowane Panu Bogu, sukcesywnie odkrywane, przepisywane i nagrywane w ramach znakomitej serii Musica Claromontana – stwarza tę przestrzeń, aby zaprosić tak znakomite grono muzykologów z całego świata, którzy ukazują bogactwo muzyki liturgicznej w różnych zgromadzeniach zakonnych, klasztorach, sanktuariach, centrach muzyki – mówi o. Nikodem Kilnar – Pokazywanie wpływu, oddziaływania tej muzyki, kształtowanie form muzycznych specyficznych dla różnych klasztorów – stwarza również tę możliwość, abyśmy mogli podzielić się tymi skarbami, które przechowujemy w jasnogórskim archiwum muzycznym”.

„Te skarby muzyki sakralnej, ich rola w kształtowaniu duchowości poszczególnych zgromadzeń, również Zakonu Paulinów – podczas tej Konferencji będą też referaty, które ukazują życie muzyczne Jasnej Góry – to pokaże bogactwo kultury tego miejsca, oddziaływania sanktuarium jasnogórskiego i Zakonu Paulinów na wszystkie inne ośrodki klasztorne w Polsce i w Europie” – dodaje o. Kilnar.

W ramach konferencji w czwartek, 7 maja, w bazylice jasnogórskiej o godz. 19.00 odbędzie się Koncert 'Chorał gregoriański ze średniowiecznych zbiorów jasnogórskich’. Wystąpi Virum Schola Gregoriana Cardinalis Stephani Wyszyński pod dyr. Michała Sławeckiego. Zespół powstał w listopadzie 2013 roku. Tworzą go pasjonaci śpiewu gregoriańskiego, którzy poprzez swoją działalność pragną propagować ten rodzaj muzyki. Repertuar zespołu stanowią zarówno klasyczne formy gregoriańskie, jak i twórczość postklasyczna. Schola bierze udział w projekcie nagrywania całości jasnogórskich jednogłosowych zbiorów muzycznych w prestiżowej serii wydawniczej Musica Claromontana. Dyrektorem artystycznym i dyrygentem jest Michał Sławecki. Wstęp na koncert jest wolny, serdecznie zapraszamy.

Komitet naukowy Konferencji tworzą: prof. Marek Derwich, o. dr Nikodem Kilnar OSPPE, prof. Anna Lenartowicz, prof. Remigiusz Pośpiech.

Konferencja odbywa się pod patronatem honorowym generała Zakonu Paulinów o. Arnolda Chrapkowskiego oraz przeora Jasnej Góry o. Mariana Waligóry. Wśród jej organizatorów znalazły się następujące instytucje: Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, Instytut Historyczny i Katedra Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytut Liturgii, Muzyki i Sztuki Sakralnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Zespół Naukowo-Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów, Stowarzyszenie „Kapela Jasnogórska”, Stowarzyszenie Miłośników Festiwalu „Gaude Mater”, Klasztor OO. Paulinów na Jasnej Górze. Konferencję dofinansowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, natomiast patronatem medialnym objęło Biuro Prasowe Jasnej Góry, Radio Jasna Góra oraz Tygodnik Katolicki „Niedziela”.

Wstęp na konferencję naukową „Klasztor i muzyka od średniowiecza do czasów współczesnych” jest wolny. Wykłady i prezentacje odbywają się w Kaplicy Różańcowej oraz Sali Konferencyjnej Domu Pielgrzyma.

o. Stanisław Tomoń 
BPJG/ dr

Więcej (program) na: www.jasnagora.com