Wystawa plenerowa pt. „»Wstańcie, chodźmy…«. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski”została otwarta na Wałach jasnogórskich, przy Bastionie o. Augustyna Kordeckiego, w sobotę, 22 czerwca.
Ekspozycja została przygotowana z okazji przypadającej w tym roku 40. rocznicy pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski. Wystawę przygotował oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach przy współudziale Jasnogórskiego Instytutu Maryjnego oraz Stowarzyszenia „Solidarność i Niezawisłość”.
Na wystawie prezentowanych jest prawie 40 wielkoformatowych fotografii ze zbiorów Instytutu Prymasowskiego oraz archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – w większości dotąd nie znanych i nigdy wcześniej nie publikowanych. Wynikiem międzynarodowej kwerendy prasowej jest zbiór przywołanych na wystawie tytułów artykułów z prasy niemieckiej, włoskiej, holenderskiej, francuskiej i amerykańskiej. Ważnym uzupełnieniem narracji są również fragmenty wypowiedzi przedstawicieli władz komunistycznych na temat pielgrzymki – w okresie przygotowań i po jej zakończeniu.
Otwarcia wystawy dokonali: dr Andrzej Sznajder, dyrektor oddziału katowickiego Instytutu Pamięci Narodowej, o. Marian Waligóra, przeor Jasnej Góry oraz w imieniu organizatorów o. Mariusz Tabulski, definitor generalny Zakonu Paulinów, dyrektor Jasnogórskiego Instytutu Maryjnego.
„Postanowiliśmy opowiedzieć historię tej pielgrzymki głównie za pomocą fotografii, które znajdują się w większej części w zasobie archiwalnym IPN. To są fotografie, które nie były dotychczas nigdy publikowane – powiedział otwierając wystawę dr Andrzej Sznajder, dyrektor oddziału katowickiego Instytutu Pamięci Narodowej – Dodatkowo, i tu wielkie podziękowania dla Instytutu Prymasowskiego, z którego zasobu fotografii tej pielgrzymki również mogliśmy skorzystać”.
Jak dodał dr Andrzej Sznajder, wersja wizualna wystawy wzbogacona jest fragmentami przemówień papieskich, które są skonfrontowane z fragmentami z dokumentów partyjnych i władz komunistycznych Polski: „Przebija z nich po pierwsze niechęć do zapraszania papieża do Polski, po drugie obawy o skutki przede wszystkim polityczne tej pielgrzymki – obawy, jak miały pokazać następne lata, zupełnie uzasadnione, z których przebija przekonanie, że to, co wydarzy się w Polsce, może mieć znaczenie również daleko poza granicami Polski”.
Wystawa ma też na celu pokazanie echa pierwszej papieskiej pielgrzymki do Polski na arenie międzynarodowej: „Przeprowadziliśmy kwerendę w prasie zagranicznej, w której wspominano o pielgrzymce. To, co zaprezentowaliśmy na tej wystawie, to zaledwie ułamek tego, co udało nam się wydobyć i ustalić. Nie było znaczącego dziennika czy tygodnika w prasie zagranicznej, który by o pielgrzymce Jana Pawła II nie wspomniał. Przebija z nich też to przekonanie, które my dzisiaj mamy – o wyjątkowości i nadzwyczajnych skutkach, które ta wizyta Jana Pawła II w Polsce i w Ojczyźnie odniesie już niebawem”.
Ekspozycja zaopatrzona jest w qr-kody, za pomocą których można w internecie dotrzeć do nagrań przemówień papieskich i do reportaży dziennikarzy Radia Wolna Europa.
„Pragnę gorąco podziękować gospodarzom tego miejsca za umożliwienie zaprezentowania naszej wystawy. Doprawdy trudno sobie wyobrazić miejsce bardziej właściwe, w którym mogłaby ona stanąć – mówił dr Andrzej Sznajder – Przez ostatnie 3 tygodnie była prezentowana na Zamku Królewskim w Warszawie, czyli w miejscu, od którego pamiętna pielgrzymka Jana Pawła II przed 40. laty się rozpoczęła. Naszym zamiarem jest, by w ciągu ok. 9 miesięcy odwiedziła wszystkie te miejsca, w których wówczas przebywał papież”.
„Ta wystawa to synteza tego, jak możemy historycznie patrzeć na tę pielgrzymkę i na skutki, które ona za sobą pociągnęła” – podkreślił dr Sznajder.
„Jest to przypomnienie tych wydarzeń, sięgnięcie do bogactwa nauczania papieskiego, jak również poprzez spotkanie z multimediami, z fotografiami w tej przepięknej scenerii jasnogórskiej, jest to przypomnienie tego niesamowitego czasu, który przeżywała wtedy Polska, udręczona czasami komunizmu – podkreślił podczas otwarcia o. Marian Waligóra, przeor Jasnej Góry – Wydaje mi się, że ta wystawa pokazuje piękno serc Polaków, którzy tak bardzo okazywali radość, że po raz pierwszy na tej ziemi stanął papież, i to jeszcze rodem z Polski”. Ojciec przeor na ręce dyrektora IPN w Katowicach przekazał okolicznościowy medal, który Klasztor jasnogórski wydał z okazji 40-tej rocznicy pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II na Jasną Górę.
„Chcemy z radością otworzyć tę wystawę dla wszystkich pielgrzymów, którzy dzisiaj, ale także przez okres wakacji, nawiedzą Jasną Górę” – powiedział o. Mariusz Tabulski.
/otwarcie ekspozycji
/
Wystawa prezentowana będzie przez 2 miesiące, do 27 sierpnia. Autorami ekspozycji są: dr Anna Badura, Ryszard Mozgol i dr Andrzej Sznajder (IPN Katowice).
„To, co widać na tych zdjęciach to emocje, które da się wyczytać z twarzy, tłumy ludzi żywo reagujących na przejeżdżającego ulicami miast papieża. To są zdjęcia bardzo dynamiczne, zaskakujące, nie jakieś ustawiane, nie statyczne, ale przemawiające wręcz atmosferą tamtej chwili” – mówił w rozmowie z dziennikarzami dr Andrzej Sznajder.
Wystawie towarzyszyła sesja popularnonaukowa „Na drodze do wolności. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II na Jasnej Górze w 1979 r.”, która odbyła się w Jasnogórskim Instytucie Maryjnym. W programie znalazły się prelekcje:
– dr hab. Adam Dziurok, oddział IPN w Katowicach, prof. UKSW – Władze partyjno-państwowe wobec pielgrzymki Jana Pawła II na Jasnej Górze
– Bartosz Kapuściak, oddział IPN w Katowicach – „Ochrona” Częstochowy przed papieżem. Zabezpieczenie pielgrzymki Jana Pawła II w 1979 r. przez Wojskową Służbę Wewnętrzną
– dr Jarosław Durka – Recepcja społeczna pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski
– dr Andrzej Sznajder – Echa pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1979 r. w prasie zagranicznej.
Bartosz Kapuściak z katowickiego oddziału IPN podczas sesji wygłosił referat „’Ochrona’ Częstochowy przed papieżem. Zabezpieczenie pielgrzymki Jana Pawła II w 1979 r. przez Wojskową Służbę Wewnętrzną”. „Chodzi tutaj, w cudzysłowiu, o ‘ochronę’ Częstochowy przed papieżem – czyli o kontrwywiad wojskowy, który podobnie jak Służba Bezpieczeństwa i milicja licznie uczestniczył w zabezpieczeniu tej pielgrzymki. Były to dość tłumne oddziały patroli WSW – ponad 500 patroli uczestniczyło w tym jednym dniu, kluczowym, kiedy papież był w Częstochowie. Wyławiano z tłumu transparenty, które nie były przychylne władzy, żołnierzy w mundurach, aby według ówczesnej władzy – nie zhańbili munduru. To ważne, żeby pokazać, że obok Służby Bezpieczeństwa istniał organ, który i opozycję, i ‘Solidarność’, i alumnów rozpracowywał, i zabezpieczał tę pielgrzymkę poprzez agenturę i tajny aparat” – mówił w rozmowie z dziennikarzami Bartosz Kapuściak.
Dr hab. Adam Dziurok z katowickiego IPN podczas sesji mówił na temat: „Władze partyjno-państwowe wobec pielgrzymki Jana Pawła II na Jasnej Górze”. „Papież był dla władz komunistycznych poważnym problemem politycznym, ideologicznym, społecznym, i słusznie władze partyjno-państwowe obawiały się Polaka – papieża – mówił dziennikarzom dr hab. Adam Dziurok – Z drugiej strony trzeba jasno powiedzieć, że władze traktowały pielgrzymkę papieża jako zło konieczne. Wiedziały, że do niej musi prędzej czy później dojść, ale dostrzegały wiele zagrożeń płynących z tego faktu. I tak też się działo na poziomie Częstochowy. Władze częstochowskie stawiały szereg problemów, przeszkód, żeby ta pielgrzymka nie mogła się rozwinąć. Chyba takim najbardziej jaskrawym przejawem różnych utrudnień było niedopuszczenie uczniów do udziału w Mszy św. z papieżem. Stosowano szereg restrykcji administracyjnych, zobligowano dyrektorów szkół do zorganizowania zajęć szkolnych w dniu spotkania z papieżem, pilnowano wyjątkowo frekwencji, przekładano ważne sprawdziany, klasówki na ten dzień, organizowano specjalne imprezy”.
o. Stanisław Tomoń
