Arcybractwo Męki Pańskiej zwane także Arcybractwem Dobrej Śmierci zostało założone w 1595 roku przez kanonika kapituły katedralnej w Krakowie, księdza Marcin Szyszkowskiego, późniejszego biskupa krakowskiego (choć najprawdopodobniej kontynuowało tradycję istniejącego już od XV wieku stowarzyszenia czcicieli Pana Jezusa Cierpiącego i Matki Bożej Bolesnej). Godłem bractwa była Pietà. Wśród pierwszych członków bractwa znaleźli się między innymi kardynał Jerzy Radziwiłł oraz legat papieski kardynał Gaetani. W 1597 roku papież Klemens VIII zatwierdził bractwo i nadał mu liczne odpusty, a kilka lat później papież Paweł V podniósł Bractwo Męki Pańskiej do rangi arcybractwa, nadając mu jednocześnie kolejne odpusty i przywileje. Od początku swego istnienia bractwo cieszyło się dużą popularnością i było jednym z najważniejszych stowarzyszeń religijnych w Krakowie. Należeli do niego mieszczanie, duchowni, a nawet królowie (m.in. Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski). Anonimowość uczestnictwa zapewniały stroje: czarne habity i kaptury z wyciętymi otworami na oczy, które pozostają niezmienne do dziś.
Arcybractwo, powołane do kontemplacji Męki Pańskiej, od początku istnienia celebrowało szczególne piątkowe liturgie. Przywilejem bractwa było wielkoczwartkowe prawo do wykupywania z więzienia dłużników oraz (na mocy przywileju nadanego przez Władysława IV) uratowanie jednego skazańca od śmierci. Członkowie Arcybractwa udawali się w tym celu z kościoła franciszkanów, ulicą Bracką, w kierunku Rynku Głównego. Schodzili do podziemi ratusza, w których mieściło się więzienie i wykupywali dłużników oraz uwalniali jednego więźnia skazanego na śmierć, który do końca życia pozostawał pod opieką bractwa, stając się jego członkiem. Ocalony brał udział w procesji, niosąc w jednej ręce zapaloną świecę, w drugiej trupią czaszkę. Cały orszak recytował pokutny tekst, przyjęty jako hasło bractwa: Memento Homo Mori(pamiętaj człowiecze o śmierci). W Wielki Piątek Arcybractwo odbywało procesję do siedmiu wybranych kościołów krakowskich.
Członkowie bractwa prowadzili szeroką działalność charytatywną i społeczną: opiekowali się więźniami, młodzieżą terminującą w cechach rzemieślniczych oraz chorymi i ubogimi. Sprowadzali kapłanów do umierających i organizowali pogrzeby najuboższym (stąd druga nazwa – Arcybractwo Dobrej Śmierci).
Po III rozbiorze Polski bractwo utraciło możliwość uwalniania więźniów i skazańców. Władze austriackie próbowały całkowicie zlikwidować Arcybractwo, nie doszło jednak do tego dzięki staraniom franciszkanów. W roku 1885 przeprowadzono reformę Arcybractwa, dostosowując jego działalność do ówczesnych warunków życia religijnego i społecznego. W 1905 roku Arcybractwo podporządkowało swój zarząd i administrację franciszkanom, zrzekając się na ich rzecz prawa do Kaplicy Męki Pańskiej.
W latach powojennych władze państwowe ograniczyły jeszcze bardziej działalność Arcybractwa, wydając w 1949 roku ustawę zakazującą działalności stowarzyszeniom religijnym. Wówczas bracia ograniczyli się do udziału w liturgii Wielkiego Postu.
Obecnie Arcybractwo pełni funkcję liturgiczną, zachowując tradycyjne stroje i praktykując liturgie pokutne. W piątki Wielkiego Postu o godz. 17.00 na krużgankach klasztornych bracia rozpoczynają Procesję Jerozolimską do Kaplicy Męki Pańskiej. Po dojściu do Kaplicy zatrzymują się na środku, przed tzw. Latarnią, ozdobioną czterema obrazami przedstawiającymi modlitwę Pana Jezusa w Ogrójcu, Matkę Bożą Bolesną, św. Weronikę i Pana Jezusa na Krzyżu. Tam odprawiane jest nabożeństwo Piętnastu Stopni Męki Pańskiej, polegające na rozważaniu piętnastu wydarzeń związanych z męką Chrystusa: Modlitwa w Ogrójcu, Pocałunek Judasza, Sąd Annasza, Sąd Kajfasza, Sąd Sanhedrynu, Piłata i Heroda, Obnażenie i ubiczowanie, Cierniem koronowanie i okrycie szkarłatnym płaszczem, Skazanie na śmierć krzyżową, Niesienie Krzyża, Przybicie do Krzyża, Pojenie żółcią i octem, Oddanie Ducha, Przebicie włócznią, Zdjęcie z Krzyża, Złożenie do grobu.
Pomiędzy poszczególnymi “stopniami” Męki bracia śpiewają refren “Memento homo mori – Pamiętaj człowiecze na śmierć, a za grzechy pokutuj”. Twarze mają zakryte spiczastymi kapturami. Arcybrat będący najdłużej w Arcybractwie, niesie krzyż. Dwaj najstarsi wiekiem bracia niosą umieszczone na drewnianych drzewcach czaszki mężczyzny i kobiety. W czasie śpiewania psalmów pokutnych uczestnicy nabożeństwa klęczą a członkowie bractwa leżą krzyżem. Po odśpiewaniu Gorzkich Żali i kazaniu pasyjnym, nabożeństwo kończy się ucałowaniem relikwii Krzyża Świętego.
Zapraszamy do obejrzenia krótkiego materiału filmowego dotyczącego nabożeństwa Arcybractwa Męki Pańskiej:
kg
Za: franciszkanie.pl