W wielkiej franciszkańskiej rodzinie, ta nasza – kapucyńska, ma swoją szczególną tożsamość i tradycje, które chcemy docenić i pogłębić. Kapucyni, przez blisko pięć wieków swego istnienia, towarzyszyli powstaniu licznych instytutów życia konsekrowanego, z których wiele jest agregowanych do naszego Zakonu, i z którymi łączą nas braterskie więzy jednej duchowej rodziny. Ta rodzina liczy około 43 tys. osób konsekrowanych, braci i sióstr, przynależących do prawie stu różnych kongregacji. Bliska naszemu sercu jest również ogromna liczba wiernych świeckich, którzy podzielają nasze ideały i nasz charyzmat oraz współpracują z nami w wielu inicjatywach i dziełach – tłumaczy br. Tomasz Żak, Minister Prowincjalny.
Przeżywając dzisiaj DZIEŃ RODZINY KAPUCYŃSKIEJ dziękujmy Panu Bogu za nasz Zakon, liczne instytuty życia konsekrowanego powstałe przy udziale kapucynów, wreszcie za ogromną liczbę wiernych świeckich, którzy podzielają nasze ideały i nasz charyzmat. Polecając Bogu siebie i nasze wspólnoty dziękujmy za swoje powołanie, prosząc o dalsze błogosławieństwo.
Poniżej prezentujemy pełny tekst bulli Religionis zelus papieża Klemensa VII oraz krótki zarys historii i duchowości naszego Zakonu.
BULLA RELIGIONIS ZELUS PAPIEŻA KLEMENSA VII
tł. Br. A. L. Horowski OFMCap
Viterbo, 3 lipca 1528. – Braciom Ludwikowi i Rafałowi z Fossombrone pochodzącym od obserwantów, a będącym pod opieką konwentualnych, w celu prowadzenia życia pustelniczego i zachowywania Reguły w sposób pełny, udziela się następujących przywilejów: na noszenie habitu z kwadratowym kapturem; na przyjmowanie kandydatów; na noszenie brody; na zamieszkanie w pustelniach i zbieranie jałmużny gdziekolwiek; na korzystanie «aeque principaliter» z przywilejów, indultów i łask udzielonych i tych, które mają być udzielone Zakonowi Braci Mniejszych oraz kamedułom.
Klemens Biskup, Sługa Sług Bożych, umiłowanym synom Ludwikowi i Rafałowi z Fossombrone, profesom Zakonu Braci Mniejszych, pozdrowienie i apostolskie błogosławieństwo.
Gorliwość zakonna, szlachetność życia i obyczajów oraz inne zasługi rzetelności i cnót, z powodu których zostaliście nam poleceni przez wiarygodne świadectwo, skłaniają nas, abyśmy – na ile to z Bożą pomocą możliwe – życzliwie przychylili się do waszych pragnień, zwłaszcza dotyczących zbawienia dusz i rozkrzewiania pobożności.
Prośba, którą z waszej strony przedstawiliście nam całkiem niedawno, stwierdza, że niegdyś prowadzeni gorącym pragnieniem służenia Najwyższemu, wstąpiwszy do Zakonu Braci Mniejszych zwanych obserwantami i dopuszczeni do profesji, pozostaliście w nim przez jakiś czas, a potem za pozwoleniem waszych ówczesnych przełożonych, zgodnie z listami apostolskimi dotyczącymi unii i zgody pomiędzy wyżej wymienionymi a braćmi mniejszymi zwanymi konwentualnymi, przenieśliście się do zgromadzenia tychże konwentualnych i przyjęci dobrotliwie przez ówczesnego magistra prowincjalnego Prowincji Marchijskiej zostaliście włączeni pomiędzy innych braci konwentualnych tej prowincji. Następnie, jako że dla zbawienia dusz waszych i dla chwały Bożej pragnęliście prowadzić życie pustelnicze i zachowywać Regułę św. Franciszka, na ile pozwala na to ludzka słabość, wspomniany magister prowincjalny udzielił wam pozwolenia na zwrócenie się do Kurii rzymskiej oraz na poproszenie nas i Stolicy Apostolskiej o to wszystko, co wydawało się wam korzystne dla zbawienia dusz waszych i dla chwały Bożej.
Również nasz umiłowany syn Andrzej, kardynał prezbiter od św. Pryski, protektor wspomnianego Zakonu, upoważnił was do złożenia takiej prośby, w ten jednak sposób, że jeden z waszego zgromadzenia będzie zobowiązany do przedstawienia się na znak uległości każdego roku ministrowi prowincjalnemu lub kapitule prowincji wspomnianych braci konwentualnych, w której będziecie mieszkać; a również ten magister, jeśli mu się to wyda stosowne raz w roku i nie więcej, może was zwizytować i jeśli zobaczyłby, że nie zachowujecie wspomnianej Reguły, może was nakłaniać do jej pełniejszego zachowywania, zmuszając was do tego w należyty sposób; ponadto zaś nie może was przenosić z jednego miejsca na inne ani nic innego od was wymagać lub wam zakazywać, lecz jest raczej zobowiązany was ochraniać i bronić, abyście w pokoju mogli służyć Najwyższemu w sprawach Bożych, tak jak to się w sposób pełniejszy mówi w listach patentowych tegoż kardynała protektora oraz magistra prowincjalnego.
Dlatego zostaliśmy z waszej strony pokornie poproszeni, abyśmy z apostolskiej łaskawości raczyli udzielić wam prawa do prowadzenia w ten sposób życia pustelniczego oraz abyśmy się zatroszczyli w stosowny sposób o inne wspomniane wcześniej sprawy.
My zatem, pragnąc gorąco zbawienia dusz, uwalniamy i uważamy za uwolnionego każdego z was od wszelkich ekskomunik, suspens i interdyktów oraz innych wyroków, cenzur i kar kościelnych z samego prawa lub orzeczonych, jeśliby ktoś z was był nimi w jakikolwiek sposób związany, ale wyłącznie w odniesieniu do niniejszej bulli. Uważając zaś za wystarczająco wyraźne zarówno wspomniane pisma, jak ich zawartość, skłaniając się do tego rodzaju próśb, władzą apostolską, w zgodności z obecnymi [ustawami], udzielamy wam pełnego i swobodnego pozwolenia i prawa:
– abyście według wspomnianej Reguły prowadzili życie pustelnicze,
– abyście nosili habit z kwadratowym kapturem,
– abyście także przyjmowali do waszej wspólnoty wszystkich, zarówno duchownych diecezjalnych oraz kapłanów, jak i laików,
– oraz abyście tak wy, jak oni, nosili brodę,
– i abyście przenieśli się, zamieszkali i prowadzili życie surowe i pustelnicze w pustelniach i jakichkolwiek miejscach za zgodą ich właścicieli oraz abyście wszędzie zbierali jałmużnę,
– a także abyście posiadali i cieszyli się wszystkimi i poszczególnymi ważnie zatwierdzonymi przywilejami, indultami i łaskami Zakonu Braci Mniejszych tego rodzaju oraz Pustelni Kamedulskiej Błogosławionego Romualda i jego pustelników, udzielonymi i mającymi być udzielonymi w przyszłości, w ogólności i w szczegółach, w ten sam sposób, w jaki oni je posiadają, używają ich i cieszą się nimi oraz będą mogli je posiadać, używać ich i cieszyć się nimi w przyszłości.
A ponadto wszystkim i poszczególnym arcybiskupom, biskupom i opatom oraz innym członkom hierarchii kościelnej, a także kanonikom metropolitalnym lub z innych kościołów katedralnych oraz wikariuszom generalnym tychże arcybiskupów, biskupów i opatów, polecamy pismem apostolskim, aby udzielili wam – osobiście lub przez innych – skutecznej ochrony i aby umożliwili wam wszystkim i każdemu z osobna spokojne używanie i cieszenie się ze wszystkich wyżej wymienionych [uprawnień] i aby nie pozwalali nikomu w jakikolwiek sposób na niepokojenie was, przeszkadzanie wam i naprzykrzanie się wam w czymś, co byłoby sprzeczne z brzmieniem niniejszego [pisma]. Niech zaś w sposób, w jaki im się spodoba, ścigają buntowników i sprzeciwiających się cenzurami, karami i innymi środkami prawnymi, bez możliwości apelacji, w razie konieczności odwołując się do pomocy władzy świeckiej.
Nie sprzeciwiają się temu ani [konstytucja] naszego poprzednika, świętej pamięci Bonifacego VIII, ani konstytucje wydane na dwóch zgromadzeniach soboru powszechnego, ani inne konstytucje i rozporządzenia apostolskie, jak również statuty i zwyczaje wspomnianego Zakonu, nawet potwierdzone przysięgą lub zatwierdzone przez Stolicę Apostolską lub wzmocnione w inny sposób, ani przywileje, indulty oraz listy apostolskie udzielone przez jakiegokolwiek papieża, naszego poprzednika lub przez nas, lub przez Stolicę Apostolską, czy to mające moc prawa ogólnego i statutów wieczystych, czy motu proprio, czy ex certa scientia, czy z pełnią naszej władzy, ani z klauzulami unieważniającymi, anulującymi, kasującymi, odwoławczymi, zabezpieczającymi, wyjmującymi, przywracającymi, wyjaśniającymi, poświadczającymi, odwołującymi wszelkie odwołania, ani najskuteczniejsze i przeskuteczne, ani nadzwyczajne, ani w jakikolwiek sposób udzielone na konsystorzu, nawet udzielone wielokrotnie lub potwierdzone i odnowione. Wszystkie te ustawy – choć pozostają nadal ważne w pozostałych sprawach – tylko w niniejszym wypadku uchylamy w sposób wyraźny i specjalny, nawet jeśli w poszczególnych wypadkach dla uzyskania skutecznego ich odwołania byłoby konieczne wzmiankowanie tych ustaw i całej ich treści słowo w słowo i nie byłyby wystarczające ogólne klauzule nawet równoważne, lecz wymagane byłoby wyraźne ich wymienienie lub zachowanie określonej i stosownej formy, i nawet jeśli stwierdzono by wyraźnie, że te ustawy są absolutnie nieodwołalne, choć uważamy, że w niniejszym piśmie wymieniliśmy wystarczająco ich treść słowo w słowo oraz że zachowaliśmy metody i formy mające być zachowane, ustalone w tym przypadku.
Żadnemu więc człowiekowi nie godzi się naruszać tego naszego pisma, [zawierającego] zwolnienia, nadania, nakazy i odwołania, ani zuchwale mu się sprzeciwiać. Jeśli ktoś by się odważył podnieść na to rękę, niech wie, że naraża się na gniew Boga wszechmogącego i błogosławionych apostołów Piotra i Pawła.
Dano w Viterbo, w roku 1528 od Wcielenia Pańskiego, 3 lipca, w piątym roku naszego pontyfikatu.
DUCHOWOŚĆ BRACI MNIEJSZYCH KAPUCYNÓW
Br. P. Tokarz OFMCap
Wstęp
Duchowość chrześcijańska jest formą życia duchowego człowieka, który zmierza do zjednoczenia z Bogiem przez Jezusa Chrystusa. Forma ta jest kształtowana i realizowana zgodnie z nauką Chrystusa, Jego przykładem życia oraz dziełem zbawczym.
Pośród różnorodnych duchowości charakterystycznych dla poszczególnych zakonnych wspólnot, na naszą uwagę zasługuje jedna z nich, mianowicie droga do świętości realizowana przez synów św. Franciszka z Asyżu – Braci Mniejszych Kapucynów. Wspólnota kapucynów, jako jedna z gałęzi w rozłożystym drzewie rodzin franciszkańskich, stanowi wyraziste odgałęzienie, które przy swojej odrębności, czerpie soki ze wspólnego pnia. Zakon ten wyodrębnił się z rodziny franciszkańskiej w XVI wieku, na skutek dążenia do wiernego wypełniania woli swojego założyciela. I podobnie jak wszystkie zakony Braci Mniejszych – obok właściwej franciszkańskiej tożsamości – posiada swoistą specyfikę duchową. Jaka jest owa specyfika? Co stanowi charakterystyczny rys duchowości tego zakonu? W pierwszej części powiemy na temat genezy duchowości kapucyńskiej, w drugiej omówimy zagadnienie kontemplacji i ubóstwa. Trzecią część stanowić będzie rozważanie na temat kapucyńskiego braterstwa i apostolstwa.
Geneza kapucyńskiej duchowości
Chcąc ukazać kwestię specyfiki duchowości kapucyńskiej, odróżniającej ją od innych gałęzi franciszkańskiego zakonu, powinniśmy sięgnąć do historii. Zakon Braci Mniejszych Kapucynów wyłonił się z rodziny franciszkańskiej w XVI wieku w wyniku chęci powrotu do pierwotnego życia ideałem św. Franciszka. Św. Franciszek w swej Regule napisał, że życie braci mniejszych polega na zachowywaniu świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa przez życie w posłuszeństwie, bez własności i w czystości. W dość ogólnej w treści Reguły, zatwierdzonej przez papieża Honoriusza III, bullą Solet annuere, 29 listopada 1223 roku, było miejsce na wieloraką interpretację. Stąd też w nurcie franciszkanizmu konwentualnego, sięgającego swoim początkiem czasów św. Franciszka, Reguła, została dostosowana do potrzeb czasu i apostolstwa. Inaczej stało się w grupie tak zwanych obserwantów, wyodrębnionych z zakonu w drugiej połowie XIV wieku. Zaakcentowali oni wierne zachowywanie Reguły i Testamentu św. Franciszka, jako zasady swojego życia. Wyłonieni z tej gałęzi z kolei Bracia Mniejsi Ściślejszej Obserwancji, tak zwani reformaci i Bracia Mniejsi Kapucyni dążyli do jeszcze większej gorliwości w naśladowaniu św. Franciszka. Narodzenie się tej ostatniej gałęzi franciszkańskiego zakonu było rezultatem nieodpartej chęci życia w pełni ideałem św. Franciszka: w skrajnym ubóstwie, w duchu pokuty, kontemplacyjnej modlitwy, w prostocie i braterskiej miłości. I chociaż ich duchowość nawiązywała do nurtu obserwancji, już od początku cechowała się swoim odrębnym rysem. Rys ten ma swoje źródło w duchowej reformie gałęzi obserwanckiej. Na początku za ojca tej reformy uważano marchijskiego kapłana, brata Mateusza z Bascio († 1552), który zapragnąwszy zachowywania Reguły św. Franciszka co do litery, uciekł z klasztoru w Montefalcone i udał się do papieża, aby prosić go o pozwolenie na nowy sposób życia. Przyjąwszy nowy krój habitu, zaczął naśladować Franciszka w jego ubóstwie i wędrownym kaznodziejstwie. Prawdziwym przywódcą reformy był jednak – zarówno faktycznie, jak i prawnie – brat Ludwik z Fossombrone. Na jego to bowiem prośbę papież Klemens VII, 3 lipca 1528 roku, wydał bullę Religionis zelus, która nadawała prawne istnienie nowej wspólnocie braterskiej. Bulla zawierała następujące punkty: prawo prowadzenia pustelniczego trybu życia z zachowaniem Reguły św. Franciszka; noszenie brody i habitu ze stożkowatym kapturem; głoszenie kazań ludowi; pozostawanie pod ochroną przełożonych konwentualnych, ale pod bezpośrednim zarządem własnego przełożonego, mającego władzę równą władzy prowincjałów; upoważnienie do przyjmowania nowicjuszy tak duchownych, jak i świeckich.
Duchowość kapucyńska otrzymała swój pierwszy kształt wtedy, gdy brat Ludwik z Fossombrone, w kwietniu 1529 roku, zwołał do pustelni w Albacina pierwszą kapitułę. Bracia wybrali na niej przełożonych i zredagowali pierwsze kapucyńskie ordynacje. Akcentowały one życie eremickie w ubóstwie, surowości, modlitwie, samotności i milczeniu. Prawdziwa karta duchowości kapucyńskiej powstała jednak dopiero w 1536 roku w Rzymie, w klasztorze św. Eufemii. Tam bracia zredagowali pierwsze konstytucje kapucyńskie, które przyjęły Testament jako podstawową wykładnię Reguły. Testament, będący przypomnieniem, napomnieniem i zachętą św. Franciszka do wiernego zachowywania Reguły, a nie do jej interpretacji, bracia przyjęli jako model, do którego należało się odnosić zawsze, by móc wiernie zachowywać ideał franciszkańskiego życia. Przez integralną obserwancję Reguły i Testamentu zawartą w konstytucjach, charyzmat kapucynów otrzymał swój pełny i harmonijny wyraz. Stało się tak, ponieważ konstytucje zachowując kontemplacyjny i eremicki wymiar powołania, otworzyły go i wzbogaciły o wymiar braterski i apostolski. Zgodnie z ich założeniem, kapucyni w swojej duchowości kładli przede wszystkim nacisk na kontemplację, ubóstwo, braterstwo i apostolstwo, przeżywając swój charyzmat w zażyłej bliskości z ludem. Kiedy bracia zreformowani pojawili się po raz pierwszy na ulicach Camerino, chłopcy wzięli ich za wędrownych eremitów i idąc za nimi, wołali: Cappuccini! Romiti! – Kapturowcy! Pustelnicy! Zaraz też ludzie zaczęli ich określać tą nazwą, która odnosiła się do ich długiego spiczastego kaptura w habicie. Nazwą tą zaczęli się również posługiwać pisarze, a od 1534 roku pojawiła się ona już w dokumentach papieskich.
Reforma kapucyńska w bardzo szybkim tempie rozrastała się i znajdowała wielu zwolenników. Już po 50 latach od czasów Mateusza z Bascio, zakon liczył ponad 3, 5 tysiąca braci. W ciągu swojej historii największą liczbę osiągnął w roku 1761 – ponad 34 tysiące. Dzisiaj liczy 11 tysięcy braci. Wart podkreślenia jest fakt, że Zakon Kapucynów wydał wielu błogosławionych i świętych. Wśród nich znajduje się niedawno wyniesiony na ołtarze św. Ojciec Pio z Pietrelciny.
Pod duchową opieką Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów pozostaje żeńska gałąź zakonu franciszkańskiego, Zakon Klarysek Kapucynek. Powstał on w 1860 roku jako wspólnota o charakterze kontemplacyjno – klauzurowym. Nazwa kapucynki pochodzi stąd, że jego bezpośrednim założycielem jest bł. Honorat Koźmiński, kapucyn. Podstawą zaś duchowości kapucynek są słowa św. Klary zapisane w jej Regule: zachowywać świętą Ewangelię Pana naszego Jezusa Chrystusa, żyjąc w posłuszeństwie, bez własności i w czystości.
Kontemplacja i ubóstwo
Założyciel wspólnoty Braci Mniejszych, św. Franciszek, od początku swego nawrócenia, przyjął Ewangelię, jako podstawę swojego życia i działania. W Testamencie, który pozostawił braciom, napisał, że miał objawienie, iż winien żyć według świętej Ewangelii. W Regule zaś wyraźnie nakazał, aby wszyscy bracia wiernie zachowywali słowa Jezusa Chrystusa. Zgodnie więc z wolą Ojca Patriarchy, kapucyni przyjęli Ewangelię jako najwyższe prawo i zaczęli stosować je we wszystkich okolicznościach życia. Za wzorem św. Franciszka zaczęli radośnie wstępować w ślady Chrystusa, ubogiego i pokornego, aby przez Niego w Duchu Świętym poznawać miłość Ojca.
Jednym z przejawów ewangelicznego życia dla kapucynów jest trwanie przed Chrystusem na modlitwie. Konstytucje kapucyńskie podają, że modlitwa jako oddech miłości bierze swój początek z działania Ducha Świętego i jako taka prowadzi brata mniejszego do wewnętrznego zjednoczenia z Chrystusem. Na modlitwie kapucyn wsłuchuje się w głos Boga i wzrasta w mądrości Chrystusa. Modlitwa prowadzi go do kontemplacji wyniszczenia Jezusa Chrystusa w tajemnicy Wcielenia i Krzyża. Franciszkańska modlitwa posiadająca wyraźnie charakter teocentryczny jest modlitwą uczuć. Pozwala wewnętrznie doświadczyć Boga i dojść do doskonałej z Nim jedności. Wokół świętej modlitwy, kapucyn koncentruje wszystkie sprawy doczesne, aby w ten sposób stawać się prawdziwym naśladowcą św. Franciszka, który nie tyle modlił się, ile cały zdawał się być modlitwą. W modlitwie kapucyn wyzwala się z miłości własnej i w jedności z Bogiem oraz ludźmi przemienia się w Chrystusa: Boga – Człowieka. Dając odpowiedź przemawiającemu do jego serca Bogu, nade wszystko pragnie posiąść Ducha Pańskiego wraz z Jego uświęcającym działaniem. Właściwym rodzajem modlitwy dla Braci Mniejszych Kapucynów jest modlitwa myślna. Stanowi ona drogę do prawdziwej adoracji i wewnętrznego zjednoczenia z Chrystusem, a zarazem jest duchową mistrzynią dla tych, którzy chcą się uważać za prawdziwych i duchowych braci mniejszych.
Rozważanie wyniszczenia Jezusa w tajemnicy Wcielenia i Krzyża dokonuje się również podczas eucharystycznej Ofiary. Za przykładem św. Franciszka kapucyni nade wszystko oddają cześć Jezusowi Chrystusowi obecnemu w Eucharystii. Codzienną praktyką braci jest sprawowanie Mszy św. wspólnoty, po to, aby móc ściślej łączyć się z Chrystusem i między sobą. Dla oddania szczególnej czci Jezusowi eucharystycznemu, bracia przechowują konsekrowane postacie godnie i w miejscu najbardziej do tego odpowiednim. Pragną przez to czcić Jezusa obecnego w Eucharystii, a wraz z Nim ofiarować Bogu Ojcu samych siebie, wszystkie swoje czyny i modlić się z pobożnością przed Nim, jako duchowym ośrodkiem ich braterskiej wspólnoty. Dla kształtowania ducha ewangelicznego sposobu życia ważne jest również dla kapucynów codzienne, wspólne odprawianie Liturgii Godzin. W niej, jak podają Konstytucje, bracia przemawiają do Boga Jego słowami wziętymi z Pisma Świętego, a sam Bóg w swoim Słowie wychodzi im naprzeciw i udziela umiejętności modlitwy. Liturgię Godzin bracia starają się odprawiać godnie z zachowaniem odpowiednich chwil milczenia, ale zarazem w sposób żywy i aktywny, aby Słowo Boże coraz głębiej przenikało ich serca i skuteczniej przemieniało ich życie. W kształtowaniu prawdziwej pobożności braci skutecznym środkiem jest lektura Pisma Świętego. Słowo Boże, za przykładem Najświętszej Maryi Dziewicy, bracia przechowują w sercu, aby całe ich życie mogło być coraz bardziej oddane Chrystusowi i skoncentrowane wokół świętej Ewangelii. Elementem duchowości kapucyńskiej jest ponadto szczególne nabożeństwo do Bogarodzicy Dziewicy, Niepokalanie Poczętej, która według słów św. Franciszka stała się Kościołem. Ona będąc Córką i Służebnicą Ojca, Matką Syna oraz Oblubienicą Ducha Świętego, jest dla braci drogą do osiągnięcia ducha Chrystusa ubogiego i ukrzyżowanego. Obok Maryi, wielką cześć kapucyni oddają również św. Józefowi. Innym, istotnym znamieniem ewangelicznego życia dla kapucynów, jest ubóstwo. Podobnie jak modlitwa, prowadzi ono do kontemplacji wyniszczenia Jezusa w tajemnicy Wcielenia i Krzyża. Dobrowolne ubóstwo dla braci jest znakiem naśladowania Chrystusa za wzorem św. Ojca Franciszka. Domaga się od nich umiarkowanego i prostego sposobu życia, a także zakłada wyrzeczenia się jakiejkolwiek formy panowania społecznego, politycznego, czy kościelnego. Bracia, żyjąc w ubóstwie wezwani są do solidaryzowania się z ubogimi tego świata oraz niesienia im pomocy, zarówno materialnej, jak i duchowej.
Ubogi brat – jak chciał Franciszek – to ten, który pragnie pokuty i nawrócenia. On sam pod wpływem łaski Pana rozpoczął takie życie, okazując miłosierdzie trędowatym. Pragnął, aby bracia pobudzani duchem nawrócenia i odnowy upodobniali się do Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. Mówił, że pokutujący franciszkanie powinni zawsze wobec innych odznaczać się delikatną i czułą miłością oraz radością, aby w ten sposób pełnić uczynki miłosierdzia. Konstytucje kapucyńskie podkreślają, iż samo życie braci mniejszych jest doskonałym rodzajem pokuty. Modlitwa, skupienie, słuchanie Słowa Bożego, umartwienie ciała i sakrament pokuty, to właśnie droga do odnowienia więzi ze Zbawicielem. Tą drogą jest również praktyka postu. Konstytucje zalecają ją zachowywać – oprócz tych przepisanych przez Kościół – dodatkowo przez czterdzieści dni, począwszy od uroczystości Objawienia Pańskiego, w czasie zwanym Benedyktą, oraz w dzień poprzedzający uroczystość św. Franciszka i Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny.
Braterstwo i apostolstwo
W tradycji kapucyńskiej życie według świętej Ewangelii, obok kontemplacji i ubóstwa, rozumiane było również jako trwanie w braterskiej wspólnocie życia i oddanie się dziełu apostolatu. Stosownie do woli świętego Ojca Patriarchy, w Zakonie Braci Mniejszych Kapucynów, całe życie ewangeliczne skupia się wokół budowania braterskiej wspólnoty. Przejawia się to zarówno w życiu modlitwy, jak i w wymiarze działalności apostolskiej. Zgodnie z Regułą i Testamentem wszyscy w zakonie nazywają siebie braćmi i z racji tego samego powołania są sobie równi. Gdziekolwiek bracia gromadzą się w imię Jezusa, starają się tworzyć jedno serce i jedną duszę, dążąc jednocześnie do coraz większej doskonałości. Przez życie braterskie stają się także zaczynem sprawiedliwości, jedności i pokoju w społeczności ludzkiej, dając przez to wszystkim możliwość ludzkiego i chrześcijańskiego rozwoju. Jak wyraźnie wskazał św. Franciszek w hymnie o bracie słońcu, kapucyni starają się również odnajdywać braterską więź nie tylko z ludźmi, ale także ze wszystkimi stworzeniami.
Braterska wspólnota Braci Kapucynów, posłuszna Duchowi Świętemu i Jego działaniu, powołana jest do tego, aby ze wszystkich sił pomagać Kościołowi w pełnieniu posłannictwa głoszenia Dobrej Nowiny całemu światu. Właściwym charyzmatem Braci Mniejszych Kapucynów, jest prowadzenie w świecie życia ewangelicznego w prostocie i radości. Wspólnota opowiada się przede wszystkim za ewangelizacją ubogich, niemniej jednak, za przykładem Chrystusa i św. Franciszka, orędzie o nawróceniu i pokoju pragnie głosić również ludziom sprawującym władzę oraz panującym nad narodami. Kapucyni podejmują więc chętnie każdą pracę i działalność apostolską, jeżeli ta odpowiada ich sposobowi życia i jest potrzebna Kościołowi. Co więcej, świadomi swojego stanu braci mniejszych, gotowi są na podejmowanie wielkodusznie tych prac, które uważane są w Kościele za bardzo trudne.
Wszelkie posługi czynione ludziom, kapucyni opierają na życiu ukształtowanym przez Ewangelię. Stąd też za przykładem św. Franciszka, herolda Chrystusa, w słowach krótkich i prostych, sieją ziarno Ewangelii zwiastując ludowi Bożemu tajemnicę Chrystusa. Przez swoje świadectwo życia i prostotę serca, pragną żyć blisko ludu i zarówno w warunkach życia, jak i sposobie mówienia, okazywać się naprawdę mniejszymi. Głoszą więc Słowo Boże w sposób zrozumiały, wiernie trzymając się nauki Pisma Świętego. Sprawują sakramenty święte, wiedząc, że Chrystus jest obecny ze swoją mocą wśród wiernych, uświęca ich i buduje swoje Ciało. Zwiastują odpuszczenie grzechów w sakramencie pojednania, mając świadomość, że przez tę posługę niosą pomoc ludziom często duchowo bardzo biednym.
Szczególnym rodzajem apostolstwa franciszkańsko – kapucyńskiego są misje ludowe, rekolekcje, spowiedź wiernych, opieka duchowa nad siostrami zakonnymi (szczególnie franciszkańskimi), opieka nad Franciszkańskim Zakonem Świeckich, duszpasterstwo chorych, praca na polu wychowawczym i na rzecz postępu społecznego oraz praca wydawnicza. Ze szczególną troskliwością kapucyni podejmują nowe formy apostolstwa. Są to działania na rzecz ludzi, którzy z powodu specyficznych warunków życia, pozbawieni zostali zwyczajnej opieki duszpasterskiej. Do nich zalicza się: zagrożoną młodzież pod względem religijno chrześcijańskim, emigrantów, robotników, ludzi znajdujących się w trudnych warunkach materialnych, prześladowanych, udręczonych, ludzi chorych i słabych. W działalności apostolskiej kapucyni pragną wykorzystywać również dzisiejsze środki społecznego przekazu. Upatrują w nich odpowiednie narzędzia głoszenia Ewangelii współczesnemu światu i zakładają, że dzięki nim można dotrzeć do wielkiej liczby ludzi, często religijnie obojętnych. Do obowiązków apostolskich bracia zaliczają także swój udział w dziele misyjnym Kościoła. Zgodnie z poleceniem św. Franciszka, który za przykładem Chrystusa wysłał swoich braci na cały świat, głoszą Radosną Nowinę w wielu krajach współczesnego świata. Całe życie i działalność apostolska Braci Mniejszych Kapucynów jest w istocie rzeczy świadectwem ich konsekracji zakonnej. Przez ślubowanie rad ewangelicznych: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, bracia jednoczą się dzięki łasce z Chrystusem i prowadzą życie oddane w całości Bogu. Konsekracja jest wyraźnym znakiem przynależenia do Chrystusa oraz Kościoła. Ukazuje jednocześnie umiłowanie dla franciszkańsko – kapucyńskiego sposobu życia.
Zakończenie
Powstanie nowej gałęzi franciszkańskiej duchowości w ramach reformy kapucyńskiej, było rezultatem nieodpartej chęci wiernego zachowywania Reguły św. Franciszka w duchu wykładni Testamentu. Nowo powstały Zakon, zatwierdzony 3 lipca 1528 roku przez papieża Klemensa VII, bullą Religionis zelus, otrzymał pełną kartę swojego duchowego charyzmatu, w pierwszych kapucyńskich konstytucjach, wydanych w Rzymie w 1536 roku. Podkreśliły one, obok wymiaru kontemplacyjnego życia, działalność apostolską.
Duchowość Braci Mniejszych Kapucynów skupia się wokół kontemplacji wyniszczenia Jezusa Chrystusa w tajemnicy Wcielenia i Krzyża. Bracia pielęgnują życie modlitwy, szczególnie modlitwy myślnej, jak również obierają dobrowolne ubóstwo, które jest dla nich znakiem naśladowania Chrystusa za wzorem świętego Ojca Franciszka.
Życie według świętej Ewangelii dla kapucynów polega również na budowaniu braterstwa we wspólnocie i podejmowaniu dzieł apostolskich. Bracia przyjmują każdą pracę i działalność, która odpowiada ich sposobowi życia i jest potrzebna Kościołowi. Pobudzeni przez Ducha Świętego pracują jako spowiednicy, kaznodzieje, misjonarze ludowi, rekolekcjoniści, katecheci i kapelani. Siłę i moc do działalności apostolskiej znajdują w modlitwie i kontemplacji Jezusa Chrystusa.
Ogólnie rzecz ujmując, duchowość kapucyńska posiada wymiar chrystocentryczny i kładzie nade wszystko akcent na kontemplację, ubóstwo, braterstwo i apostolstwo.
Literatura: Làzaro Iriarte OFM Cap., Historia franciszkanizmu, Kraków 1999; Tenże, Powołanie franciszkańskie, Kraków 1999; Bogumił Łoziński, Leksykon zakonów w Polsce, Warszawa 1998; Andrzej Derdziuk, Juliusz Pyrek (red.), Kapucyńska szkoła modlitwy i przepowiadania: materiały z sympozjum duchowości, Lublin 15-16.05.1997, Lublin 1997; Raoul Manselli, Święty Franciszek z Asyżu, Niepokalanów 1997; Konstytucje Braci Mniejszych Kapucynów, Warszawa 1995.
Biuro Prasowe Kapucynów – Prowincja Krakowska
Za: www.kapucyni.pl