Epidemia ograniczyła możliwość działalności duszpasterskiej, sprawowania sakramentów i tego, co charakterystyczne dla Kościoła w Polsce, czyli praktyk zbiorowych. Mimo to, widać wyraźną ciągłość w działalności struktur katolickich: parafii, diecezji i zgromadzeń zakonnych. Kościół w Polsce ma zdolność do dostosowania się do zmiennych warunków, nawet tak trudnych jak epidemia – powiedział we wtorek ks. Wojciech Sadłoń. Dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego skomentował dane zawarte w “Roczniku Statystycznym Kościoła Katolickiego w Polsce” za rok 2020.
Rocznik wskazuje m.in., że w roku szkolnym 2020/21 na lekcje religii we wszystkich typach placówek edukacyjnych uczęszczało 85,7% uczniów. W przedszkolach jest to 85,5% dzieci, w szkołach podstawowych 92,1%, w liceach ogólnokształcących – 69,8%, technikach – 74,9%, szkołach branżowych I stopnia 75,6%, a II stopnia 58,2%, natomiast w szkołach specjalnych 89,9% uczniów.
Religii uczą w szkołach głównie nauczyciele z tytułem magistra teologii (84,1%), są też nauczyciele z tytułem magistra innych nauk (uzupełnione przygotowanie katechetyczne i teologiczne) – 5,1% , absolwenci kolegium teologicznego z tytułem licencjata (3,7%) oraz nauczyciele ze stopniem doktora (2,3%).
Najwyższy odsetek uczniów uczęszczających na lekcje religii w szkole odnotowano w diecezjach: tarnowskiej (97,8%), przemyskiej (97,5%) i rzeszowskiej (97,1%), zaś najniższy w diecezji wrocławskiej (65,7%), poznańskiej (69%), warszawskiej (69,5%).
Na pytanie, jak wytłumaczyć spadek frekwencji na lekcjach religii wraz z wiekiem uczniów, ks. Wojciech Sadłoń, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego, powiedział, że “jest to bardzo złożony proces, wynikający z dynamiki rozwojowej dziecka, z kwestii psychologicznych, z wyborów i poszukiwania własnej tożsamości”. – Innymi słowy, bez wątpienia dane pokazują, że w Polsce socjalizacja religijna, czyli wtajemniczanie młodszego pokolenia w wiarę, wynika z rodziny. To rodzina wprowadza dziecko do Kościoła, natomiast wraz z dojrzewaniem dziecka coraz bardziej samo decyduje ono o sobie i często są to wybory polegające jednak na zdystansowaniu się – dodał ks. Sadłoń.
W 2020 r. nie zostały zbadane wskaźniki dominicantes i communicantes. Doroczne badanie praktyk niedzielnych Polaków odwołane zostało ze względu na sytuację sanitarno – epidemiologiczną. W Roczniku podane zostały ostatnie dane na ten temat z 2019 r. Dominicantes (czyli uczestnictwo w niedzielnej Mszy św.) wyniosło wówczas w skali ogólnopolskiej 36,9% osób zobowiązanych, a systematycznie przystępowało do Komunii św. – 16,7%.
Zdaniem ks. Wojciecha Sadłonia, trudno jednoznacznie odpowiedzieć w jaki sposób trwająca pandemia wpłynęła na frekwencję w kościołach podczas niedzielnych Mszy św. – Wiemy i nie wiemy. Z badań sondażowych, jakie były prowadzone wiadomo, że obraz jest bardziej złożony. Wiemy przecież, że w czasie epidemii wolno było chodzić do kościoła, [choć] były ograniczenia, więc trudno tu mówić o danych, które można by łatwo porównać np. z poprzednich badań – powiedział.
Jak poinformował, dane za kolejny rok, czyli 2021, “już są zbierane i przetwarzane, więc będziemy wiedzieli jak to wyglądało w tym roku”. – Oczywiście zaznaczając, że te dane nie będą tak łatwo porównywalne np. z rokiem 2019. Mamy zupełnie inną rzeczywistość, część osób przeniosło się z tymi praktykami do internetu i uczestniczy online lub uczestnictwo telewizyjne w Mszy św.
Rocznik ISKK przypomina w obecnym wydaniu publikowane już wcześniej dane na temat oglądalności transmisji Mszy św. w momencie zbiegającym się z ogłoszeniem na świecie i także w Polsce pandemii koronawirusa, czemu towarzyszyły pierwsze obostrzenia sanitarne.
Mszę św. w TVP 1 o godz. 11.00 obejrzało wówczas 2 mln 265 tys. osób, Mszę o godz. 7.00 także w TVP1 – 1 mln 438 tys. osób, Mszę w Polsat News o godz. 9.00 – 731 tys. osób a na TVP Info o godz. 7.00 – 452 tys. osób.
Komentując wyniki badań ks. Wojciech Sadłoń przypomniał, że prezentowane dane dotyczą roku 2020, czyli okresu, gdy restrykcje sanitarne związane z przeciwdziałaniem rozprzestrzeniania się pandemii były najbardziej intensywne.
– Wyraźnie widać z tych danych, że epidemia Covid-19 ograniczyła możliwość działalności duszpasterskiej oraz sprawowania sakramentów, a również tego, co jest charakterystyczne dla Kościoła w Polsce, czyli praktyk zbiorowych – powiedział ks. Sadłoń.
Dane zawarte w roczniku wskazują jednak na wyraźną ciągłość w działalności struktur i organizacji katolickich w Polsce: parafii, diecezji oraz zgromadzeń zakonnych – wskazał dyrektor ISKK. Ponadto – dodał – dane wskazują, że Kościół w Polsce posiada zdolność adaptacyjną, czyli zdolność do dostosowania się do zmiennych warunków, nawet tak trudnych jak epidemia, która wyzwoliła zmianę form duszpasterstwa, w tym nawet sprawowanych sakramentów.
Dyrektor ISKK odniósł się także do możliwości powrotu przez instytut do badania apostazji, czyli wystąpień z Kościoła katolickiego w Polsce. Statystyki takie zaprezentowano w 2012 roku. Liczbę apostatów za lata 2006-2009 oszacowano łącznie na 1057 osób, a tych, które wystąpiły z Kościoła w 2010 – na 459. W następnych latach w związku ze stosunkowo niewielką skalą zjawiska ISKK nie kontynuował prac badawczych aktów apostazji w Polsce – czytamy na stronie ośrodka.
Jak powiedział ks. Sadłoń, w związku z tym, że w ostatnim okresie “temat apostazji był bardzo mocno upolityczniony i został podjęty nawet przez osoby zaangażowane w politykę – powstał licznik apostazji – musieliśmy się wycofać z dalszych inicjatyw badawczych, ponieważ jako instytut naukowo-badawczy staramy się nie angażować w tematy, które są bardzo trudne do badania z uwagi na ich upolitycznienie”.
Zaprezentowanie podczas konferencji dane skomentował także krótko rzecznik Episkopatu Polski ks. Leszek Gęsiak SJ. Jak powtórzył za ks. Wojciechem Sadłoniem, mimo pandemii, która bardzo ograniczyła w 2020 roku działalność wielu instytucji kościelnych, utrzymuje się zdolność adaptacyjna i ciągłość działalności Kościoła w Polsce. – Myślę, że to są kluczowe obserwacje – stwierdził rzecznik KEP.
Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. ks. Witolda Zdaniewicza jest najstarszym w Polsce, samofinansującym się ośrodkiem naukowym prowadzącym badania w zakresie religijności, katolicyzmu i jego społecznych kontekstów.
lk / Warszawa
KAI
