>Procesja, śpiew starodawnych hymnów ku czci patrona Zakonu, kazanie i oddanie czci pustelnikowi sprzed 17 wieków – to utrwalone w tradycji Paulinów elementy niezwykłego nabożeństwa, które co roku przypomina mnichom o ich źródle i posłannictwie, także we współczesnych czasach, a wiernym świeckim o całkowitym zawierzeniu Bogu. Na Jasnej Górze trwa nowenna do św. Pawła Pierwszego Pustelnika zwana „Pawełkami”. To czas przygotowania do przypadającej 15 stycznia, uroczystości patrona Zakonu Paulinów – św. Pawła z Teb.
Św. Paweł Pierwszy Pustelnik żył w Egipcie na przełomie III i IV w. Uszedł na pustynię w czasie prześladowań chrześcijan, a po ich ustaniu, rozmiłowany w samotności z Bogiem, pozostał do końca życia w odosobnieniu. W historii chrześcijaństwa uznawany jest za pierwszego pustelnika. Znalazł licznych naśladowców, przyczyniając się do rozwoju życia eremickiego i pustelniczego w całym basenie Morza Śródziemnego. Od jego imienia wywodzi się potoczna nazwa paulinów, czyli Zakonu Św. Pawła Pierwszego Pustelnika.
– W dzisiejszym świecie, kiedy ludzie nie mają czasu przebywania z Bogiem sam na sam, my paulini jesteśmy szczególnie wezwani do tego, by wspomagać i asekurować świat modlitwą, zwłaszcza podczas naszych spotkań sam na sam z Bogiem – podkreśla o. Marcin Ciechanowski, podprzeor Jasnej Góry, nawiązując do dewizy paulińskiego życia: „Solus cum Deo solo” (sam na sam z Bogiem).
„Pawełki” mają swoją bogatą historię i liturgię. Nabożeństwo ku czci patrona paulińskiej wspólnoty sprawowane jest na Jasnej Górze o godz. 18.00 w przylegającej do bazyliki kaplicy ufundowanej w XVII w. przez rodzinę Denhoffów. Architektura Kaplicy św. Pawła niesie wymowną symbolikę. Plan jej budowy oparty na kwadracie, który symbolizuje ziemską sferę życia człowieka, unosząca się nad kaplicą kopuła wskazuje na wartości metafizyczne, na niebo. Kaplica na czas nabożeństw jest odświętnie udekorowana czterokolorową flagą paulińską, która odzwierciedla najważniejsze elementy życia egipskiego pustelnika i duchowości paulińskiej. Kolor biały przypomina barwę habitu, żółty pustynię egipską, zielony palmę żywicielkę świętego Pustelnika i czarny kruka, który z Bożej Opatrzności przynosił codziennie chleb św. Pawłowi.
Na obrazie w głównym ołtarzu przedstawiona jest śmierć św. Pawła i jego wyniesienie do chwały nieba. Święty unoszony jest przez aniołów i koronowany przez Chrystusa, stąd też m.in. w charyzmat paulinów wpisany jest kult aniołów stróżów. Boczne ołtarze poświęcone są św. Hieronimowi i św. Antoniemu.
Św. Hieronim napisał „Vita Sancti Pauli Primi Eremitae” (Żywot św. Pawła I Pustelnika). Na obrazie wyobrażony jest w chwili, gdy spisuje żywot Świętego. Obok niego anioł wskazuje św. Pawła, umieszczonego wyżej w obłokach – w chwale nieba. Aniołowie niosą jego szatę, utkaną z liści palmy. W oddali widać paulińskie klasztory. Po prawej stronie znajduje się ołtarz św. Antoniego Pustelnika, założyciela cenobityzmu, czyli życia zakonnego we wspólnocie, w jednym budynku.
Do scen z życia św. Pawła nawiązuje herb zakonu. Jest na nim palma, która dostarczała św. Pawłowi owoców i liści na szatę, kruk przynoszący mu chleb oraz dwa lwy, z którymi żył w przyjaźni, a które po jego śmierci miały wygrzebać dół na jego grób. Herb paulinów umieszczony jest m.in. na pierwszej bramie wejściowej na Jasną Górę. W Muzeum 600-lecia znajduje się relikwiarz św. Pawła Pierwszego Pustelnika z I poł. XVIII właśnie w kształcie misternej palmy z lwami i krukiem.
Podczas nabożeństwa nowennowego do św. Pawła Pierwszego udzielane jest błogosławieństwo jego relikwiami. Relikwie są znakiem duchowej obecności Świętego wśród paulinów, którzy wybrali go na swego opiekuna. Przypominają o więzi z nim kolejnych pokoleń mnichów.
Zachowane na Jasnej Górze odzwierciedlają też dzieje Zakonu wpisane w burzliwe historie najazdów i grabieży pierwotnego klasztoru Deir Anba Bula w Egipcie, czasów wojen krzyżowych o odzyskanie Ziemi Świętej czy najazdów tureckich w XVI na kolebkę Paulinów – Węgry. Pozostały jedynie nieliczne, drobne części relikwii Pawła pustelnika, przechowywane do dziś w klasztorach paulińskich. W 2012 r. Zakon przekazał relikwie dla Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego; trafiły one m.in. do klasztoru św. Pawła Pustelnika na wschodniej Pustyni Arabskiej w Egipcie, gdzie mieszkają, kopci prawosławni, na miejscu, gdzie żył patriarcha Paulinów i gdzie znajduje się jego grób.
O prześladowaniu chrześcijan i o życiu św. Pawła na pustyni opowiadają specjalne hymny. Naprzemienny śpiew zakonników i wiernych uświetnia akompaniament Jasnogórskiej Orkiestry Dętej i śpiew Jasnogórskiego Chóru Chłopięco-Męskiego Pueri Claromontani. Jak przypomina o. Sebastian Matecki na początku hymny śpiewane były przez zakonników po łacinie, potem dla śpiewu z wiernymi przetłumaczono je na język polski i języki narodowe, w których posługują paulini w kilkunastu krajach świata.
– Te hymny to swoista epopeja o życiu św. Pawła, człowieka prostego i pokornego, który zmuszony zbiec na pustynię, zasmakował życia z Bogiem. Jego życie to nie sielanka, a heroizm i pełne zaufanie Bogu – zauważa o. Matecki.
Dla Marka Piątka, jasnogórskiego kapelmistrza to już 21 „Pawełki” a w Jasnogórskiej Orkiestrze Dętej – 45. – To dla mnie niezmiennie wielka radość i duma – podkreśla i dodaje, że choć zmieniają się czasy i ludzie, w tym skład orkiestry, to „duch Pawełek jest niezmienny”.
Podczas nabożeństwa jeden z paulinów głosi naukę nowennową. Kazania ukazują pustelnika jako przewodnika duchowego nie tylko dla mnichów, ale też dla świeckich wiernych. Wśród tematów są w tym roku np. te podejmujące relacje Pawła z Teb z bliskimi, modlitwy w samotności, pokus czy różnych wymiarów „sukcesu” człowieka. Są poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie: czy życie Pawła z Teb jest nadal inspiracją do budowania naszej codzienności w XXI wieku.
mir / Jasna Góra
KAI