Minęło 7 lat, gdy dostaliśmy encyklikę Laudato si’ napisaną „w trosce o nasz wspólny dom”. Chyba najmocniej uczczono w Kościele trzecią rocznicę publikacji dokumentu. Wtedy do Watykanu zaproszono katolickich aktywistów ekologicznych z całego świata. Zaproszenie przyjął również Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu i w dniach 5-6 lipca 2018 r. uczestniczyliśmy w międzynarodowym spotkaniu. Ale najważniejsza była specjalna audiencja papieska.
Franciszkańskie powołanie ekologiczne
Ojciec Święty Franciszek był z nami godzinę w auli klementyńskiej. Po powitaniu wygłosił specjalne przemówienie a następnie na stojąco przywitał każdego z obecnych. Zaprosił nas do wsłuchiwania się we „wzrastający rozpaczliwy płacz ziemi i jej ubogich, którzy oczekują naszej pomocy i odpowiedzialności” a następnie zaproponował niezwykle trudną misję. Przypominając wezwanie, jakie otrzymał św. Franciszek z Asyżu w kościółku San Damiano: „Idź i napraw mój dom, który, jak widzisz, jest w ruinie” Papież szukał współczesnych kandydatów, którzy zobaczą, że i dzisiaj dom jest w ruinie – nasza planeta jako nasz „wspólny dom”.
Ułatwił nam odpowiedź mówiąc o danych nauki nt. kondycji świata i mobilizował wskazując na zagrożenie, że pozostawiamy po sobie jedynie „zgliszcza, pustynie i odpady”. Wiemy, że jako ludzkość posiadamy wiedzę i środki aby było inaczej. Brak jednak woli wielkich tego świata. Słowa Papieża Franciszka wygłoszone po włosku są w kilku językach na stronach watykańskich. Nasz polski przekład można znaleźć na portalu Święto Stworzenia (https://www.swietostworzenia.pl/2-aktualne/781-ekologia-dla-katolikow-wedlug-franciszka)
Chrześcijańska ekologia w trzecie urodziny Laudato si’
Konferencja zgromadziła ok. 300 uczestników a wśród nich katolickich aktywistów ze wszystkich kontynentów, ich biskupów i duszpasterzy oraz ekspertów, naukowców, polityków, dyplomatów i ludzi mediów. Mogliśmy zatem poznać wiele działań i aktywności z Kenii, Indii, Włoch i Australii, Peru, Kongo, Francji i Wysp Marshalla. Słuchaliśmy teologów, w tym wybitnego teologa prawosławnego arcybiskupa J. Zizioulasa, byli ekonomiści na czele z prof. N. Sternem oraz badacze klimatu z prof. H. J. Schellnhuberem. Oprócz sesji głównych były tematyczne spotkania w grupach językowych oraz bogate kuluary.
Tło stanowiło 12 stoisk prezentujących aktywność wybranych organizacji ze świata. Wśród nich znalazł się nasz Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu, zatem przez cały czas konferencji mieliśmy możliwość prezentować swą aktywność i realizowane projekty w tym Szkołę liderów ekologii integralnej. Mieliśmy m. in. publikacje prezentujące efekty naszych warsztatów o tematyce Laudato si’ po angielsku, hiszpańsku, polsku i rosyjsku. Dla mnie osobiście ów kuluarowy kontakt z uczestnikami konferencji był bardzo inspirujący i pozwolił ponownie spotkać wielu aktywistów poznanych w czasie mojej pracy w Rzymie w latach 2004-09 jako franciszkańskiego koordynatora ds. sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia.
Katolicka debata o ekologii w 2022
Po czasie globalnej pandemii, w czasie wojny w Ukrainie jeszcze mocniej brzmi główne pytanie papieskiego orędzia „Co się dzieje w naszym domu?” Okazuje się, że nasza kościelna analiza jest bardzo trafna. Tym bardziej, że ciekawie pokazuje orędzie Ewangelii Stworzenia oraz ludzki pierwiastek kryzysu ekologicznego. Powtarza też różne zachęty do działania od lat obecne w nauce społecznej Kościoła i kreśli opartą na franciszkańskiej tradycji propozycję nowej duchowości otwartej na problemy czasów współczesnych.
W centrum encykliki jest jednak idea ekologii integralnej. „Ponieważ wszystko jest ściśle ze sobą powiązane, a obecne problemy wymagają spojrzenia, które weźmie pod uwagę wszystkie aspekty globalnego kryzysu, proponuję, by obecnie zastanowić się nad różnymi aspektami ekologii integralnej, która obejmowałaby wyraźny wymiar ludzki i społeczny” – tak zaczyna się rozdział 4. dokumentu. Franciszek dostrzega dysharmonię zarówno wewnątrz osoby ludzkiej, pomiędzy ludźmi, człowieka z istotami żywymi, jak i człowieka z Bogiem. Widzi też liczne toksyny, które zatruwają te kluczowe zależności. Zachęcając do detoksykacji świata relacji, wyznacza kierunki refleksji, bo ten projekt – mówi Papież – ma być krokiem ku nowej syntezie, która przezwycięży „fałszywe dialektyki minionych wieków” (LS 121). Celem jest równowaga wewnętrzna (ze sobą), solidarna (z innymi ludźmi), naturalna (z istotami żywymi) i duchowa (z Bogiem).
Papież prosi chrześcijan, by nic ze spraw tego świata nie było nam obojętne, a łącząc perspektywy społeczną i religijną, wprowadza do swego nauczania dwa przeplatające się języki, czyli język analiz ekologicznych i społecznych oraz język religijny i teologiczny. By to właściwie odczytać, potrzeba wysiłku i przekroczenia swojej tradycji i schematów myślenia oraz pewnej empatii i otwarcia na dialog i kulturę spotkania. Niestety, wygląda na to, że ani 7 lat temu, ani dziś nie udaje się owo wzajemne zrozumienie języków, obu wrażliwości i perspektyw oraz dialog dla wspólnego dobra i świata gościnnego dla wszystkich. Czy większy udział franciszkanów i franciszkanek w papieskim projekcie może to zmienić?
o. Stanisław Jaromi OFMConv
