Zgromadzenie, z którego wywodzi się św. Faustyna Kowalska, realizuje dziś jej misję głoszenia światu orędzia Miłosierdzia, ale jest też wierne swojemu pierwotnemu dziełu – wychowaniu dziewcząt potrzebujących odnowy moralnej.
Początki
Założenie dzieła miłosierdzia w Krakowie było pierwotnym pragnieniem matki Teresy Potockiej, gdy w 1862 roku powróciła z Laval we Francji. Władze austriackie nie dawały jednak takich możliwości i musiała ona odłożyć realizację swoich zamiarów do roku 1968. Wtedy to, 8 maja 1868 roku, powróciła do Krakowa, by w wynajętej plebanii przy kościele Miłosierdzia Bożego na ul. Smoleńsk otworzyć drugi po warszawskim Dom Miłosierdzia dla kobiet upadłych. W świątyni sprawowano wówczas Mszę św. tylko raz w roku, w święto Podwyższenia Krzyża. Duchową opiekę nad siostrami i pokutnicami sprawowali jezuici, a wkrótce dojechał także z Warszawy ks. Zygmunt Golian. Mimo wynajęcia sąsiedniego domu z ogródkiem i połączeniu go krytym korytarzem z plebanią, dom mógł pomieścić tylko dwadzieścia pokutnic. Zgłaszających się było więcej.
Dlatego 26 lipca 1871 roku siostry wraz z wychowankami przeprowadziły się do domu przy zbiegu ulic Straszewskiego i Zwierzynieckiej, gdzie dziś znajduje się hotel. Nieruchomość podarowała zgromadzeniu, wypełniając wolę męża, wdowa po zmarłym profesorze Uniwersytetu Jagiellońskiego Antonim Zygmuncie Helclu. Dom mógł pomieścić jednak tylko pięćdziesiąt kobiet. W dodatku Helclowa, która mieszkała z siostrami pod jednym dachem, po pewnym czasie wyprowadziła się i wycofała darowiznę.
Łagiewniki
W 1891 roku siostry wraz z wychowankami przeprowadziły się do nowego obiektu w Łagiewnikach pod Krakowem, który był fundacją księcia Aleksandra Lubomirskiego. Kard. Albin Dunajewski poświęcił kaplicę klasztorną św. Józefa oraz skrzydło klasztoru przeznaczone na zakład wychowawczy, który był wybudowany dla stu dziewcząt, ale przebywało w nim sto trzydzieści, a czasem nawet sto sześćdziesiąt wychowanek. Posesję otoczono murowanym parkanem i nazwano Józefowem w dowód wdzięczności św. Józefowi za uproszenie fundacji. W latach 1891-1893 wybudowano drugie skrzydło klasztoru, do którego siostry przeniosły się w 1893 roku. Na frontonie klasztoru umieszczono płaskorzeźbę Maryi Matki Miłosierdzia, Patronki Zgromadzenia i herb książąt Lubomirskich z Krzeszowic.
W styczniu 1893 roku m. Ksawera Ożarowska otworzyła w Józefowie drugi nowicjat, poza warszawskim, dla kandydatek z zaboru austriackiego i pruskiego. Mistrzynią została m. Bernarda Tomicka, przełożona domu krakowskiego. Opiekę duchową sprawował nadal ks. Zygmunt Golian i ojcowie jezuici, ale do klasztoru z posługą inni kapłani: redemptoryści, salezjanie, misjonarze św. Wincentego a Paulo, dominikanie, karmelici, zmartwychwstańcy, paulini, a nawet kameduli.
Lata wojenne
W czasie pierwszej wojny światowej na terenie należącym do Zgromadzenia urządzono szpital dla żołnierzy chorych na tyfus, cholerę, dyzenterię i gruźlicę. Było w nim 800-1000 łóżek w zakładzie i w pobudowanych barakach. Posługiwało im ok. dwudziestu sióstr i jezuita o. Marcin Czermiński.
Szpital funkcjonował jeszcze w roku 1920, przyjmując rannych z wojny polsko-bolszewickiej. Zmarłych żołnierzy i jeńców grzebano na cmentarzu wojennym poza obrębem klasztornej posesji, gdzie do dziś znajduje się symboliczny krzyż oraz tablica z napisem: Omnia pro Patria (Wszystko dla Ojczyzny), upamiętniająca groby 266 żołnierzy z 15 narodowości.
Siostra Faustyna
W okresie międzywojennym w krakowskim klasztorze ponad 5 lat spędziła Siostra Faustyna Kowalska. Tu odbyła część postulatu, nowicjat i spędziła kilka lat profesji. Posługiwała w kuchni, w ogrodzie i na furcie. Tutaj miała ponad 200 mistycznych doświadczeń, tu powstała większa część jej Dzienniczka. Zapisała w nim nie tylko niezwykle bogate życie duchowe, ale przede wszystkim orędzie Miłosierdzia. W tym klasztorze zmarła 5 października 1938 roku.
Orędzie, które z woli Chrystusa przekazała Kościołowi, zawiera wezwanie do poznawania i głoszenia tajemnicy Miłosierdzia Bożego przez świadectwo życia w duchu ufności wobec Boga i miłosierdzia względem bliźnich, czyn, słowo i modlitwę, m.in. przez praktykę nowych form kultu: obraz „Jezu, ufam Tobie”, Święto Miłosierdzia, Koronka do Miłosierdzia Bożego, Godzina Miłosierdzia i szerzenie czci Miłosierdzia. Do każdej z nich Jezus przywiązał wielkie obietnice pod warunkiem właściwej wewnętrznej postawy ufności wobec Boga, pełnienie Jego woli i czynnej miłości bliźniego.
II wojna światowa
Wraz z wybuchem drugiej wojny światowej Niemcy planowali wysiedlić siostry i podopieczne, by utworzyć w klasztorze garnizon wojskowy dla czterystu żołnierzy. Poprzestali jednak na odbieraniu od sióstr upraw z ogrodu i gospodarstwa oraz świadczeniu przez nie różnych usług np. prania i szycia bielizny dla żołnierzy. Aby zapobiec zaplanowanej przez okupanta wywózce wychowanek na roboty do Niemiec, w 1942 roku starsze wychowanki i chore umieszczono u sióstr albertynek na Dębnikach w Krakowie.
Na ich miejsce Niemcy przysyłali kobiety i dziewczęta złapane na szmuglu czy innych wojennych „przestępstwach”. Siostry pomagały miejscowej ludności i wysiedleńcom. Katechizowały dzieci w prowizorycznej szkole urządzonej w klasztorze, gdyż łagiewnicką szkołę zajęli okupanci. Współpracowały z Komitetem Łagiewnickim we wspieraniu najbiedniejszych, prowadząc dla nich kuchnię.
Kult Bożego Miłosierdzia
W latach wojny kaplica i klasztor stały się miejscem szerzenia kultu Miłosierdzia Bożego. Malarz Adolf Hyła ofiarował obraz Jezusa Miłosiernego, namalowany według wizji Siostry Faustyny jako wotum za ocalenie rodziny z wypadków wojennych. 7 marca 1943 roku poświęcił go o. Józef Andrasz SJ i rozpoczął uroczyste nabożeństwa ku czci Miłosierdzia Bożego w trzecie niedziele miesiąca, na które tłumnie przybywali mieszkańcy Krakowa i okolic. Siostry szerzyły kult Miłosierdzia Bożego przez kolportaż obrazków Jezusa Miłosiernego z Koronką i innych materiałów. Do grobu Siostry Faustyny zaczęli pielgrzymować wierni, a do klasztoru dochodziły wieści o łaskach, jakie ludzie otrzymywali przez jej wstawiennictwo.
W święto Miłosierdzia 16 kwietnia 1944 roku o. Józef Andrasz SJ poświęcił drugi obraz Jezusa Miłosiernego, również namalowany przez Hyłę, odpowiadający wielkością i kształtem wnęce bocznego ołtarza. Obraz szybko zasłynął łaskami. Jego kopie i reprodukcje rozchodziły się po świecie, spełniając słowa Jezusa wypowiedziane do Siostry Faustyny: „Pragnę, aby ten obraz czczono najpierw w kaplicy waszej i na całym świecie” (Dz. 47). W 1966 roku, w czasie diecezjalnego procesu beatyfikacyjnego, doczesne szczątki sługi Bożej Siostry Faustyny przeniesiono z cmentarza zakonnego do kaplicy, a kard. Karol Wojtyła 22 czerwca 1968 roku wpisał tę klasztorną kaplicę na listę sanktuariów archidiecezji krakowskiej.
Praca wychowawcza
W sierpniu 1962 roku władze komunistyczne upaństwowiły Dom Miłosierdzia oraz większą część posesji, pozostawiając do dyspozycji sióstr klasztor, kaplicę oraz część ogrodu i cmentarz. W tej sytuacji kard. Karol Wojtyła zachęcił siostry, by podjęły pracę najbliższą charyzmatowi Zgromadzenia i zaangażowały się w opiekę nad młodzieżą na terenie diecezji. W łagiewnickim klasztorze w 1969 roku powstała koedukacyjna świetlica pod nazwą „Źródło”, którą siostry prowadziły przez ponad 20 lat, otaczając opieką dziewczęta i chłopców potrzebujących moralnego wsparcia.
Po odzyskaniu przez Polskę pełnej niepodległości 1989 roku Zgromadzenie odzyskało Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy dla dziewcząt oraz posesję. Siostry podjęły pracę w dziewczętami potrzebującymi moralnej odnowy, ale kierowanymi tutaj przez sąd.
Rozkwit kultu Bożego Miłosierdzia
Po odwołaniu Notyfikacji, zabraniającej szerzenia kultu Miłosierdzia Bożego w formach przekazanych przez Siostrę Faustynę (1978) i publikacji jej Dzienniczka (1981) zaczął się znów rozwijać ruch pielgrzymkowy. W 1987 roku z inicjatywy ks. Wojciecha Kubackiego SJ zaczęło wychodzić pismo „Orędzie Miłosierdzia” oraz inne publikacje poświęcone tajemnicy Miłosierdzia Bożego oraz życiu i misji Siostry Faustyny. Powstały nowe obiekty: kaplica Męki Pańskiej, ołtarz polowy i trzy budynki dla sióstr i dla prowadzenia działalności apostolskiej.
Beatyfikacja Siostry Faustyny
Beatyfikacja Siostry Faustyny, której dokonał papież Jan Paweł II 18 kwietnia 1993, otworzyła kolejny etap w rozwoju Zgromadzenia i łagiewnickiego klasztoru. W 1995 roku kard. Franciszek Macharski, na prośbę przełożonej generalnej m. Pauliny Słomki, powołał Stowarzyszenie Apostołów Bożego Miłosierdzia „Faustinum” z siedzibą w Sanktuarium w Krakowie-Łagiewnikach, aby umożliwić kapłanom, osobom konsekrowanym i świeckim włączenie się w misję Siostry Faustyny przy boku Zgromadzenia i pod duchową opieką jezuitów. Dziś stowarzyszenie liczy ponad 18 tys. wolontariuszy z 88 krajów świata i jest jedynym stowarzyszeniem prowadzącym programową formację w duchu Miłosierdzia.
Dla rozbudowy łagiewnickiego Sanktuarium kard. Franciszek Macharski w 1997 roku powołał fundację, której celem była budowa nowej świątyni i zaplecza socjalnego i duszpasterskiego dla pielgrzymów i czcicieli Bożego Miłosierdzia.
Jan Paweł II
7 czerwca 1997 roku po raz pierwszy nawiedził Sanktuarium w Krakowie-Łagiewnikach papież Jan Paweł II. Wyznał wówczas, że orędzie Miłosierdzia Bożego przekazane przez św. Faustynę było mu zawsze bliskie i drogie, stąd zabrał je na Stolicę Piotrową i ono ukształtowało obraz jego pontyfikatu. Podkreślił również, że świat potrzebuje posługi głoszenia orędzia Miłosierdzia czynem, słowem i modlitwą i zaapelował, by siostry nie zaniedbały żadnego z tych wymiarów apostolstwa.
W Roku Jubileuszowym 2000 odbyła się kanonizacja Siostry Faustyny. Uczestniczyli w niej wierni zgromadzeni na Placu św. Piotra w Rzymie, ale dzięki połączeniom telemostu – także w Sanktuarium w Krakowie-Łagiewnikach. Jan Paweł II wpisał do kalendarza całego Kościoła święto Miłosierdzia, a orędzie, które Jezus przypomniał przez św. Faustynę, wskazał Kościołowi i światu jako program na trzecie tysiąclecie.
Jan Paweł II przeszedł do historii jako apostoł Miłosierdzia. Jego druga encyklika Dives in misericordia wskazywała na szczególny rys jego pontyfikatu.
Po raz drugi papież przybył do Łagiewnik 17 sierpnia 2002 roku. Wtedy poświęcił nową świątynię i w niej cały świat zawierzył Miłosierdziu Bożemu. Odszedł do Domu Ojca 2 kwietnia 2005 roku, w wigilię Święta Bożego Miłosierdzia. Dwa dni przed śmiercią, w specjalnym telegramie, napisał m.in. „Pragnę ponownie zawierzyć tej Miłości Kościół i świat, wszystkich ludzi na całym okręgu ziemi, a także siebie samego w mojej słabości”. Telegram został odczytany w sanktuarium nazajutrz po śmierci papieża, w niedzielę 3 kwietnia.
Do Łagiewnik pielgrzymowali również następcy Jana Pawła II. Benedykt XVI nawiedził Łagiewniki 27 maja 2006 roku. Modlił się przed łaskami słynącym obrazem Jezusa Miłosiernego i przy grobie św. Faustyny, a także w bazylice i Kaplicy Wieczystej Adoracji. W Jubileuszowym Roku Miłosierdzia i z okazji Światowych Dni Młodzieży 30 lipca 2016 roku nawiedził Sanktuarium papież Franciszek.
Współczesne wyzwania
Dynamiczny rozwój kultu Miłosierdzia Bożego stawia przed Zgromadzeniem nowe zadania apostolskie. Powstało Stowarzyszenie „Faustinum” i Wydawnictwo „Misericordia”, które publikuje różne pozycje o św. Faustynie, jej duchowości i misji w kilkunastu językach. Prowadzona jest szeroka współpraca z mediami i posługa w mediach społecznościowych. Wydawany jest kwartalnik „Orędzie Miłosierdzia”. Siostry prowadzą stronę internetową w kilku językach, transmisję on-line z kaplicy cudownego obrazu Jezusa Miłosiernego i grobu św. Faustyny, Nieustanną Koronkę, Koronkę za konających. W Łagiewnikach organizowane są sympozja i międzynarodowe kongresy. W październiku 2011 roku odbył się również II Światowy Kongres o Miłosierdziu Bożym (WACOM) z udziałem delegacji z ponad 70 krajów świata.
Siostry głoszą orędzie Miłosierdzia nie tylko pielgrzymom przybywającym do Łagiewnik, ale także wyjeżdżają do różnych parafii w kraju i poza granicami kraju, na wszystkie kontynenty, biorą udział w sympozjach, kongresach o Miłosierdziu Bożym i spotkaniach organizowanych nie tylko w kościołach.
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach należy do 30 największych ośrodków pielgrzymkowych wszystkich religii na świecie oraz do ścisłej czołówki sanktuariów pod względem liczby krajów, z których przybywają pielgrzymi.
KAI