W obchodach wzięli udział byli więźniowie i wyzwoliciele Auschwitz, przedstawiciele rządu i parlamentu Polski oraz Rosji, ambasadorowie i dyplomaci ponad 20 państw, przedstawiciele duchowieństwa, władz regionalnych, samorządów, instytucji i organizacji społecznych, a także wszyscy pragnący uczcić pamięć ofiar niemieckich nazistów.
W imieniu chrześcijan modlitwę „Wieczny odpoczynek” za pomordowanych odmówił Kustosz Centrum św. Maksymiliana w Harmężach k. Oświęcimia o. Piotr Cuber. Zaś Przewodniczący Rady Religijnej Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP Symcha Keller celebrował modlitwę El Male Rachamim. Obecni na uroczystości duchowni chrześcijańscy i żydowscy odmówili także wspólnie Ps. 42.
Była więźniarka obozu Auschwitz Ksenia Olchowa, która brała udział w obchodach, mówiła, że straszne wspomnienia czasu spędzonego w obozie koncentracyjnym towarzyszą jej przez całe życie. Do tej pory często śni je się wciąż to samo – „wszystkie te okropności, nadzorcy, strzelanina, powstanie”.
W swoim wystąpieniu zaapelowała, aby pamiętać o przeszłości. „Zróbcie wszystko, by te straszne doświadczenia, które przypadły nam w udziale, nigdy więcej się nie powtórzyły. Strzeżcie pokoju!” – prosiła.
Apel Olchowej nie wydaje się być bezpodstawny, bo jak zauważył dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr Cywiński „nasz świat nie jest dziś wolny od nienawiści i pogardy. Nadal rozbrzmiewają antysemityzm i teorie rasistowskie. Wielu polityków wciąż igra z demagogią i populizmem”.
Jeden z wyzwolicieli Auschwitz Iwan Stiepanowicz Martynuszkin podziękował publicznie Polakom, że troskliwie pielęgnują pamięć o jego poległych kolegach i że utrzymują w należytym stanie pomniki i mogiły żołnierskie byłej armii radzieckiej.
Polakom dziękował również Przewodniczącego Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej Siergiej Naryszkin za „obronę prawdy historycznej”. „W pierwszych latach po wojnie trudno było nawet wyobrazić sobie, że pojawią się tacy, którzy będą ‘wybielać’ nazistów, ich wspólników i ich zbrodnie przeciwko ludzkości. Ale, niestety, i dziś znamy takie przykłady. Nie możemy pozostawać wobec nich obojętni” – podkreślił Przewodniczący Dumy.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP Bogdan Zdrojewski zapewniał, że pamięć o zagładzie Żydów, o cierpieniu i eksterminacji Polaków, Rosjan, Romów, Białorusinów, Ukraińców oraz obywateli niemal wszystkich państw Europy to „ nasze dziedzictwo”.
Ambasador Izraela w Polsce Zvi Rav-Ner przypomniał wszystkim zebranym na obchodach wyzwolenia Auschwitz-Birkenau, że Polacy stanowią największą grupę „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”.
„Dzisiaj powinniśmy także pamiętać o dzielnych ludziach – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, którzy ryzykowali własnym życiem, ratując Żydów; narażali samych siebie oraz swoje rodziny na karę śmierci. Polacy to największa grupa Sprawiedliwych w Europie” – zaznaczył.
Podczas uroczystości w Auschwitz otwarto nową wystawę rosyjską „Tragedia. Męstwo. Wyzwolenie”. Mieści się ona w bloku 14 byłego obozu Auschwitz I, jednym z dziewięciu, w których w październiku 1941 r. ulokowano tysiące radzieckich jeńców wojennych.
jms