Odpust wiązany jest z obchodzoną w tym dniu 1689. rocznicą odnalezienia Krzyża Świętego w Jerozolimie przez Świętą cesarzową Helenę. Lubelska bazylika ojców dominikanów nosi wezwanie Relikwii Krzyża Świętego.
„Przez cały dzień będziemy wspominać wydarzenie sprzed kilkunastu wieków, które dla naszej świątyni jest bardzo ważne, bo to właśnie odnalezione przez Świętą Helenę relikwie znalazły się w naszym kościele” – mówi przeor lubelskich dominikanów, o. Grzegorz Kluz.
W dominikańskiej bazylice msze święte będą odprawiane według niedzielnego porządku. Po każdej mszy wierni będą mogli ucałować relikwie Drzewa Krzyża Świętego. W związku z odpustem odbędzie się również spotkanie Bractwa Krzyża Świętego połączone z adoracją Najświętszego Sakramentu.
Według tradycji Święta Helena, matka cesarza rzymskiego Konstantyna Wielkiego, miała odnaleźć krzyż, na którym umarł Jezus, w 324 bądź 326 roku. Relikwie podzielono na trzy części: jedna pozostała w Jerozolimie, drugą wysłano do Rzymu, zaś trzecią do Konstantynopola – skąd przez Kijów część krzyża dotarła do Lublina.
Relikwie Drzewa Krzyża Świętego – jedne z największych na świecie – znajdują się w lubelskiej bazylice dominikanów co najmniej od początków XV wieku. Dzięki ich obecności, w czasach Pierwszej Rzeczypospolitej świątynia stała się, obok Jasnej Góry i kościoła Bożego Ciała w Poznaniu, jednym z największych polskich sanktuariów.
W nocy z 9 na 10 lutego 1991 roku umieszczone w kaplicy Firlejów relikwie zostały skradzione. Klasztor posiadał jednak jeszcze dwa inne relikwiarze z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego.