chrześcijańskich. Rodzaj literacki ma cechy wybitnie teologiczne, akcja
przeplata się z przemyśleniami (nie jest to więc przekaz historyczny w
dzisiejszym rozumieniu tego słowa). Zwiastowanie Maryi przypomina cały
szereg epizodów ze Starego Testamentu, kiedy to Bóg podejmował
nadzwyczajną interwencję dla kobiet w rodzaju Sary czy Anny, matki
Samuela. Również na samo pozdrowienie anielskie trzeba patrzeć poprzez
Stary Testament, który zawiera wiele do niego odniesień. Dniem
wyznaczonym przez Kościół na obchodzenie uroczystości Zwiastowania jest
25 marca.
zob. hasło ‘Zwiastowanie’ w: Encyklopedia Chrześcijaństwa. Historia i
współczesność. 2000 lat nadziei. Wydawnictwo ‘Jedność’. Kielce 2000, s.
792n.
ZWIASTOWANIE PAŃSKIE
25 marca
1. Zarys historii kultu
Uroczystość Zmastowania zaczął najpierw wprowadzać Kościół Wschodni
już od V wieku. Na Zachodzie przyjęło się to święto od czasów papieża
św. Grzegorza Wielkiego. W swoich początkach uroczystość ta miała wysoką
rangę, gdyż była uważana w liturgii za święto Pańskie. Akcentowano nie
tyle moment Zwiastowania, co Wcielenia się Chrystusa Pana, czyli akt
pierwszy Jego przyjścia na ziemię i rozpoczęcia dzieła naszego
zbawienia. Tak jest dotąd. Lud nadał temu świetu charakter maryjny,
wysuwając na plan pierwszy Najświętszą Maryję Pannę jako "błogosławioną
między niewiastami", wybraną w planach Boga na Matkę Zbawiciela,
rodzaju ludzkiego.
2. Liturgia słowa Bożego
a) Pierwsze czytanie — Iz 7,10-14
b) Drugie czytanie — Hbr 10,4-10
c) Ewangelia — Łk 1,26-38
Liturgia słowa Bożego uwypukla głównie dwa tematy: dziewicze
poczęcie Syna Bożego i „fiat" Syna Bożego i Jego Matki. O dziewiczym
poczęciu traktuje (w sensie wyrazowym pełniejszym) prorok Izajasz (Iz
7,10-14) i ewangelista Łukasz (Łk 1,31-35). O „fiat" Syna Bożego
dowiadujemy się z Listu do Hebrajczyków (Hbr 10,4-10), zaś o „fiat"
Najświętszej Maryi Panny z Ewangelii św. Łukasza (Łk 1,38).
Kościół poprzez te czytania czci tajemnicę Wcielenia Syna Bożego,
dziewięć miesięcy przed Bożym Narodzeniem.
Ks. Zdzisław Janiec, Maryja w roku liturgicznym. Sandomierz
1995, s.29.
ZWIASTOWANIE Najświętszej Maryi Panny w pobożności ludownej nazywana
także: Matki Bożej Roztwornej, Matki Bożej Strumiennej, Matki Bożej
Zagrzewnej. Uroczystość Zwiastowania narodzenia Pana Jezusa ustanowiona
została na zasadzie analogii do daty Bożego Narodzenia, z której wynika
dziewięciomiesięczne wyliczenie poczęcia tj. Zwiastowania Matki Bożej 25
III.
W kościele zachodnim święto Zwiastownia przyjęło się od czasów
papieża Grzegorza Wielkiego (zm. 604). Ze świętem Zwiastowania wiążą się
dwie autonomiczne modlitwy: —> Anioł Pański i —> Zdrowaś Maryjo.
W Polsce utrwaliło się w poszczególnych regionach kilka nazw
ludowych Zwiastowania, jak Matki Bożej Roztwornej (wierzono, że za
sprawą Matki Bożej ziemia otwiera się na przyjęcie ziarna); Matki Bożej
Strumiennej (za przyczyną Matki Bożej puszczają lody), Maryja jest
zwiastunką wiosny; symbolicznie łączono Zwiastowanie z przylotem
bocianów, stąd przysłowie: Na Zwiastowanie przybywaj bocianie); Matka
Boże Zagrzewna bo od Zwiastowania słońce mocniej przygrzewa.
przysłowia ludowe związane ze Zwiastowaniem:
Gdy pszczoły lub żaby poruszają się przed Najświętszej Panny
Zwiastowaniem, wiosna będzie mokra.
Ile dni ciepłych przed Zwiastowaniem Panny Marii, tyle po
Zwiastowaniu śniegiem i deszczem przeplatanych.
Jasny świt na Zwiastowanie znaczy czasy zdrowe, tanie.
Na Matkę Boską Roztworną rzuca jaskółka swą topiel jeziorną.
Na Zwiastowanie zlatują się bocianie.
temat ‘Zwiastowania’ w poezji:
Adam Mickiewicz, Hymn na dzień Zwiastowania Najświętszej
Maryi Panny: (Poezje 1.1, s. 188-189):
Pokłon przeczystej Rodzicy!
Nad niebiosa Twoje skronie,
Gwiazdami Twój wieniec płonie
Jehowie na prawicy.
Ninie dzień Tobie poświęcamy wierni,
śród Twego błyśnij Kościoła!
Oto na ziemię złożone czoła,
Oto śród niemej bojażni czerni
Powstaje prorok i woła:
Uderzam organ Twej chwale!
Lecz z Bóstwa idzie godne Bóstwa pienie –
śród Twego błyśnij Kościoła
I spuść anielskie wejrzenie!
Duchy me bóstwem zapalę,
Głosu mi otwórz strumienie!
A zagrzmię piersią, jaką cheruby
Zagrzmią światu na skonanie,
Gdy proch zapadły w wieków otchłanie
Ze snu nicości wybiją –
Takim grzmotem Twoje chluby,
Gdzie piekło, gdzie gwiazdy świecą,
Nieskończoność niech oblecą –
Wieczność przeżyją!
A któż to wschodzi? Wschodzi na Syjon Dziewica.
Jak ranek z morskiej kąpieli
i jutrznia – Maryi lica.
śnieży się obłok, słońce z ukosa
Smugiem złota po nim strzeli
Taka na śniegu, co szaty bieli,
Powiewnego jasność włosa.
Pojrzał Jehowa i w Niej upodobał sobie –
Pękły niebios zwierciadła,
Biała Gołąbka spadła
I nad Syjonem w równi trzyma skrzydła obie –
I srebrzystej pierzem tęczy
Niebianki skronie uwieńczy.
Grom, błyskawica
Stań się! – Stało!
Matką – Dziewica.
Bóg – Ciało
***
Józef Bohdan Zaleski, Zwiastowanie (cyt. za: Królowa niebios,
s. 331-333):
Kościołek – chata – w małym Nazarecie,
Uboga chata i kościołek lichy;
A nad stołeczne Jeruzalem przecie,
i nad królewskich pokojów przepychy,
Pan umiłował to miejsce dla Siebie,
I począł cuda Swoje jako w niebie.
Bowiem z kościołka owego i chaty,
Jakubowego pnia latorośl sucha
Bujnie rozkwita – i nad wszystkie kwiaty,
Najsłodszą wonią najwyżej wybucha.
Nad wszystkie kwiaty blaskiem, krasą płonie,
Jak nowa tęcza przymierza w Zakonie. […].
***
Wojciech Bąk, Zwiastowanie (MBPP, t. II, s. 221-222):
Jak wyrazić chwilę, kiedy anioł
Przyszedł i przed Nią jak przed tęczą klęknął –
I kiedy szeptał słowa zwiastowania
Nie Ona, ale on był pełny lęku.
Tak bał się, by najmniejszej nuty cieniem
Cichszym niż śniegu lot, Jej nie urazić –
I słowa były czulsze niż milczenie…
Lecz ktoż wypowie to – któż to wyrazi?
To czyste, mądre światło objawienia
I zachwyt wielki – i zachwytu trwoga –
I Słowo nagle w ciało się zamienia
I krew, co nagle krwią się staje Boga…[…].
hasło ‘Zwiastowanie’ w: Mirosław Korolko, Leksykon kultury
religijnej w Polsce. Warszawa 1999, s.622-624.
zobacz więcej o wydawnictwie, które opublikowało obraz Anioł
Zwiastowania namalowany przez Sano di Pietro w XV w. – www.editions-hazan.fr