Wielki Prymas II Rzeczpospolitej – tak nazwał kardynała Augusta Hlonda papież Jan Paweł II. 22 października br. mija 60 lat od jego śmierci. Wyższy przełożony salezjański, administrator i biskup Śląska, metropolita Gniezna, Poznania i Warszawy, prymas Polski, protektor polskich emigrantówto tylko niektóre z określeń, jakie można przypisać Słudze Bożemu kard. Augustowi Hlondowi, kierującemu Episkopatem Polski w okresie powojennym.
Z okazji 60. rocznicy śmierci Prymasa Polski kard. Augusta Hlonda, założone przez niego Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej ogłosiło rok 2008 Rokiem Hlondowskim. "Niech Rok Hlondowski przyczynia się do ukazania bogactwa osoby i dzieła Wielkiego Prymasa II Rzeczpospolitej" – napisał w specjalnym liście do współbraci z Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej ich przełożony generalny ks. Tomasz Sielicki TChr. Zachęca w nim, by włączyli się w uroczystości rocznicowe.
Obchody 60. rocznicy śmierci kard. Augusta Hlonda rozpoczęły się w niedzielę, 19 października Mszą świętą w Bazylice Archikatedralnej w Poznaniu, gdzie prymas Hlond w latach 1926-1946, na mocy unii personalnej archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, był arcybiskupem.
Główne uroczystości zaplanowano na 22 października (środa). Tego dnia, o godz. 10.00, w bazylice św. Jana Chrzciciela w Warszawie odbędzie się uroczysta Msza św. koncelebrowana pod przewodnictwem Prymasa Polski kard. Józefa Glempa, z udziałem biskupów, przełożonego generalnego utworzonego przez kard. Hlonda Towarzystwa Chrystusowego oraz inspektorów zgromadzenia salezjańskiego, do którego należał. Homilię wygłosi bp Stanisław Stefanek TChr ordynariusz diecezji łomżyńskiej.
Tego samego dnia, w Warszawie zaplanowano sesję naukową na temat: "Działalność Prymasowska Sługi Bożego Augusta Hlonda w latach 1945-1948". Patronat honorowy nad nią objął obecny Prymas Polski kard. Józef Glemp, który wygłosi słowo wstępne.
Podczas spotkania abp Damian Zimoń, metropolita katowicki zwróci uwagę na postać kard. Hlonda jako pierwszego biskupa śląska, a ks. prof. Stanisław Wilk SDB powie o specjalnych uprawnieniach Stolicy Apostolskiej dla Prymasa Augusta Hlonda po drugiej wojnie światowej.
Wyeksponowane zostaną też inne pola jego działalności, na których wykazał się szczególną aktywnością. Prelegenci zaprezentują postać kardynała m.in. jako prymasa Polski zatroskanego o życie zakonne (o. dr Gabriel Bartoszewski OFMCap), twórcę polskiego duszpasterstwa emigracyjnego (ks. prof. dr hab. Bernard Kołodziej TChr), a także inicjatora Rady Prymasowskiej do odbudowy kościołów Warszawy po II wojnie Światowej (ks. dr Józef Kubicki TChr).
Na zakończenie sesji ks. Tomasz Sielicki TChr – przełożony generalny Towarzystwa Chrystusowego przedstawi aktualny stan procesu beatyfikacyjnego kard. Hlonda. Uczestnicy spotkania będą mogli też obejrzeć wystawę mu poświęconą.
60. rocznica śmierci kard. Augusta Hlonda zostanie zaznaczona również w innych miastach: 30 października w Filharmonii Poznańskiej odbędzie się koncert zatytułowany "Pamięci zmarłych. W 60. rocznicę śmierci kard. Augusta Hlonda", w nocy z 14 na 15 listopada będzie miało miejsce jasnogórskie czuwanie w intencji Polonii i jej duszpasterzy, natomiast na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II 18 listopada odbędzie się sympozjum naukowe poświęcone kardynałowi.
Kard. August Hlond – salezjanin urodził się 5 lipca 1881 roku w Mysłowicach na Śląsku. Uczył się w szkołach salezjańskich, a w wieku 15 lat wstąpił do zgromadzenia księży salezjanów we Włoszech. Już jako kleryk został redaktorem polskiej wersji włoskiego "Il Bolletino Salesiano", które w Polsce ukazywało się od 1897 r. pod nazwą "Wiadomości Salezjańskie". Od 1900 roku pracował jako nauczyciel i kierownik domów salezjańskich. W 1919 r. został inspektorem niemiecko-austriacko-węgierskiej prowincji salezjańskiej.
Prymas Hlond, mimo swoich późniejszych godności, do końca życia utrzymywał żywe kontakty z macierzystym zgromadzeniem salezjańskim. Był wierny również zasadom tam głoszonym m.in. tej, że: "Dobry chrześcijanin jest uczciwym obywatelem".
Biskup Śląska Kard. August Hlond od 1922 r. pełnił funkcję administratora Górnego Śląska, a w 1925 roku został pierwszym biskupem utworzonej wówczas diecezji katowickiej. Pracę w diecezji musiał organizować od podstaw. Z jego inicjatywy w Katowicach rozpoczęto budowę seminarium duchownego, a prócz urzędowych "Wiadomości Diecezjalnych" założył w 1923 r. tygodnik "Gość Niedzielny", który obecnie jest najlepiej prosperującym tygodnikiem katolickim w Polsce.
Był też twórcą Sądu Biskupiego, organizował Akcję Katolicką i rozwijał sieć Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży. Utworzył także Kółko Homiletyczne, aby doskonalić umiejętności śląskich duszpasterzy. Wobec powiększającego się na Śląsku bezrobocia powołał do istnienia diecezjalny sekretariat "Caritas".
Prymas Polski Arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim został kard. August Hlond w 1926 r., po śmierci kard. prymasa Edmunda Dalbora, rok później Pius XI wyniósł go do godności kardynalskiej.
Jako prymas inspirował a potem czuwał nad realizacją takich wydarzeń, jak: diecezjalne Kongresy Eucharystyczne, a w końcu I Krajowy Kongres Eucharystyczny (1930 r.), zjazdy katolickie, Synod Plenarny, Kongres Chrystusa Króla. Wspierał organizację Akcji Katolickiej i opiekował się duszpastersko środowiskiem emigracyjnym. Po wojnie natomiast z niezwykłą energią organizował życie religijne w Polsce.
Widząc zniszczoną Warszawę, powołał Radę Prymasowską Odbudowy Kościołów Warszawy, a także skierował do wiernych z całego kraju 2 apele o pomoc we wskrzeszeniu warszawskich świątyń. Zgodnie z jego życzeniem, po śmierci pochowano go w podziemiach będącej jeszcze w gruzach katedry warszawskiej.
Opiekun polskich emigrantów i założyciel Towarzystwa Chrystusowego. Jako arcybiskup gnieźnieński kard. August Hlond pełnił tym samym posługę prymasa Polski, a wobec tego protektora polskiej emigracji. Ta ostatnia funkcja przysługiwała prymasowi na mocy postanowienia biskupów polskich z 2 czerwca 1921 r.
Ponieważ kardynał chciał zorganizować centralne kierownictwo duszpasterstwa emigracyjnego, 26 czerwca 1928 r. powołał do istnienia Komisję Biskupów ds. Duszpasterstwa Zagranicznego (dziś: Komisja ds. Polonii i Polaków za Granicą), której sam przewodniczył. Natomiast przy kancelarii prymasa w Poznaniu zorganizowano centralę Duszpasterstwa Zagranicznego, która koordynowała prace duszpasterskie.
Działania kardynała ułatwił tytuł Protektora Polskiego Wychodźstwa, nadany mu przez Stolicę Apostolską. Za pierwszy ośrodek duszpasterstwa emigracyjnego prymas Hlond uważał każdą parafię polską. W zarządzeniu z 1930 r. stwierdził, że "opieka nad emigrantami należy "do nowoczesnych zadań duszpasterskich proboszczów" i wyznaczał konkretne działania, jakie powinni podejmować na rzecz emigrantów. W pomoc im angażował również osoby świeckie.
To z jego inicjatywy od stycznia 1937 r. zaczęto obchodzić Dzień Polaka z Zagranicy.
Aby szerzyć apostolstwo na rzecz Polaków poza granicami kraju kard. August Hlond w 932 r. powołał do istnienia Towarzystwo Chrystusowe dla Wychodźców (obecnie dla Polonii Zagranicznej). Uważane za największe jego dzieło na rzecz emigracji.
Głównym zadaniem Chrystusowców jest właśnie praca dla niej. Uważa się, że kard. Hlond podniósł kwestię polskiej emigracji do rangi ważnych spraw narodowych. W kilku krajach zdołał utworzyć Polskie Misje Katolickie, obejmujące wszystkich duszpasterzy na terenie danego kraju. Tam, gdzie było to niemożliwe starał się wysyłać kapłanów z Polski.
Kard. Hlond zmarł niespodziewanie 22 października 1948 roku w szpitalu Sióstr Elżbietanek w Warszawie. Miał 67 lat. W 10. rocznicę jego śmierci kard. Stefan Wyszyński, jego następca w specjalnej odezwie do wiernych napisał: "Opatrzność Boża wybrała sobie sługę swego, by stał się światłem na nowych drogach dziejowych katolickiego narodu polskiego. Dziś darzymy go wdzięcznością i modlitwą".
9 stycznia 1992 roku arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski kard. Józef Glemp oficjalnie rozpoczął proces kanonizacyjny Sługi Bożego Augusta Hlonda. Zakończenie etapu diecezjalnego miało miejsce w Archikatedrze Warszawskiej pw. Św. Jana Chrzciciela 21 października 1996 r. Kard. Józef Glemp powiedział wówczas, że prymas Hlond jest jakby "filarem, bo stoi u fundamentu naszej powojennej rzeczywistości".
Obecnie akta procesu znajdują się w Watykanie, gdzie toczy się etap rzymski procesu.
BP KEP
