Z badań wynika, że podczas II wojny światowej najwięcej polskich duchownych zginęło w obozach koncentracyjnych. W sumie podczas wojny zginęły 2804 osoby duchowne (księża, biskupi, zakonnicy i siostry zakonne), w obozach koncentracyjnych – 799 polskich duchownych, a 3563 przeżyły obozy, więzienia i represje okupanta.Polscy duchowni ginęli przede wszystkim w Dachau. Po żmudnym dochodzeniu udało się także ustalić listę 194 kapłanów i osób zakonnych , którzy ponieśli śmierć w obozie KL Auschwitz w Oświęcimiu. Są wśród nich kapłani diecezjalni i przedstawiciele 23 rodzin zakonnych.
Najbardziej znanym męczennikiem II wojny światowej, kanonizowanym w 1982 r., jest o. Maksymilian Kolbe,
który w komorze głodowej w obozie KL Auschwitz-Birkenau 14 sierpnia
1941 r. został dobity zastrzykiem trucizny. Oddał dobrowolnie życie za
innego więźnia – Franciszka Gajowniczka.
13 czerwca 1999 r. w Warszawie Jan Paweł II beatyfikował 108
polskich męczenników z czasów II wojny światowej, w większości
duchownych: 3 biskupów, 52 kapłanów diecezjalnych, 26 kapłanów
zakonnych, 3 kleryków, 7 braci zakonnych, 8 sióstr zakonnych i 9 osób
świeckich.
W tym gronie jest 17 braci i jedna siostra, należących do rodziny
franciszkańskiej. Większość z nich zginęła w hitlerowskich obozach
zagłady.
Jednego z nich o. Floriana Stępniaka z Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów, który zginął w Dachau,
tak wspomina o. Kajetan Ambrożkiewicz: "Był słonkiem tego
nieszczęśliwego baraku. Ludzie tam zamknięci byli przeznaczeni na
śmierć. Umierali dziesiątkami z osłabienia, a od czasu do czasu
wywożono ich grupami do komór gazowych. Kto nie był w obozie, ten nie
ma pojęcia, czym dla takich ludzi, dla takich kościotrupów na bloku
inwalidzkim, żyjących wiecznie w atmosferze śmierci, było pogodne słowo
pociechy, czym mógł być dla nich uśmiech wynędzniałego jak i oni
kapucyna, który nie poddawał się jednak ogólnej psychozie grozy i
strachu, bo nie bał się śmierci, bo wyciągał ku niej swe suche ramiona
z taką bodaj miłością, jak ongiś św. Franciszek, śpiewając w ostatniej
chwili życia swą pieśń o słońcu i śmierci".
Inny z męczeników, o. Ludwik Pius Bartosik
(na zdjęciu obok), który w wieku 27 lat został zastępcą o. Maksymiliana
Kolbe w Niepokalanowie, po pierwszym aresztowaniu i po trzymiesięcznym
przybywaniu w obozach, powtarzał: "Dotychczas pisaliśmy i mówiliśmy
innym, jak należy znosić cierpienie – teraz musimy sami praktycznie to
przejść, bo w przeciwnym razie co warte byłyby nasze słowa". Po raz
drugi aresztowany przez gestapo wraz ze św. Maksymilianem, zginął w KL
Auschwitz-Birkenau.
Oto beatyfikowani przez Jana Pawła II, bracia i siostra z rodziny
franciszkańskiej, z grona 108 polskich męczenników z czasów II wojny
światowej:
1. O. Krystyn Gondek OFM (1909-1942) – z klasztoru we Włocławku,
zginął w obozie. "Do końca był człowiekiem modlącym się. Przed śmiercią
pożegnał się ze mną słowami: "Do zobaczenia w niebie".
2. Br. Marcin Oprządek OFM (1884-1942)
– z klasztoru we Włocławku. Aresztowany w 1940 r. i przewiezionoy do
obozu w Dachau. 18 maja 1942 r. zagazowany w Hartheim k. Linzu.
3. O. Narcyz Turchan OFM (1879-1942) – gwardian klasztoru we Włocławku. Po aresztowaniu – w Dachau. Zmarł w wyniku tortur i chorób 19 marca 1942 r.
4. Br. Brunon Zembol OFM (1905-1922) – z klasztoru w Chełmie Lubelskim. Aresztowany w listopadzie 1939 r. Zmarł 21 marca 1942 r. w obozie w Dachau.
5. O. Anastazy Jakub Pankiewicz OFM (1882-1942)
– założyciel Zgromadzenia Sióstr Antonianek od Chrystusa Króla (w 1936
r.). Aresztowany w Łodzi w październiku 1941 r. Z Dachau 20 maja 1942
r. zabrany na zagazowanie. Najprawdopodobniej zmarł w tym transporcie.
6. Br. Fidelis Chojnacki OFMCap (1906-1942) – z klasztoru w Lublinie. Wywieziony do obozu w Dachau, tam zmarł 9 lipca 1942 r.
7. Br. Symforian Ducki OFMCap (1888-1942) – z klasztoru w Warszawie. Zabity 11 kwietnia 1942 r. przez strażników obozu KL Auschwitz-Birkenau.
8. O. Anicet Kopliński OFMCap (1875-1941) – z klasztoru w Warszawie.
Aresztowany w 1941 r. i przewieziony do obozu zagłady KL
Auschwitz-Birkenau. Zginął w komorze gazowej w obozie 16 października
1941 r.
9. O. Henryk Krzysztofik OFMCap (1908-1942) – gwardian klasztoru w Lublinie. Zginął w obozie w Dachau, 4 sierpnia 1942 r.
10. O. Florian Stępniak OFMCap (1912-1942)
– z klasztoru w Lublinie. Zginął w komorze gazowej, wywieziony 12
sierpnia 1942 r. z obozu w Dachau w tzw. "transporcie inwalidów".
11. O. Jan Antonin Bajewski OFMConv (1915-1941)
– wybitnie uzdolniony, znał kilka języków. Aresztowany 17 lutego 1941
r. przez gestapo wraz ze św. Maksymilianem. Przewieziony z Pawiaka do
KL Auschwitz-Birkenau. Umarł 8 maja 1941 r.
12. O. Ludwik Pius Bartosik OFMConv (1909-1941).
Aresztowany przez gestapo wraz ze św. Maksymilianem 17 lutego 1941 r. i
przewieziony na Pawiak. Następnie więziony w KL Auschwitz-Birkenau.
Zmarł z 12 na 13 grudnia 1941 r.
13. O. Józef Innocenty Guz OFMConv (1890-1940).
Aresztowany przez Rosjan w Grodnie, skąd udało mu się zbiec. Schwytany
przez Niemców, trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie
został zamęczony 6 czerwca 1940 r.
14. O. Józef Achilles Puchała OFMConv (1911-1943)
– O. Achilles i wikariusz, o. Karol Herman Stępień dołączyli do
aresztowanych na początku 1940 r. przez gestapo wielu swoich parafian.
Zginęli w wiosce Borowikowszczyzna, 19 lipca 1943 r. zamordowani w
stodole.
15. O. Karol Herman Stępień OFMConv (1910-1943)
– studiował w Rzymie i we Lwowie. Zamordowany ze swoim proboszczem, o.
Józefem Achillesem Puchałą, 19 lipca 1943 r. w Borowikowszczyźnie.
16. Br. Stanisław Tymoteusz Trojanowski OFMConv (1908-1942) – z
Niepokalanowa. Aresztowany 14 października 1941 r. i osadzony na
Pawiaku. Przewieziony do KL Auschwitz-Birkenau, zmarł 28 lutego 1942 r.
17. Br. Piotr Bonifacy Żukowski OFMConv (1913-1942)
– z klasztoru w Niepokalanowie. Aresztowany 14 października 1941 r. i
więziony na Pawiaku. Przewieziony do KL Auschwitz-Birkenau, zmarł 10
kwietnia 1942 r.
18. S. Mieczysława Kowalska (1902-1941) – z klasztoru mniszek
klarysek-kapucynek w Przasnyszu. 2 kwietnia 1941 r. została wraz z
wszystkimi siostrami aresztowana i wywieziona do obozu koncentracyjnego
w Działdowie. Zmarła 25 lipca 1941 r.
Według najnowszych obliczeń, w II wojnie światowej zginęło 6 mln
polskiej ludności cywilnej Polaków oraz 850 tys. polskich żołnierzy. Z
tej liczby około 70 tys. naszych rodaków zastało zabitych w niemieckim
obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.
Jak podają historycy z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, ogółem
do obozu zostało przywiezionych co najmniej 1,3 miliona osób: około 1,1
miliona Żydów, 140-150 tysięcy Polaków, około 23 tysięcy Cyganów, około
15 tysięcy jeńców radzieckich oraz około 25 tysięcy osób innej
narodowości. Według tych obliczeń, KL Auschwitz pochłonął co najmniej
1,1 miliona ofiar: około 960 tysięcy Żydów, 70-75 tysięcy Polaków, 21
tysięcy Cyganów, 15 tysięcy jeńców radzieckich, 10-15 tysięcy więźniów
innych narodowości.
Z 10017 księży diecezjalnych w Polsce, w czasie II wojny światowej
zginęło 20 procent. Z tych samych badań* wynika, że w sumie podczas II
wojny światowej zginęły 2804 osoby duchowne (księża, biskupi, zakonnicy
i siostry zakonne), a 3563 przeżyły obozy koncentracyjne, więzienia i
represje okupanta.
wp / red.
* Jacewicz Wiktor, Martyrologium polskiego duchowieństwa
rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945 i
Wiktor Jacewicz, Jan Woś, Kościół Katolicki na Ziemiach Polski w Czasie
II Wojny Światowej, Akademia Teologii Katolickiej t. 5, Warszawa ATK
1978
