W piątek 16 kwietnia 2010 r., w 91. roku życia, zmarł kard. Tomáš Špidlík SJ. Był jednym z największych znawców duchowości chrześcijańskiego Wschodu. Benedykt XVI powiedział o nim, że „utkał w ciągu lat wizję teologiczną, żywą i w wielu aspektach oryginalną, w której spotykają się Wschód i Zachód chrześcijaństwa, ubogacając się nawzajem swymi darami” (17 XII 2009). Od 1991 r. żył i pracował w Centro Aletti (www.centroaletti.com), działającym przy jezuickim Papieskim Instytucie Wschodnim w Rzymie. W marcu 1995 r. prowadził rekolekcje dla papieża Jana Pawła II i jego współpracowników z Kurii rzymskiej. 21 października 2003 r. został podniesiony do godności kardynalskiej.
wtorek 20 kwietnia 2010 r. o godz. 11.30 odprawiono w Bazylice
Watykańskiej Mszę św. w intencji Zmarłego czeskiego jezuity,
której przewodniczył dziekan kolegium kardynalskiego, kard. Angelo
Sodano. Na zakończenie liturgii przed trumną profesora teologii
wschodniej modlił się Benedykt XVI, który skierował też słowo
do zgromadzonych.
Swoje
przemówienie Ojciec Święty rozpoczął od przytoczenia jednych z
ostatnich słów wypowiedzianych przez kardynała Špidlíka, a
mianowicie słów: „Przez
całe życie szukałem oblicza Chrystusa, a teraz jestem szczęśliwy
i spokojny, ponieważ odchodzę, aby je zobaczyć".
Jak zauważył papież ta wspaniała myśl – tak prosta, niemal
dziecinna w swoim wyrazie, a przecież głęboka i prawdziwa –
odsyła bezpośrednio do modlitwy Jezusa z Ewangelii odczytanej w
czasie ceremonii pogrzebowej: „Ojcze,
chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja
jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo
umiłowałeś Mnie przed założeniem świata"
(J 17, 24). Papież zachęcił do medytacji nad relacją między
pragnieniem człowieka, który pragnie zobaczyć oblicze Pana, a
pragnieniem samego Jezusa, które to pragnienie Jezusa jest czymś
więcej niż dążeniem, jest wolą. W woli Jezusa, pokrywającej się
z wolą Ojca, odnajdujemy „skałę", solidny fundament, by
wierzyć i by mieć nadzieję. Wola Jezusa, łącznie z działaniem
Ducha Świętego stanowi dla człowieka coś w rodzaju „uścisku"
bezpiecznego, mocnego i słodkiego, który prowadzi do życia
wiecznego.
Benedykt
XVI zauważył, że wielcy ludzie wiary żyją zanurzeni w tej łasce,
obdarzeni są darem dostrzeżenia tej prawdy ze szczególną mocą i
potrafią przejść również przez poważne doświadczenia, jak te
które przeszedł ojciec Tomáš Špidlík, nie tracąc zaufania,
zachowując nadto żywe poczucie humoru, które jest oznaką
inteligencji, ale również wolności wewnętrznej. Piotr naszych
czasów podkreślił podobieństwo między zmarłym kardynałem
Špidlíkiem i sługą Bożym Janem Pawłem II: „obaj
lubili żarty i dowcipy, choć przeżyte przez nich w młodości
osobiste doświadczenia były bardzo trudne i pod pewnymi względami
podobne. Opatrzność sprawiła, że spotkali się i współpracowali
dla dobra Kościoła, szczególnie w tym, aby Kościół nauczył się
oddychać w pełni ‘obu swoimi płucami’, jak mawiał papież
słowiański".
Nawiązując
do czytania z Dziejów Apostolskich papież mówił: „Nadzieja
i radość Zmartwychwstałego Jezusa, dzięki działaniu Ducha
Świętego, jest nadzieją i radością jego przyjaciół. Ojciec
Špidlík demonstrował to stale swoim sposobem życia, a to jego
świadectwo stawało się coraz bardziej wymowne z biegiem lat,
ponieważ, mimo zaawansowanego wieku i nieuniknionej słabości, jego
duch pozostawał świeży i młodzieńczy".
W
kontekście drugiego czytania ceremonii pogrzebowych zaczerpniętego
z pierwszego listu św. Piotra następca tego Apostoła mówił:
„nadzieja i radość
są rzeczywistościami teologalnymi, które pochodzą z tajemnicy
Zmartwychwstania Chrystusa i z daru Jego Ducha. Możemy powiedzieć,
że Duch Święty bierze je z serca Chrystusa Zmartwychwstałego i
przenosi do serc jego przyjaciół".
Ten kontekst posłużył papieżowi dla nawiązania do zawołania,
jakie ojciec Špidlík wybrał i umieścił w herbie kardynalskim:
„Ex toto corde",
„z całego serca".
Papież
przypomniał, że wyrażenie "z całego serca" znajduje
się w Księdze Powtórzonego Prawa, w pierwszym i najważniejszym
przykazaniu prawa, gdzie Mojżesz mówi do ludu: „Słuchaj,
Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Panem jedynym. Będziesz miłował
Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej duszy swojej, ze
wszystkich swych sił" (Pwt 6, 4-5). Mówił papież: „Z
całego serca – ex toto corde" w związku z tym odnosi się do
sposobu, w jaki Izrael winien kochać swego Boga. Jezus potwierdza
pierwszeństwo tego przykazania, do którego dodaje przykazanie
miłości bliźniego, potwierdzając, że jest ono „podobne" do
pierwszego oraz że na nich obu opiera się całe Prawo i Prorocy
(por. Mt 22, 37-39). Wybierając to zawołanie, nasz czcigodny Brat
umieścił, by tak rzec, swoje życie w przykazaniu miłości, wpisał
je całe w pierwszeństwo Boga i miłości".
Benedykt
XVI podkreślił również inny aspekt kardynalskiego motto, który
czeski jezuita z pewnością miał na uwadze i chciał zamanifestować
tym zawołaniem: „Od
samych początków biblijnych, symbol serca jest w duchowości
wschodniej miejscem modlitwy, miejscem spotkania człowieka z Bogiem,
ale również z innymi ludźmi oraz z kosmosem. I tu trzeba
przypomnieć, że w herbie kardynała Špidlíka serce, które jest
umieszczone na tarczy, zawiera krzyż, w którego ramiona są wpisane
słowa PHOS i ZOE, „Światło" i „Życie", które są
imionami Boga. Tak więc, człowiek który przyjmuje w pełni, z
całego serca, miłość Boga, przyjmuje światło i życie, i staje
się ze swej strony światłem i życiem dla ludzkości i dla
świata".
Papież
przypomniał, że zmarły kardynał był członkiem Towarzystwa
Jezusowego – duchowym synem św. Ignacego, który w centrum wiary i
duchowości stawiał kontemplację Boga w tajemnicy Chrystusa.
Następca św. Piotra zwrócił również uwagę, że Chrystus, który
jest centralną postacią Objawienia, jest też formalnym początkiem
sztuki chrześcijańskiej, czyli tej przestrzeni, która w ojcu
Špidlíku znalazła wielkiego mistrza, autora pomysłów i bardzo
wymownych projektów, których syntezą jest monumentalne dzieło w
kaplicy Redemptoris Mater Pałacu Apostolskiego.
Benedykt
XVI zakończył swe przemówienie cytując bardzo lubiany przez
kardynała Špidlíka tekst – fragment hymnów Efrema Syryjczyka o
Zmartwychwstaniu: „Z wysoka On zstąpił jako Pan, / z łona
wyszedł jako sługa, / śmierć przyklęknęła przed Nim w Szeolu,
/ a życie oddało Mu pokłon w Jego Zmartwychwstaniu./ Błogosławione
niech będzie Jego zwycięstwo".
We
środę 21 kwietnia 2010 r. doczesne szczątki śp. kard. Tomáša
Špidlíka zostaną przewiezione do Czech. W dniach od 22 do 29
kwietnia br. będą wystawione w katedrze św. Wacława w Ołomuńcu;
ostatniego dnia w katedrze w Ołomuńcu zostanie odprawiona Msza św.
o godz.18.00. Zmarły zostanie pochowany w Bazylice NMP oraz św.
Cyryla i Metodego w Velehradzie. Msza święta pogrzebowa w
Velehradzie zostanie odprawiona w piątek 30 kwietnia 2010 r. o godz.
16.00. (zob: strona internetowa Czeskiej Konferencji
Biskupów: www.tisk.cirkev.cz).
PSz
Za:
www.cfd.sds.pl.
