W rocznice oblężenia Jasnej Góry przez wojska szwedzkie w 1655 roku prezentujemy krótkie kalendarium tego ważnego w dziejach Częstochowy i całej Rzeczypospolitej wydarzenia oraz krótki życiorys o. Augustyna Kordeckiego. Zapraszamy do lektury!
17 XI 1655 r. – Prowincjał O. Teofil Bronowski wywiózł z Jasnej Góry Cudowny Obraz Matki Bożej na Śląsk, by nie narażać Go na profanację ze strony Szwedów, oraz by organizować pomoc i odsiecz Jasnej Górze. Obraz przechowywano w paulińskim klasztorze w Mochowie (inni twierdzą, że w kaplicy zamkowej w Głogówku, gdzie przebywał król Jan Kazimierz).
18 XI 1655 r.: Rozpoczęcie oblężenia Jasnej Góry przez Szwedów. Gdy o godz. 14-tej Szwedzi podeszli pod Jasną Górę, zastali ją dobrze przygotowaną do obrony. Przeor klasztoru O. Augustyn Kordecki przygotował duchowo załogę: rano odprawił Mszę św. przed Cudownym Obrazem, a potem urządził procesję eucharystyczną po wałach i pobłogosławił broń.
Pod tą samą datą król Jan Kazimierz pisał z Głogówka do O. Augustyna Kordeckiego: „…jak mocną mamy nadzieję, że sam Pan Bóg zawstydzi i zniszczy targającą się na to Niebo Ziemskie niezbożność".
25 XI 1655 r.: Ósmy dzień oblężenia szwedzkiego był jednym z najcięższych dla załogi jasnogórskiej, gdyż Szwedzi spróbowali przełamać opór ogniem artyleryjskim ze wszystkich dział.
30 XI 1655 r.: Trzynasty dzień oblężenia szwedzkiego. H. Sienkiewicz przypisuje generałowi B. Müllerowi taką refleksję: "Müllerowi w głowie z początku nie mogło się pomieścić, dlaczego gdy cały kraj poddał się, to jedno miejsce się broni, co za moc je podtrzymuje; i w imię jakich nadziei ci zakonnicy nie chcą ulegnąć; do czego dążą, czego się spodziewają?"
1 XII 1655 r.: Czternasty dzień oblężenia szwedzkiego. Król Karol Gustaw – powiada się za zwinięciem oblężenia, ponieważ — jak pisał do gen. Müllera — „atakowanie obrazu Maryi wywoła u Polaków jeszcze większy gniew".
6 XII 1655 r.: 19-ty dzień oblężenia szwedzkiego.
7 XII 1655 r.: 20-ty dzień oblężenia szwedzkiego. O. Kordecki nakazał orkiestrze grać melodie maryjne na Wieży. W tym dniu generał B. Müller wysłał do Klasztoru szlachcica Piotra Śladkowskiego z misją namawiania załogi jasnogórskiej do poddania klasztoru. Emisariusz spełnił wręcz odwrotną misję — zachęcił obrońców do wytrwania. H. Sienkiewicz napisał później: "Strzały do Jasnej Góry rozlegają się w całym kraju od Bałtyku po Karpaty".
8 XII 1655 r.: 21-szy dzień oblężenia szwedzkiego. O. Kordecki obchodzi bardzo uroczyście święto Niepokalanego Poczęcia NMP, z procesją eucharystyczną po wałach, mimo huraganowego ognia artyleryjskiego oblegających. Z wieży słychać było ciągle melodie pieśni maryjnych.
9 XII 1655 r.: W 22-gim dniu oblężenia nadeszły z Krakowa posiłki dla Szwedów — 200 żołnierzy piechoty i działa burzące, dużego kalibru („sroga kolubryna").
11 XII 1655 r.: 24-ty dzień oblężenia szwedzkiego należał do najcięższych. Sprowadzone z Krakowa działa dużego kalibru czyniły olbrzymie straty dla obleganej fortecy. Zarysowana się wyraźna przewaga nieprzyjaciela. Rzucono na klasztor 340 pocisków artyleryjskich burząco-zapalających (niektóre ważące 26 funtów). H. Sienkiewicz w Potopie tak pisał o tym oblężeniu: „Kraj cały był jak okręt pogrążony w toni. A jeno ów klasztor sterczał jeszcze jak koniec masztu nad falami. Czyliż mogli oni, rozbitkowie do tego masztu uczepieni myśleć o ocaleniu kraju całego? Wedle ludzkich obrachowań nie mogli! A jednak O. KORDECKI wołał do obrońców: ‘DZIECI, JESZCZE NAJŚWIĘTSZA PANIENKA OKAŻE ŻE OD BURZĄCYCH KOLUBRYN MOCNIEJSZA!’".
12 XII 1655 r.: 25-ty dzień oblężenia szwedzkiego. O. Kordecki pisał później w „Nowej Gigantomachii": „Jasna Góra jest znana światu z łask i cudów, które tu szczodrobliwa i potężna ręka Boga na wszystkich słała. Dlatego też jej Szwed, wróg wiary naszej, tak nienawidzi…"
14 XII 1655 r.: W 25-tym dniu oblężenia szwedzkiego załoga jasnogórska urządziła nocną wyprawę do obozu wroga, a potem doszło do walki wręcz. O. Kordecki (wg H. Sienkiewicza): „Dziwnie szatan jest na to MIEJSCE zawzięty i dokłada wszelkich starań, aby nabożeństwu tu przeszkodzić i wiernych jak najmniej do udziału w nich dopuścić, bo nic do takiej desperacji piekielnego dworu nie przywodzi, jak widok czci dla Tej, która głowę węża starła".
15 XII 1655 r.: W 28-mym dniu oblężenia następuje kryzys w załodze jasnogórskiej — część szlachty powoduje bunt i chce się ratować poddaniem fortecy. Nieugięty O. Augustyn Kordecki zostaje nawet chwilowo uwięziony przez skłonną do poddania się część załogi.
16 XII 1655 r.: 29-ty dzień oblężenia szwedzkiego — walka wręcz. Szwedzi podchodzili tego dnia pod wały i urządzali wspinaczkę.
17 XII 1655 r.: 30-ty dzień oblężenia szwedzkiego. Wyprawa załogi jasnogórskiej do obozu wroga i zagwożdżenie 4-ch najgroźniejszych dział. A gen. W. Wrzesowicz udał się do feldmarszałka A. Wittemberga, by zrelacjonować sytuację pod Jasną Górą i przekonywać wodza naczelnego o konieczności zwinięcia oblężenia i wycofania się spod fortecy jasnogórskiej.
19 XII 1665 r.: W 32-gim dniu oblężenia szwedzkiego, pisał z Głogówka obecny przy królu Francuz Des Noyes: „Najpiękniejszy przykład odwagi w Polsce dali zakonnicy… Zakonnicy wszystko to raczej cudowi niż swojej odwadze przypisują. Oto pierwsza wartownia, która się Szwedom oparła i zawstydziła wszystkie inne mocniejsze, które im się poddały bez walki".
20 XII 1655 r.: 33-ci dzień oblężenia. Dzienna wyprawa załogi jasnogórskiej do obozu szwedzkiego pod dowództwem miecznika sieradzkiego Stefana Zamoyskiego.
22 XII 1655 r.: W 35-tym dniu oblężenia, pisał spod Jasnej Góry generał W. Wrzesowicz do króla szwedzkiego Karola Gustawa: „Gdyby to ode mnie zależało, nie zaatakowałbym tego miejsca w taki sposób — dla wielu powodów tak politycznych jak i wojskowych. Przez to rujnują się zupełnie pułki, kwatery, kraj. Porywamy się na duszę polską, a czego przede wszystkim należy się obawiać, to tego, że dzieje się to daremnie i na próżno".
23 XII 1655 r.: W 36-tym dniu oblężenia szwedzkiego, mieszczanin częstochowski Jacek Brzuchański, przebrany za żołnierza kwarcianego, przekazał załodze jasnogórskiej torbę z rybami i wiadomość o nadciągających z Krakowa nowych posiłkach szwedzkich. Do dzisiaj zachował się w Jasnogórskim Klasztorze zwyczaj podawania do stołu potrawy rybnej w dzień św. Szczepana.
24 XII 1655 r.: W 37-mym dniu oblężenia generał B. Müller w liście do o. Kordeckiego, nawołując do poddania, straszył słowami: „chcę być wytłumaczonym za wygubienie was wszystkich i za obrócenie w perzynę tak świętego i po całym świecie katolickim wsławionego Miejsca".
25 XII 1655 r.: W 38-mym dniu oblężenia — najsilniejszy, ale zarazem i ostatni szturm szwedzkiej artylerii na klasztor Jasnogórski. W tym dniu, po odprawieniu Bożonarodzeniowej Pasterki, pod dowództwem Ks. Stanisława Kaszkowica, dziekana żywieckiego, wyruszyli górale na odsiecz Jasnej Górze — „Najświętszej Panience na pomoc!".
26 XII 1655 r.: W 39-tym dniu oblężenia, w nocy z 26/27 Szwedzi odstąpili Dd Jasnej Góry, ponosząc całkowitą porażkę: „A śnieg zasypywał ciągle ślady Szwedów" (H. Sienkiewicz, Potop). „Tarczą Królestwa Polskiego — Jasnogórska Maryja!".
27 XII 1655 r.: Pierwszy dzień po odejściu Szwedów. Zanotujmy kilka wypowiedzi o tym wydarzeniu: Prymas Kazimierz Florian Czartoryski: „Jasna Góra sama tylko wśród dymiących zgliszcz Polski nietknięta, stała się ocaleniem kraju, dźwigającego się ponownie do życia… Toteż pamiętamy, że przywrócenie całości państwa polskiego, ocalenia publicznych i prywatnych losów Rzeczypospolitej, odbudowa kultu Bożego po kościołach, uratowanie i odrodzenie wolności, po przodkach odziedziczonej, jest dziełem maryjnej Jasnej Góry";
— Szwedzki historyk Teodor Westrin: „Nazwa Częstochowa nie powinna być obca dla żadnego kulturalnego Szweda";
— O. Augustyn Kordecki, który według określenia Józefa Ignacego Kraszewskiego, „stał się cudownym cudu narzędziem" kończy Pamiętnik Oblężenia „Nowa Gigantomachia" słowami: „Przypatrz się polska potomności, jak wielki pożytek przyniosła ci cześć Bogarodzicy… Niech patrzy i dziwi się świat chrześcijański, jak dzielnie NASZA KRÓLOWA, Pani Nieba i Ziemi broni wiernego sobie Królestwa i jak skuteczny niesie ratunek swoim, ludzkiej pomocy pozbawionym sługom…"
29 XII 1655 r.: Zawiązanie przez szlachtę i wojska Konfederacji w Tyszowcach (woj. lubelskie) przeciwko Szwedom (nie wiedziano jeszcze o ich odstąpieniu od Jasnej Góry). Jako motyw sprzeciwu królowi szwedzkiemu podano: „państwa koronne pustoszył i ciemiężył, kościoły i klasztory rabował, a nawet Częstochowę, miejsce najzacniejsze nie tylko Rzeczypospolitej, ale świata chrześcijańskiego do nabożeństwa i do wot różnych, dla skarbu Boga oddanych, obiegłszy w kilka tysięcy ludzi szturmem dobywać kazał, aby bezpieczniej wiarę świętą katolicką wytracał…"
oprac. o. Melchior Królik, ZP,
kronikarz jasnogórski w 1986 r.
KALENDARIUM ŻYCIA O. AUGUSTYNA KORDECKIEGO
ok. 15.11.1603 r. – W Iwanowicach k/Kalisza, w rodzinie Marcina i Doroty Kordeckich przychodzi na świat przyszły obrońca Jasnej Córy
16.11.1603 r. – zostaje ochrzczony jako Klemens przez plebana Urbana Osjakowiusza;
– Odbywa trzyletnie studia filozoficzne w Kolegium Jezuickim w Kaliszu;
– Przez cztery lata studiuje teologię w Kolegium Jezuickim w Poznaniu;
19.03.1633 r. – na Jasnej Córze przywdziewa habit zakonny, rozpoczynając tym samym roczny nowicjat. Przyjmuje imię Augustyn na cześć św. Augustyna (354-430), na którego naukach oparto regułę paulińską
1634 r. – Po zaliczeniu nowicjatu uczy retoryki w Wieluniu;
25.03.1634 r. – na Jasnej Córze składa profesję zakonną ślubując czystość, ubóstwo i posłuszeństwo;
26.03.1634 r. – otrzymuje pierwszą tonsurę i cztery niższe świecenia kapłańskie;
01.04.1634 r. – uzyskuje święcenia subdiakonatu;
15.04.1634 r. – w Gnieźnie biskup Jan z Zalesia Baykowski udziela Augustynowi świeceń diakonatu;
10.06.1634 r. – z rąk prymasa Jana Wężyka otrzymuje święcenia kapłańskie;
12.1635 r. – obejmuje obowiązki wykładowcy humaniorów na Jasnej Córze;
1636 r. – zostaje zastępcą mistrza nowicjatu;
1638 r. – mianowany zostaje przeorem klasztoru w Wieluniu;
06.1641 r. – wybrany przeorem klasztoru w Wielgomłynach;
1643 r. – ponownie wybrany przeorem w klasztorze wieluńskim;
15.06.1644 r. – podczas kapituły prowincjalnej wybrany zostaje drugim definitorem prowincji oraz po raz pierwszy przeorem Jasnej Góry;
11.09.1644 r. – występuje jako przedstawiciel prowincji polskiej podczas kapituły generalnej na Węgrzech;
1645 r. – w Beszowej piastuje urząd podprzeora i jednocześnie zostaje wykładowcą kleryków;
01.06.1646 r. – obejmuje urząd przeora klasztoru w Oporowie;
25.07.1647 r. – zostaje przeorem klasztoru w Pińczowie;
10.05.1650 r. – wybrany zostaje pierwszym definitorem prowincji oraz po raz drugi przeorem Jasnej Góry;
1651 r. – przeor Kordecki wydaje na zakup pięciu armat pięć tysięcy florenów polskich;
05.07.1653 r. – zostaje wybranym trzecim definitorem prowincji i po raz trzeci przeorem Jasnej Córy;
10.02.1654 r. – płonie wieża jasnogórska a rok póżniej odbudowaną poświeca osobiście przeor Kordecki
18.11.1655 r. – wojska szwedzkie rozpoczynają oblężenie Jasnej Góry. Przeor Kordecki odprawia Mszę św. a później urządza procesję wzdłuż murów jasnogórskich z Najświętszym Sakramentem;
27.12.1655 r. – po krwawych i wyczerpujących walkach Szwedzi rezygnują z dalszych ataków;
29.01.1656 r. – Generał Müller wraz z wojskiem ponownie próbują przez zaskoczenie zdobyć Jasną Górę;
04.02.1656 r. – wojska szwedzkie pod dowództwem gen. Wrzesowicza próbują zmusić przeora Kordeckiego do poddania Jasnej Córy;
09.04.1656 r. – Gen. Wrzesowicz otacza Jasną Górę a nic nie wskórawszy żąda od przeora kontrybucji. Przeor Kordecki odmawia a oblegający żołnierze wycofują się;
1657 r. – W Krakowie, W nakładzie 2000 egz., ukazuje się pamiętnik obrony Jasnej Córy autorstwa przeora Kordeckiego pt.: "Nova Gigantomachia";
1657 r. – Król Jan Kazimierz z wdzięczności za obronę Jasnej Góry ofiaruje Ojcu Kordeckiemu wieczny przeorat a także godność biskupią, której nie przyjmuje;
1657 r. – obejmuje urząd Polskiego Prowincjała Paulinów;
1657 r. – ogłasza dekret o obowiązku prowadzenia zapisów kronikarskich przez klasztory;
03.08.1666 r. – zostaje wybrany wikariuszem prowincji;
12.08.1669 r. – po raz szósty zostaje przeorem Jasnej Góry;
1669 r. – podczas trwania przeoratu O. Kordeckiego następuje zakończenie budowy Sali Refektarza;
07.04.1671 r. – zostaje Prowincjałem Polskim;
– Dzięki przeorowi Kordeckiemu w Sali Rycerskiej powstaje zapis malarski historii Jasnej Góry;
1671 r. – nastąpiło także oddanie dla potrzeb kultu kaplicy św. Pawła pierwszego pustelnika;
20.03.1673 r. – O. Augustyn Kordecki umiera w klasztorze w Wieruszowie;
24.03.1673 r. – Ciało zmarłego zostaje umieszczone na Jasnej Górze w kaplicy św. Pawła pierwszego pustelnika;
1704 r. – szczątki bohaterskiego przeora przeniesiono do krypty pod kaplicą Cudownego Obrazu;
1859 r. – wzniesienie na Jasnej Górze pomnika przeora Kordeckiego;
1938 r. – odsłonięcie pomnika o. Kordeckiego w Szczytnikach, zniszczonego przez Niemców w 1942 r.;
1974 r. – Jerzy Hoffman przenosi powieść Henryka Sienkiewicza "Potop" na ekran, powierzając rolę przeora Kordeckiego Stanisławowi Jasiukiewiczowi
19.09.1982 r. – Uroczystość odsłonięcia pomnika o. Kordeckiego w Szczytnikach. Na jednej z płyt widniejących na cokole umieszczono napis: ‘Roku Pańskiego 1982 za pontyfikatu papieża Jana Pawła II, gdy Prymasem Polski był Arcybiskup Gnieźnieński i Warszawski Józef Glemp, Biskupem Włocławskim Jan Zaręba, Generałem Paulinów o. Józef Płatek, Przeorem Jasnej Góry o. Konstancjusz Kunz, Proboszczem w Iwanowicach ks. Jan Kaliszewski, pomnik ten wzniesiono z ofiar społeczeństwa w Roku Jubileuszowym 600-lecia Jasnej Góry w miejsce pomnika zburzonego w czasie drugiej wojny światowej.
oprac. Józef Kuffel
w: "Potop Szwedzki’ i Ojciec kordecki w ikonografii. W 350 rocznicę bohaterskiej obrony jasnej Góry. Paulinianum-Wydawnictwo zakonu Paulinów. Jasna Góra-Częstochowa 2005, s.44-46.
o. Stanisław Tomoń
