Na Jasnej Górze,19 marca 2009 roku, odbyło się pierwsze spotkanie Podkomisji Liturgiczno-Muzykologicznej przy Zespole Naukowo-Redakcyjnym Jasnogórskich Muzykaliów. Grupa specjalistów spotkała się w celu rozpoczęcia projektu badawczego związanego z tradycją liturgiczno-muzyczną Jasnej Góry w okresie średniowiecza.
Celem pierwszego roboczego spotkania Podkomisji było określenie kierunków badań nad liturgiczną i muzyczną spuścizną Zakonu Paulinów w średniowieczu.
„Jest to rozpoczęcie kolejnego projektu badawczego związanego z tradycją liturgiczno-muzyczną Jasnej Góry, mianowicie zajęcie się liturgią paulińską w średniowieczu do Soboru Trydenckiego, specyfiką tej liturgii, źródłami, które się zachowały – bo te źródła nie zostały dotąd od strony naukowej wystarczająco opracowane. A jest to liturgia związana z początkami Zakonu” – mówi prof. Uniwersytetu Opolskiego dr hab. Remigiusz Pośpiech.
Jak podkreśla o. Nikodem Kilnar, prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska, „paulini przez blisko 400 lat posiadali własną liturgię, z której czerpali siłę i moc do służby Ludowi Bożemu”. „Jubileusz 700-lecia zatwierdzenia Zakonu Paulinów stwarza nam tę szczególną okazję, aby przypatrzeć się paulińskiej duchowości – mówi paulin – Pochylenie się nad tą nieznaną jeszcze, piękną historią Zakonu Paulinów i opublikowanie chorału gregoriańskiego, który ojcowie paulini kultywowali przez wieki, pomoże nam jeszcze bardziej skorzystać z tego skarbca kultury duchowej paulinów, abyśmy mogli tę piękną historię naszego paulińskiego życia przekazać młodemu pokoleniu paulinów i następnym pokoleniom, które po nas przyjdą”.
Badaniom zostaną poddane zarówno źródła znajdujące się na Jasnej Górze, jak i w zbiorach na Węgrzech i w Chorwacji, gdzie Zakon Paulinów istniał od początku swojej działalności. „Rozpoczynamy od pewnej dokumentacji tych źródeł, bo do końca nie mamy jeszcze pełnego obrazu, co się zachowało, i gdzie – poza biblioteką jasnogórską, gdzie jest katalog. Ale okazuje się, że tych źródeł może być o wiele więcej. Już wstępna dyskusja pokazała, że konieczny jest kontakt ze środowiskami przede wszystkim węgierskim i chorwackim, gdzie wiele źródeł się zachowało, i gdzie są jedne z najważniejszych korzeni dla funkcjonowania Zakonu” – mówi prof. dr hab. Remigiusz Pośpiech. „Nasze badania muszą dotykać bardzo szerokiego tła. Dopiero po rozpoznaniu tej bazy źródłowej będą podejmowane dalsze badania, więc jest to praca, która będzie kontynuowana przez kilka lat” – tłumaczy ks. prof. dr hab. Helmut Sobeczko, dyrektor Instytutu Liturgii Muzyki i Sztuki Sakralnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. „Musimy rozpoznać stan badań np. na Węgrzech, gdzie te badania rozpoczęły się wcześniej i już są kontynuowane” – dodaje prof. Remigiusz Pośpiech.
Podczas pierwszego Spotkania Podkomisji ustalono wstępne kierunki badań, ich zakres i czas. „Będziemy się zajmować księgami liturgiczno-muzycznymi do XVI wieku włącznie – informuje prof. dr hab. Elżbieta Witkowska-Zaremba z Instytutu Sztuki PAN w Warszawie – Zajmiemy się dokumentacją tych ksiąg, poczynając od najbardziej podstawowego opisu bibliotecznego. Zajmiemy się rękopisami, sprawdzając ich stan, zawartość, paginację. Przystąpimy również do digitalizacji tych ksiąg. Potem nastąpi żmudny, długi etap analiz, badań i porównań. Zamierzamy również podjąć współpracę z kolegami z innych krajów, tam, gdzie tradycja paulińska zaistniała. Będziemy korzystać z doświadczeń naszych zagranicznych kolegów, którzy już zajmowali się kolekcjami paulińskimi. Już dzisiaj widać, że jest to praca, która przyniesie owoce, ponieważ praca z dawnymi rękopisami zawsze jest gwarancją efektów”.
„Wszyscy zgodnie przyznali, że trzeba rozpocząć od dokumentacji i digitalizacji tych źródeł, które się zachowały. Chcemy przygotować wstępny projekt, który wspólnie przyjmiemy i potem rozpoczną się bardziej szczegółowe badania” – wyjaśnia prof. Pośpiech.
Jednym ze specjalistów wchodzących w skład Podkomisji jest o. dr Iwo Siekierka, franciszkanin, muzykolog i mediewista (naukowiec historyk zajmujący się różnymi zagadnieniami epoki średniowiecza – przyp. BPJG), adiunkt na Uniwersytecie Wrocławskim . „Moim zadaniem będzie zbadanie pochodzenia poszczególnych zapisów muzycznych ksiąg liturgicznych, które zachowały się z tej ogromnej tradycji Zakonu św. Pawła I Pustelnika – mówi o. Iwo Siekierka – Moją rolą będzie sprecyzowanie czy nazwanie zapisów muzycznych, skąd one pochodzą, jaki mają charakter, ale też w którym okresie powstały. Myślę, że uda nam się przybliżyć tę ogromną tradycję Zakonu Paulińskiego i przez to ubogacić świadomość historyczną nie tylko samego Zakonu, ale i Kościoła”.
W obradach Podkomisji Liturgiczno-Muzykologicznej uczestniczyli: prof. UO dr hab. Remigiusz Pośpiech (UO, UWr), ks. prof. dr hab. Helmut Sobeczko (UO), ks. dr hab. Franciszek Wolnik (UO), prof. dr hab. Elżbieta Witkowska-Zaremba (IHS PAN), dr Jakub Kubieniec (AM Kraków), ks. dr Wojciech Grygiel (WSD OO. Paulinów w Krakowie), mgr Marcin Konik (UJ), o. Nikodem Kilnar (prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska), o. Dariusz Cichor (def. gen. ds. Wydawnictw Zakonu Paulinów), o. Leander Pietras (Vranov) oraz o. dr Iwo Siekierka OFM (UWr).
Warto dodać, że paulini realizują już jeden projekt badawczy w dziedzinie muzyki – od 2003 roku Zespół Naukowo-Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów zajmuje się przybliżeniem odbiorcom muzyki z XVII i XVIII wieku, znajdującej się w jasnogórskim archiwum. Ukazało się już 35 krążków z Jasnogórską Muzyką Dawną oraz 9 zeszytów nutowych.
Przy tej okazji pragniemy poinformować, że księża biskupi zgromadzeni na 347. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski, które obradowało w Warszawie w dniach 10-11 marca br., mianowali o. Nikodema Kilnara krajowym duszpasterzem muzyków kościelnych.
o. Stanisław Tomoń,
Agnieszka Kubik,
Ilona Pieprzycka
Więcej informacji na stronach Biura Prasowego Jasnej Góry oraz Radia Jasna Góra.
