Ks. Jerzy Rydzewski w swojej książce pt. „Podstawy komunikatywności języka przepowiadania chrześcijańskiego w nauczaniu religii i w katechezie pozaszkolnej. Z badań nad ję- zykiem religijnym.” próbuje wyjaśnić status języka religijnego chrześcijan i sposoby jego użycia w przepowiadaniu.
Przed laty ks. Jerzy Rydzewski, autor tu prezentowanej publikacji, zajmo-wał się już na KUL-u badaniami naukowymi nad językiem religii. Prowadził tam BADANIA NAD JĘZYKIEM RELIGIJNYM DLA KATECHEZY. Wtedy wyglądało to na coś egzotycznego i nieinteresującego. Od paru lat problematyka ta stała się bardzo interesująca w Polsce.
Część tych badań nad językiem autor wydał drukiem w czerwcu 2008. Jest to prawdziwie ”Biały Kruk”. Okazuje się, że właśnie obecnie opublikowanie tej pozycji jest bardzo na czasie.
Książka ta może służyć pomocą dla wykładowców pedagogiki religijnej, KATECHETYKI, DYDAKTYKI i dla piszących nowe pod-ręczniki do nauczania religii. Jest to kopalnia materiału. Badania językowe tak szybko nie starzeją się.
Mimo to, że jest to opracowanie prekursorskie w Polsce i o charakterze interdyscyplinarnym, autor wskazuje tam drogę do konkretnych rozwiązań i do dalszych poszukiwań. Po zreferowaniu badań nad językiem w dyscyplinach wiedzy, które bezpośrednio tym się zajmują, próbuje on ukazać potrójną immanentną logikę języka religijnego (Dreifaltige Logik) i jego własną semantykę, a więc podstawy, na których można dopiero coś budować.
W praktyce pedagogicznej rezultaty jego poszukiwań korespondują z osiągnięciami badań nad rozwojem umysłowym dzieci i młodzieży w ontogenezie.
Streszczenie prezentowanej książki
Ks. Jerzy Rydzewski w swojej książce, pt. „Podstawy komunikatywności języka przepowiadania chrześcijańskiego w nauczaniu religii i w katechezie pozaszkolnej. Z badań nad ję- zykiem religijnym.” próbuje wyjaśnić status języka religijnego chrześcijan i sposoby jego użycia w przepowiadaniu. Oczywiście, chodzi mu o język, którym nauczamy religii, katechizujemy i którym mówimy kazania. Jego badania na tym polu są rodzime – polskie i równocześnie szersze, europejskie.
Autor, szukając podstaw do badań nad językiem religijnym, sięga najpierw do badań nad językiem w ogóle, u lingwistów
(językoznawców) i z kolei u angielskich analityków. Swoje studium rozpoczyna od teorii znaku, przechodzi przez badania funkcji języka, wszędzie pytając, co może służyć kościelnemu czy misyjnemu przepowiadaniu? W końcu dochodzi do przekonania, że podobnie jak w każdym etnicznym języku znajdują swoje miejsce języki poszczególnych dyscyplin wiedzy, tak również ma tam swój „Sitz im Leben” język religii.
U niektórych językoznawców, zajmujących się funcjonalistyką, stwierdza on, że zostały przez nich zauważone pewne prawidłowości wewnątrz systemu językowego, których nie powinno się zbywać milczeniem. Jedną z takich prawidłowości jest odkryta przez R. Jacobsona reguła komplementarności. Jacobson spostrzegł, że przy komunikowaniu za pomocą języka występuje wiele funkcji. Jedna z tych funkcji jest zawsze dominująca a inne jej towarzyszące, ją uzu-pełniają. W ten tylko sposób jest możliwa dokładna komunikacja. Jest to reguła wewnątrz-systemowa każdego języka, mówionego i pisanego. Występuje ona także w języku religii chrześcijan. Występuje ona w nauczaniu religii, w katechezie pozaszkolnej, w przepowiadaniu kościelnym i misyjnym.
Jest ona par excellence na usługach języka religii chrześcijan – stwierdza ks. Jerzy Rydzewski. W przepowiadaniu religijnym występują obok siebie wiele sposobów wypowiadania się, nazy-wanych powszechnie rodzajami języka. Na przykład, w dobrym kazaniu, jeden rodzaj wypowiedzi bywa z zasady uzupełniany innymi, jemu towarzyszącymi. W ten sposób może przepowiadana prawda dojść w sposób zrozumiały do odbiorcy.
Dla zweryfikowania tego spostrzeżenia przechodzi autor do badań analityków nad językiem religii. U J. Macqurrie (God – Talk. An Examination of Language and Logic of Theology, London 1967) zauważa się wiele rodzajów czy gatunków języka w analizie traktatu św. Atanazego De In-carnatione. To pozwoliło księdzu Rydzewskiemu, w oparciu o nowo odkrytą przez siebie imma-nentną hermeneutykę języka religii, umieścić je na obwodzie koła hermeneutycznego. Tu ukazuje się model semantyczny języka religijnego. Już św. Atanazy w. 4. wieku po Chr. używał wiele rodzajów języka religijnego, czy sposobów wyrażania myśli ewangelicznej, by móc w tym samym tekście w sposób wiarogodny i jasny wyjaśnić tajemnicę Wcielenia Syna Bożego.
Dalej, używając założonego przez siebie grafiku hermeneutycznego, autor prezentowanej
tu książki znalazł właściwe miejsce dla immanentnej logiki języka religii (Zob. str. 92). Trzy drogi uprawomocnienia zdań religijnych, zauważone przez F. Ferré (Language, Logica and God, London 1962) umieszcza ks. Rydzewski także na obwodzie koła hermeneutycznego. Logika Spotkania, Logika Posłuszeństwa i Logika Analogi, o których pisał Ferré, są według niego po prostu drogami uprawomocnienia przekazu religijnego. One uzupełniają się wzajemnie w komunikacie religijnym, tworząc potrójną immanentną logikę tego języka. Jest to jedna i zarazem troista logika języka religii chrześcijan – tzw. Dreifaltige Logik der religiösen Sprache.
Dalej autor szuka potwierdzenia dla własnych spostrzeżeń i założeń w badaniach psycho-logii rozwojowej, w ontogenezie. I znajduje tam pełne potwierdzenie. Okazuje się, że wyżej wspomniane rodzaje czy sposoby wyrażania myśli języka religijnego, omawiane przez J. Mac-quarrie’ego i dalej analizowane i umieszczone przez ks. Rydzewskiego na obwodzie koła
hermeneutyczno-semantycznego (Zob. str. 90), mogą być świadomie użyte w katechezie. Można je w praktyce nauczania językowo stosować na poszczególnych etapach rozwoju dzieci i młodzieży, dobierając ich dominację w tekście według możliwości poznawczych odbiorców katechezy pisanej czy mówionej.
Autor prezentowanej publikacji jest przekonany, że język religii chrześcijan jest ich włas-nym językiem, którym jest lub powinna być przepowiadana Dobra Nowina w każdym czasie, tak dla dzieci i młodzieży, znajdujących się w ontogenetycznym rozwoju, jak również i dla dorosłych.
Uświadomienie podstaw języka religijnego, a więc jego semantyki i własnej immanentnej logiki,
może być z całą pewnością pomocne w pedagogice religijnej.
Dane osobiste
Ks. dr Jerzy Rydzewski SDB, urodzony 14.03.1935 w miejscowości Krzywa, parafia Suchowola – wtedy archidiecezja wileńska, obecnie białostocka. Po szkole średniej w Różanymstoku, prowadzonej przez Księży Salezjanów, wstąpił do nowicjatu Zgroma-dzenia Salezjańskiego w Czerwińsku nad Wisłą, gdzie w roku 1952 złożył pierwszą profesję zakonną. W latach 1952 – 1954 odbył studium filozofii chrześcijańskiej w Wyższym Seminarium Duchownym Zgromadzenia Salezjańskiego w Lądzie nad Wartą.
W latach 1954 – 1958 odbył praktykę pastoralno-pedagogiczną jako tzw. asystent, pracując z młodzieżą i nauczając religii dzieci szkół postawowych w parfiach będących pod opieką Salezjanów. W latach 1958 – 1962 kontynuuje nadal studium teologii katolic-kiej w Lądzie nad Wartą, uwieńczone święceniami kapłąńskimi, udzielonymi w Lądzie przez biskupa Antoniego Pawłowskiego.
Po święceniach kapłańskich ks. Jerzy Rydzewski był zatrudniony w latach 1962 – 1968 jako katecheta i wikariusz parafialny w salezjańskich parafiach, w których zostało mu powierzone duszpasterstwo młodzieży szkół średnich i zawodowych.
W roku 1968 podejmuje studium specjalistyczne na Wydziale Teologii na Kato-lickim Uniwersytecie Lubelskim. Kierunek podjętej specjalizacji była teologia praktyczna, z wyszczególnieniem Pedagogiki i Katechetyki. Po ukończeniu studium z teologii pasto-ralnej, ukoronowanym bardzo dobrą pacą licencjacką na temat „Stosowanie systemu prewencyjnego w duszpasterstwie otwartym młodzieży“, podejmuje studium doktoranckie – zorientowane w kierunku badań nad językiem religijnym. Równocześnie jest wykła-dowcą pedagogiki dla studentów filozofii w roku 1971|72 w Wyższym Seminarium Du-chownym Towarzystwa Salezjańskiego w Czerwińsku nad Wisłą.
Badania nad językiem religijnym w nauczaniu religii i w katechezie pozaszkolnej prowadzi dwutorwo: jako badania diachroniczne polskich podręczników do naucznia religii i badnia synchroniczne nad samym systemem języka w katechezie. Jego dociekania badawcze zostały uwieńczone uzyskaniem stopnia naukowego doktora na podstawie rozprawy: „Podstawy komunikatywności języka religijnego we współczesnej katechezie” dnia 20. 01.1976.
NB: W czasie studium doktoranckiego ks. Jerzy był znany na KUL-u z pracy z młodzieżą akademicką w Akademikach (Krężnica Jara) i w duszpasterstwie wakacyjnym (rejsy i szkolenia żeglarskie).
Po uzyskaniu stopnia akademickiego doktora ukazało się szereg jego publikacji na temat badań diachronicznych nad językiem religijnym polskich katechizmów i innych podręczników do nauczania religii w krajowej literaturze pastoralno-katecheycznej i obszerniejsze opracowania w języku włoskim.
W roku 1977 ks. Rydzewski został powołany przez przełożonego generalnego Towarzystwa Salezjańskiego, Don Luigi Ricceri, do pracy naukowej w Rzymie na Papies-kim Uniwersytecie Salezjańskim (Università Pontificia Salesiana) na Wydział Nauk Peda-gogicznych (Facoltà di Scienze dell’Educatione). Tam prowadził nadal badania nad językiem przepowiadania chrześcijańskiego, publikując niektóre opracowania w języku włoskim, referujące szczególnie wyniki jego badań nad synchronią języka.
Od 1978 do 1983 roku ks. Jerzy jest gościem na Uniwersytecie Wilhelma w Mün-ster /Westf. w Niemczech, prowadząc nadal poszukiwania naukowe, dotyczące języka religii. Równocześnie pracuje w duszpasterstwie chorych w Klinice raka (Fachklinik Hornheide).
Od 1983 aż do dnia dzisiejszego ks. Jerzy pracuje – z polecenia swoich przełożonych – w niemieckim duszpasterstwie parafialnym na Bawarii. Jego zainteresowania badawcze nad językiem przepowiadania chrześciańskiego pozostały nadal żywe.
Książkę tę można zamówić w wydawnictwie BUK, drukarnia „Biały Kruk" ( ISBN: 978-83-61128-18-2 ), w Bibliotece WSD w Białymstoku, lub u autora.
Adres autora:
P. dr Jerzy Rydzewski SDB
Klosterhof 7
82401 Rottenbuch
e-mail: Jerzy Rydzewski; [email protected]
