Kapucyni: Zmarł o. Florian Jerzy Duchniewski

Jerzy Duchniewski jest rodowitym lublinianinem. Urodził się 17 grudnia 1932 r. jako syn Stefana i Marianny z d. Włodarczyk. W rodzinnym mieście ukończył szkołę powszechną, następnie kształcił się w Państwowym Gimnazjum Handlowym, w Lublinie też przeżył II wojnę światową. Jako chłopiec poznał Braci Mniejszych Kapucynów, zostając ministrantem w ich klasztornym ko ściele przy Krakowskim Przedmieściu. Dziecięce kontakty z zakonem wpłynęły na wybór dalszej drogi życiowej: w roku szkolnym 1948/49 uczył się w Gimna­zjum Państwowym w Nowym Mieście nad Pilicą, będąc zarazem pod opieką kapucynów z zamiarem wstąpienia do zakonu. Była to w tamtych czasach forma zastępcza zamiast niższego seminarium duchownego, które nie funkcjonowało od zakończenia II wojny światowej.

Z dniem 15 lipca 1949 r. rozpoczął nowicjat w klasztorze w Nowym Mieście nad Pilicą, pod kierunkiem p. Benedykta Drozdowskiego i otrzymał imię zakon ne Florian. Po roku czasu, 16 lipca 1950 r. złożył pierwsze śluby zakonne, na stępnie powrócił do Lublina, by kontynuować naukę w zakresie szkoły średniej, uczęszczając w latach 1950-1952 do Gimnazjum Biskupiego w Lublinie. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w latach 1952-1957 w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Lubelskiej i w Wyższym Seminarium Duchownym Kapu cynów Prowincji Warszawskiej. W międzyczasie, 14 lutego 1954 r. złożył wie czyste śluby zakonne. Święcenia kapłańskie przyjął 13 października 1957 r.

Uzdolnienia intelektualne i predyspozycje do pracy naukowej zbiegły się z potrzebami zakonu. Warszawska Prowincja Kapucynów, odbudowująca po II wojnie światowej swoje struktury, kierowała w tym czasie młodych kapłanów na studia specjalistyczne, by przygotować kadrę wykładowców Seminarium Duchownego oraz grupę duszpasterzy gotowych podjąć nowatorskie zadania apostolskie. Marzeniem o. Floriana było podjęcie studiów polonistycznych, przełożeni zdecydowali jednak o specjalizowaniu się w historii Kościoła. Dalszy bieg wydarzeń pokazał, że była to trafna decyzja. Studia odbywał o. Florian na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1957-1960. Za swego mistrza obrał ks. prof. drą hab. Mieczysława Żywczyńskiego. Z jego seminarium wyniósł patrzenie na historię w szerokim kontekście kultu rowym i społecznym, wszechstronną interpretację źródeł oraz przedstawianie dziejów kościelnych w ścisłej łączności z dziejami państw i społeczeństw. Na seminarium ks. prof. Żywczyńskiego przygotował dysertację licencjacką Polska Prowincja Kapucynów w okresie rządów prowincjalskich o. Beniamina Szymańskiego (1835-1856) (licencjat w 1960 r.) i doktorską Polska Prowincja Kapucynów w czasach porozbiorowych (1772-1864) (doktorat w 1964 r.).

Po uzyskaniu licencjatu przeniesiony został do klasztoru w Nowym Mieście nad Pilicą jako nauczyciel w Niższym Seminarium Duchownym. Potrzeby dy daktyczne sprawiły, że musiał wykładać tak odległe od swej specjalności przedmioty, jak np. astronomię. Jednocześnie zbierając materiał do rozprawy doktorskiej, podjął wstępne uporządkowanie zbiorów archiwalnych Warszaw skiej Prowincji Kapucynów. Archiwalia te na skutek okoliczności dziejowych znalazły się w klasztorze w Nowym Mieście (jedyny klasztor, który nie uległ kasacie w dobie zaborów), stąd też władze zakonne zdecydowały o utworzeniu w tym klasztorze archiwum prowincjalnego, co w owym czasie było dopiero na etapie wstępnej realizacji. Zarazem też spełniał o. Florian posługę spowiednika i konferencjonisty w licznych w Nowym Mieście domach zakonnych zgroma dzeń niehabitowych założonych przez o. Honorata Koźmińskiego. Zapoczątko wana wówczas posługa duszpasterza sióstr zakonnych, a w wielu wypadkach także ojca duchownego i kierownika sumień, pozostała rysem duszpasterskiego posługiwania o. Floriana także w następnych latach.

Po przeniesieniu w 1962 r. do Lublina, celem dokończenia doktoratu, był o. Florian wykładowcą historii Zakonu oraz praktyki kierownictwa duchowego na tzw. tirocinium (studium pastoralne dla młodych kapłanów). Po obronie roz prawy doktorskiej został przeniesiony do klasztoru w Warszawie. Władze za konne zleciły mu obowiązki ekonoma prowincjalnego, wykładowcy historii Zakonu w Wyższym Seminarium Duchownym Kapucynów w Łomży i pracow nika Instytutu o. Honorata Koźmińskiego. Ta ostatnia instytucja spełniała usłu gową rolę wobec prowadzonego procesu beatyfikacyjnego o. Honorata. Rychło okazało się bowiem, że nie wystarczy zebrać spuściznę pisarską Sługi Bożego i dotyczące Go dokumenty, ale zebrany materiał należy naukowo opracować, w tym wyjaśnić dokładnie rolę i zakres działalności o. Honorata w powstaniu za konnego życia ukrytego, a także przebadać myśl teologiczną Sługi Bożego. Kompetencje historyka Kościoła były zatem w tej pracy jak najbardziej przydat ne, co zaowocowało kilkunastoma publikacjami; dwie spośród nich, napisane wspólnie z o. Gabrielem Bartoszewskim, wicepostulatorem beatyfikacji o. Ho norata, dokładnie wyjaśniły rolę Sługi Bożego w powstaniu Zgromadzenia Sióstr Felicjanek. Zaangażowanie w prace nad zbadaniem życia i dokonań o. Honorata Koźmińskiego wyraziło się też w podjęciu w 1968 r. podróży na ukowej do Austrii i Włoch. Zebrane wówczas materiały posłużyły do przygoto wania przez s. Marię Werner, urszulankę, obszernej biografii o. Honorata.

Podjęcie wykładów z historii Zakonu w Wyższym Seminarium Duchownym Kapucynów w Łomży, choć wymagało dojazdów z Warszawy, spowodowało jednak ścisłe związki z pracą formacyjną nad młodymi zakonnikami. Doświad czenia w tej dziedzinie wykorzystane zostały przez powierzenie o. Florianowi funkcji prowincjalnego sekretarza formacji i kształcenia, pełnionej przez trzyna ście lat (1967-1980), a także w latach 1975-1976 obowiązków rektora Wyższego Seminarium Duchownego Kapucynów w Lublinie. Dodajmy, że wykładowcą historii Zakonu był o. Florian także po przeniesieniu wspomnianego seminarium do Lublina i z obowiązku tego wycofał się dopiero w 1986 r. pod wpływem choroby. Nie zerwał jednak więzi z seminarium, nadal służąc klerykom jako spowiednik, konferencjonista i rekolekcjonista. Jako przedstawiciel prowincji kapucyńskich Europy Środkowo-Wschodniej brał o. Florian udział w IV Plenar nej Radzie Zakonu w Rzymie w 1981 r., poświęconej sprawom formacji do ży cia kapucyńskiego.

Praca w Instytucie o. Honorata Koźmińskiego siłą rzeczy zbliżała do proble matyki dziejów życia zakonnego. Na prośbę władz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego został o. Florian skierowany w 1971 r. do pracy w Międzywydzia łowym Zakładzie Leksykograficznym KUL i zarazem w redakcji Encyklopedii Katolickiej. W pracy tej od 1974 r. odpowiadał za redagowanie działu Zakony. Dzięki jego staraniom na łamach Encyklopedii Katolickiej znalazły się biogramy wielu wybitnych (a niekiedy zapomnianych) zakonników, hasła przedstawiające rozmaite grupy i wspólnoty zakonne, czy omówienia niektórych zewnętrznych przejawów życia zakonnego (broda, gwardian). Przegląd bibliografii opubliko wanych haseł prowadzi do spostrzeżenia, że redaktor działu Zakony zazwyczaj powierzał opracowanie hasła przedstawiającego daną wspólnotę zakonną histo rykom – przedstawicielom tejże wspólnoty, sobie natomiast pozostawiał do opracowania te hasła, które przedstawiały wspólnoty zakonne mało znane w Polsce, mające opracowanie swych dziejów tylko w obcojęzycznej literaturze. Było to możliwe dzięki dobremu opanowaniu języków włoskiego i niemieckie go. Z przerwą w latach 1982-1983 pracy w redakcji Encyklopedii Katolickiej oddawał się o. Florian aż do przejścia na emeryturę w 1997 r., a siódmy tom Encyklopedii Katolickiej przygotował do druku jako sekretarz naukowy, co w praktyce oznaczało kierowanie zespołem redakcyjnym i odpowiedzialność za ostateczny kształt i treść tomu. Zauważyć trzeba, że praca nad przygotowaniem haseł encyklopedycznych, zewnętrznie mało efektowna, wymaga jednak ogrom nej erudycji, znajomości obszernej literatury przedmiotu, wreszcie orientacji w doborze haseł i oceny w kwalifikowaniu poszczególnych zagadnień do opraco wania. Tak długa praca w redakcji Encyklopedii Katolickiej jest chyba najlepszym potwierdzeniem, że Jubilat posiadł te umiejętności w stopniu więcej niż bardzo dobrym.

Rodzina zakonna doceniła zaangażowanie i kompetencje o. Floriana, powie rzając mu odpowiedzialne obowiązki: w latach 1970-1973 i 1976-1979 wikariu sza prowincjalnego (zastępcy prowincjała), w latach 1985-1988 definitora prowincjalnego (członka rady prowincjalnej), w latach 1982-1983 wikarego (za stępcy przełożonego) klasztoru w Zakroczymiu, a w latach 1985-1988 wikarego klasztoru w Lublinie przy Krakowskim Przedmieściu, oraz od 1967 r. co trzy lata wybierając delegatem na kolejne kapituły prowincjalne. Jako wikariusz prowincjalny w 1978 r. wizytował o. Florian placówki kapucynów polskich w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pomocnej.

Naukowe prace Jubilata nie ograniczyły się do redakcji Encyklopedii Kato lickiej i wykładania historii Zakonu. O. Florian przygotował dokumentację naukową do koronacji łaskami słynącej figury N.M.P. w Rywałdzie (koronacja w 1972 r.), brał udział jako biegły historyk w procesie kanonizacyjnym Sługi Bo żego o. Serafina Kaszuby, kapucyna (1996-1998), wykładał historię Kościoła w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej w Lublinie, na V Ogólnopolskim Kongre sie Mariologicznym w Lublinie (1987) przedstawił dokonania kapucynów pol skich w zakresie popularyzacji mariologii w XIX w., współpracował z Instytu tem Geografii Historycznej Kościoła w Polsce Katolickiego Uniwersytetu Lu belskiego w zakresie opracowania dziejów franciszkańskich rodzin zakonnych w Polsce. Jego referaty i wystąpienia, wnikliwe i erudycyjne, a przy tym zawsze przedstawione piękną polszczyzną, są znaczącym wkładem w poznanie dziejów synów i córek Serafickiego Ojca.

Wprawdzie o. Florian Duchniewski nie zajmował katedr profesorskich, nie był więc promotorem czy recenzentem prac magisterskich i doktorskich, jednak że powstanie takich prac, w tym sformułowanie tematów, w wielu wypadkach inspirował, ponadto dzielił się chętnie swymi ustaleniami, wskazywał źródła i sposoby ich interpretacji, podsuwał rozwiązania, a w młodszym pokoleniu zakonników potrafił obudzić zainteresowanie przeszłością tak własnego zakonu jak i ruchu franciszkańskiego w ogólności. Jest to także ważny, choć może mało widoczny na zewnątrz, wkład w badania nad historią franciszkańską, której Jubilat był i pozostaje niestrudzonym znawcą i propagatorem.