Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych, Pijarzy
Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum (SP)
Kuria Prowincjalna Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów
ul. Pijarska 2, 31-015 Kraków
tel.: (0-12) 422-17-24
fax: (0-12) 421-98-95
kuria@pijarzy.pl
strona internetowa: www.pijarzy.pl
Zakon pijarów to potoczna nazwa Zakonu Szkół Pobożnych. Pełna nazwa zakonu brzmi: Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych (Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum). Określenie "pijarzy" wywodzi się od łacińskiego słowa "pius" ("pobożny"), występującego się w łacińskiej nazwie "Scholae Piae" ("Szkoły Pobożne"). Hasło zakonu brzmi "Pietas et Litterae", czyli "Pobożność i Nauka".
Założycielem zakonu jest św. Józef Kalasancjusz (zatwierdzenia dokonał papież Grzegorz XV w dniu 18 listopada 1621 r.). U podstaw powstania wspólnoty zakonnej było dzieło podjęte przez hiszpańskiego kapłana Józefa Kalasancjusza w Rzymie, w roku 1597, gdy przy kościele św. Doroty na Zatybrzu otworzył pierwszą w Europie szkołę bezpłatną, powszechną i otwartą dla wszystkich, także dla dzieci innych wyznań.
Podstawowym celem szkoły Kalasancjusza było dobre wychowanie oraz – na drodze podstawowego wykształcenia – przygotowanie do godnego życia. Życiowa promocja dzieci z rodzin biednych i zaniedbanych była główną intencją św. Józefa Kalasancjusza. Założenia swego dzieła ujął w haśle "Pietas et Litterae" – pobożność i nauka, co można wyrazić także nieco szerzej: wiara i wiedza, wiara i kultura… Rozeznane przez kapłana Kalasancjusza zadanie, powierzone mu przez Boga, stało się zarazem źródłem jego dalszej przemiany duchowej – z czasem wraz ze wspólnotą współpracowników-nauczycieli zdecydował się przyjąć wymagania rad ewangelicznych.
Do powołania kapłańskiego i nauczycielskiego Fundator pijarów dodał zatem także powołanie zakonne. Odczytał je przy tym w sposób specyficzny – śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa uzupełnił o jeszcze jeden ślub, wyraźnie pijarski i wyrażający charyzmat jego wspólnoty: specjalnej troski o wychowanie dzieci i młodzieży. Pijarzy po dziś dzień składają cztery śluby zakonne.
Dzieło Szkół Pobożnych spotkało się z bardzo dużym zainteresowaniem nie tylko w Wiecznym Mieście, ale także poza jego granicami. Jeszcze za życia Założyciela, w roku 1642, pijarzy przybyli do Polski wnosząc – zwłaszcza w wieku XVIII – wielki wkład w rozwój szkolnictwa polskiego. Reforma szkół pijarskich stała się podstawą naprawy szkolnictwa w całej Rzeczpospolitej i doprowadziła do powstania Komisji Edukacji Narodowej. W jej pracach pijarzy wzięli czynny udział.
Byli też autorami blisko połowy podręczników pisanych na zamówienie Towarzystwa Ksiąg Elementarnych. Założone przez pijarów w 1740 r. w Warszawie Collegium Nobilium wydało ponad stu posłów Sejmu Wielkiego i przyczyniło się do podtrzymania nurtów patriotycznych i narodowościowych w społeczeństwie, tym samym przysłużyło się przetrwaniu przez rodaków ciemnej nocy zaborów.
Najbardziej znanym polskim pijarem jest ks. Stanisław Konarski, ale dorównują mu inni: ks. Onufry Kopczyński (autor pierwszej gramatyki polskiej), ks. Józef Osiński (pierwszy polski elektryk, hutnik i chemik), ks. Jakub Falkowski (założyciel pierwszego instytutu dla głuchoniemych), ks. Bonifacy Jundziłł (inicjator pierwszego polskiego zespołu przyrodników) oraz wielu wybitnych nauczycieli, myślicieli i naukowców.
Prace szkół pijarskich zostały przerwane przez zaborców po powstaniu listopadowym, a domy zakonne zamknięte po powstaniu styczniowym. Wielu pijarów zesłano na Sybir. Odnowienie obecności pijarów w Polsce nastąpiło za sprawą zesłańca, ks. Adama Słotwińskiego, w 1874 r. W 1957 r. Polska Prowincja Zakonu Pijarów na powrót uzyskała status prowincji uformowanej.
W Polsce pijarzy prowadzą głównie działalność oświatową i wychowawczą wśród dzieci i młodzieży (szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcące, świetlice dla dzieci ze środowisk zagrożonych patologiami), duszpasterzują w parafiach, prowadzą działalność naukową, edytorską i wydawniczą. Obecnie głównymi ośrodkami pijarów w Polsce są: Kraków, Warszawa, Rzeszów, Łowicz, Jelenia Góra, Bolszewo, Elbląg i Poznań.
W 1990 r pijarzy polscy rozpoczęli działalność misyjną w Kamerunie (pracują również w Czechach, Japonii, Filipinach) oraz rozpoczęli pracę duszpasterską na terenie Białorusi (Lida i Szczuczyn). Zakon pijarów jest aktualnie obecny w 33 krajach na pięciu kontynentach.Historię założyciela.
O św. Józefie Kalasancjuszu powiedziano, że był największym świętym wśród pedagogów i największym pedagogiem wśród świętych… Urodził się w Peralta de la Sal, w Hiszpanii, w roku 1557. W kilka lat po otrzymaniu święceń kapłańskich przybył do Rzymu. Celem podróży było zdobycie beneficjum kościelnego. Stało się jednak coś, czego się nie spodziewał… W ubogiej dzielnicy Zatybrze, dzięki natchnieniu Ducha Świętego, odkrył Boga prawdziwie obecnego w dzieciach ubogich i opuszczonych.
Postanowił zmienić swoje plany i biednym dzieciom poświęcić resztę swojego życia. W roku 1597 przy kościele św. Doroty na Zatybrzu w Rzymie założył dla nich szkołę. Dzięki niej zyskiwały podstawowe umiejętności: czytania, pisania, liczenia, poznawały katechizm. Była to pierwsza w Europie szkoła podstawowa rozumiana w duchu nowożytnym – bezpłatna, dostępna dla wszystkich bez ograniczeń, a nawet szczególnie skierowana do biednych, szkoła dla dzieci różnych religii i wyznań.
W ten sposób Kalasancjusz przygotował reformę Kościoła i społeczeństwa. Swej szkole oddał całe swoje długie życie świadomie rezygnując z powrotu do ojczyzny. Wyraził to w liście do krewnych: Tu w Rzymie, odnalazłem najlepszy sposób służenia Bogu i ludziom. I nie porzucę tego dla żadnej rzeczy na świecie.
Aby nadać trwałość swojemu dziełu, założył Zakon Szkół Pobożnych (pijarów), w którym kapłani i bracia realizują apostolstwo nauczania i wychowania w oparciu o hasło: Pobożność i Nauka. Józef Kalasancjusz umarł w Rzymie, w nocy z 24 na 25 sierpnia 1648 roku. W 1748 r. Józef Kalasancjusz został beatyfikowany, a kilkanaście lat później kanonizowany. W 1948 r. papież Pius XII ogłosił go "Patronem podstawowych szkół chrześcijańskich na całym świecie".