Dominikanie

Historia

Zakon Braci Kaznodziejów powstał na początku XIII wieku w południowej Francji, a pierwszy klasztor założony został w 1215 roku w Tuluzie. Jego założycielem był Hiszpan, św. Dominik de Guzman (ok. 1172 – 1221), kanonik katedry w Osmie, od którego imienia zakon wziął swoją dzisiejszą nazwę. W 1216 roku papież Honoriusz III zatwierdził nowy zakon, w oparciu o regułę Św. Augustyna. Dominik kanonizowany został w 1234 roku i pochowany w kościele kaznodziejskim w Bolonii.

Klasztory powstawały niemal zawsze w samych centrach miast i utrzymywały się z datków wiernych, stąd Dominikanie, podobnie jak i Franciszkanie, nazywani byli zakonem żebraczym lub mendykanckim. Szczególnym powołaniem zakonników było kaznodziejstwo, oparte na solidnym przygotowaniu teologicznym, zwłaszcza pośród heretyckich wspólnot katarów, waldensów i albigensów. Między innymi dlatego papież Grzegorz IX w 1231 roku przekazał w ręce Dominikanów, powołany kilkanaście lat wcześniej, urząd inkwizycji, który sprawowali do końca średniowiecza.

Św. Dominik specjalny nacisk położył na duchowe, teologiczne i filozoficzne przygotowanie zakonników do pracy duszpasterskiej. Kluczową rolę odgrywać miał jednak nade wszystko dobry przykład własnego życia, zwłaszcza wobec osób krytycznie, czy też wrogo ustosunkowanych do duchowieństwa i Kościoła. Dzięki gruntownemu wykształceniu Dominikanie wnieśli istotny wkład w rozwój średniowiecznych uniwersytetów, zwłaszcza w Paryżu, Bolonii i Padwie. Wśród członków zgromadzenia było wielu wybitnych teologów i filozofów, między innymi św. Albert Wielki i twórca scholastyki św. Tomasz z Akwinu.

Twórcą Złotej Legendy, najpoczytniejszego dzieła hagiograficznego w wiekach średnich, był dominikanin Jakub de Voragine. Zakon odegrał także wielką rolę w kształtowaniu duchowego oblicza późnego średniowiecza, czego najlepszym przykładem była działalność mistyków nadreńskich, Jana Taulera, Henryka Suzona i Mistrza Ekharta. Z zakonu kaznodziejskiego pochodził także wybitny malarz wczesnego renesansu, Fra Angelico, późniejszy błogosławiony i od 1987 roku patron artystów. Spośród żeńskiej kontemplacyjnej gałęzi zakonu, powstałej także na początku XIII wieku, pochodzi między innymi, wielka mistyczka św. Katarzyna ze Sieny.

Obecnie na całym świecie Zakon Kaznodziejski podzielony jest na 50 prowincji, liczy sobie około 7, 5 tysiąca kapłanów i braci, na czele z rezydującym w Rzymie, przy kościele Santa Sabina generałem, którym jest Argentyńczyk O. Carlos Azpiroz Costa OP. Również w Rzymie Dominikanie posiadają i prowadzą znany i ceniony uniwersytet papieski Angelicum, którego rektorem był do niedawna O. Władysław Kaczyński OP.

Do Polski pierwsi Dominikanie, pod przewodnictwem Św. Jacka, przybyli z Rzymu, w 1220 roku, na zaproszenie biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża. Najstarszy macierzysty klasztor, pod wezwaniem Św. Trójcy założony został w Krakowie (1222) i istnieje nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. Kolejne placówki powstały między innymi we Wrocławiu (1226), Sandomierzu (1226), Gdańsku (1227) i Poznaniu (1243). Pierwszym prowincjałem obejmującej wszystkie polskie klasztory nowej prowincji został Gerard z Wrocławia. Do końca XVII stulecia na terenie całej Rzeczpospolitej istniało 45 klasztorów, nie tylko w dużych miastach ale i na prowincji.

Polska Prowincja Dominikanów, z siedzibą w Warszawie, liczy ponad 400 zakonników i posiada ponad 20 klasztorów. Na jej czele stoi Prowincjał, którym jest obecnie o. Paweł Kozacki OP. Zakonnicy zajmują się przede wszystkim działalnością duszpasterską, rekolekcyjną i naukową, a zwłaszcza prowadzeniem duszpasterstw akademickich i
młodzieżowych.

Założyciel

Święty Dominik Guzman urodził się między rokiem 1171 a 1173 w ówczesnym królestwie Kastylii, na terenie dzisiejszej Hiszpanii, w Calaruega, w diecezji Osma. Wywodził się z bogatej rodziny Gusmano (Guzman). Jego rodzicie: Feliks i Joanna (uznana później za błogosławioną) mieli jeszcze kilkoro dzieci, z których jeden – Mames został błogosławionym, a Antoni księdzem diecezjalnym. Dominik kształcił się najpierw w rodzinnej miejscowości, a później w Walencji, gdzie szkolnictwo stało na wysokim poziomie. Został kapłanem w roku 1196 i od razu mianowano go kanonikiem katedry w Osma.

W latach 1203 – 1205 odbył podróż wraz ze swoim biskupem Dydakiem do Niemiec, aby tam przygotować ślub syna króla Kastylii z księżną Marchii. Podczas pobytu w Niemczech przeżył najazd pogańskich Kumanów (z terytorium Węgier) na Turyngię. Postanowił zostać misjonarzem i nawrócić ten lud na chrześcijaństwo, lecz papież Innocenty III nie wyraził na to zgody. Wracając do Hiszpanii przez południową Francję spotkał wysłanników papieskich (legatów) do zwalczania herezji albigensów.

Albigensi (od miasta Albi w południowej Francji), inaczej zwani katarami (czystymi) stanowili sektę powstałą na podłożu manichejskim. Uważali siebie za dobrych chrześcijan, wierzących i pokutujących oraz świadomie ubogich. Byli przekonani, że ich Kościół, tzw. Chrystusowy był różny od Kościoła rzymskiego, zarzucając, że u nas bardziej dba się o wystawność nabożeństw niż o ideały ewangeliczne. Według nich Chrystus był jednym z aniołów lub najlepszym z ludzi usynowionym przez Boga. Albigensi czynnie występowali przeciwko Kościołowi, niszcząc katolickie świątynie, plebanie i inne obiekty (E. Gigilewicz).

Dominik wraz ze swoim przyjacielem, biskupem Dydakiem zaczęli pomagać wspomnianym legatom w ich pracy misyjnej. Uważali, że trzeba być ubogim na wzór Chrystusa i Jego uczniów oraz prowadzić życie prawdziwie ewangeliczne, ponieważ albigensi zarzucali bogactwo wielu duchownym katolickim. Dominik nawracał licznych zwolenników sekty albigensów, chodząc w wyprawach misyjnych do miast i poszczególnych wsi. Biskup musiał wracać do swojej diecezji Osma, a do Dominika dołączyli się kapłani, którzy podobnie jak on pragnęli oddać się pracy misyjnej.

I tak św. Dominik założył zakon oparty na całkowitym ubóstwie (stąd nazwa: żebrzący) i nazwał go kaznodziejskim; od imienia założyciela nazywa się też dominikańskim lub dominikanami. Papież Innocenty III polecił Dominikowi przyjąć regułę utworzoną przez św. Augustyna, a papież Honoriusz III w roku 1218 zatwierdził zakon. Zadaniem dominikanów jest zawsze głoszenie Słowa Bożego, praca misyjna, jak też duszpasterska i naukowa.

Zakon dominikański niemalże od swoich początków aż do dzisiaj propaguje między innymi modlitwę różańcową. Warto wspomnieć, że pierwszymi polskimi dominikanami, którzy z rąk Dominika przyjęli zakonny habit, byli św. Jacek i bł. Czesław Odrowążowie. Dominik pełen zasług odszedł do Pana 6 VIII 1221 r. Jego grób znajduje się w Bolonii. Papież Grzegorz IX kanonizował św. Dominika w roku 1234.