Chrystusowcy

Księża Chrystusowcy
ul. Panny Marii 4
60-962 Poznań, skr. poczt.. 23
tel. (0-61) 647-21-00
fax: (0-61) 852-43-83
www.chrystusowcy.pl
www.tchr.org/schr

Towarzystwo Chrystusowe jest jednym z nielicznych zgromadzeń zakonnych powstałych w Polsce, założone przez Polaka – kard. Augusta Hlonda, prymasa Polski, a celem jest służenie Polakom rozrzuconych po całym świecie. Po uzyskaniu niepodległości państwowej po I wojnie światowej, troska Episkopatu i wladz państwowych było zapewnienie opieki polskiemu wychodźstwu, szczególnie duszpasterskiej. Episkopat odrodzonej Polski nie mógł pozostawić bez echa wołań Polaków z całego swiata o polskich księży. Na zjazdach biskupów ciągle poruszany był problem: skąd wziąć księży dla polskich emigrantów. Po wielu projektach i próbach rozwiązania tego problemu, łącznie z eksperymentem powołania do życia Seminarium Zagranicznego w Gnieźnie i Poznaniu, nie uzyskano zadowalających wyników.

Wobec takiej sytuacji pozostało Prymasowi Polski, kardynałowi Augustowi Hlondowi, jako protektorowi polskiej emigracji, zdecydować się na założenie nowego, polskiego zgromadzenia zakonnego, które poświęciłoby się pracy dla polskiego wychodźstwa. On też podjął się realizacji tego zadania.

W 1929 roku będąc w Rzymie rozmawiał Hlond z papieżem Piusem XI na temat założenia w Polsce zgromadzenia dla emigrantów. Papież projekt zaaprobował i pochwalił. 12 maja 1931 roku, Prymas skierował pismo do Kongregacji do Spraw Zakonnych z prośbą o zezwolenie na utworzenie nowego zgromadzenia. 10 czerwca tego roku otrzymał pismo z
Kongregacji informujące, iż nie stawia ona przeszkód. O zgodzie tej Hlond powiadomił Episkopat na zjeździe biskupów w Częstochowie. Nowe zgromadzenie miało przejąć działalność po istniejącym juz Seminarium Zagranicznym.

Na organizatora zgromadzenia wybrał Prymas ks. Ignacego Posadzego, dobrze zorientowanego w sprawach emigracyjnych. On to wcielał idee Założyciela w życie. Wiadomość o zamierzonym utworzeniu nowego zgromadzenia rozeszła sie szybko po kraju. W prasie kościelnej zamieszczano warunki przyjecia, a kandydaci zglaszali sie bezposrednio do Kancelarii Prymasa Polski.

Zaistniał problem miejsca i domu dla nowego zgromadzenia. Wtedy z pomocą przyszła hrabina Aniela Potulicka, która rodzinną posiadłość – Potulice (pałac wraz z 25 hektarowym parkiem), oddała do dyspozycji Prymasa, z przeznaczeniem na siedzibę nowego zgromadzenia. 22 sierpnia 1932 roku, ks. I. Posadzy udał sie do prymasa Hlonda z prośbą o udzielenie błogosławieństwa na rozpoczęcie budowy nowego dziela. Na drugi dzien udał sie ks. Posadzy wraz z trzema kandydatami na braci zakonnych do Potulic, gdzie wkrótce zaczeli sie zjeżdżać kandydaci na księży i braci zakonnych.

1 września 1932 roku, 37 kandydatów rozpoczęło rekolekcje przed aspirantatem. W czasie ich trwania Prymas Założyciel zawiadomił ks. Posadzego, iż wydał dekret erekcyjny nowego zgromadzenia zakonnego na prawach diecezjalnych z siedzibą w Potulicach, datowany 8 września 1932 roku. Nazwę zgromadzenia ustalił papież Pius XI, podczas pobytu Założyciela w Rzymie podyktował on nazwe: "Societas Christi pro Emigrantibus". Odtąd używano często zamiennie nazw: Towarzystwo Chrystusowe dla Wychodźcow lub Seminarium Zagraniczne. Używa sie nazwy: Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej.

Ustawy dla zgromadzenia, krótkie, zwięzłe i jasno precyzujące wszystkie aspekty życia i działalności napisał Prymas w 1933 r. Po zlikwidowaniu w Lublinie Instytutu Misyjnego, papież Pius XI powierzył Towarzystwu w 1934 roku, misję przygotowania duszpasterzy obrządku łacińskiego dla Rosji.

W pierwszym okresie istnienia zgromadzenia w Potulicach, ks. Posadzy był jedynym kapłanem. Dlatego jego stanowisko bylo wyjątkowe. W tym okresie Prymas szczególnie pomagał przełożonemu, służąc radą, pomocą i autorytetem. Potulice w krótkim czasie stały sie centrum przygotowania duszpasterzy polonijnych. Powstały zakłady graficzne oraz własne wydawnictwo. Pierwszy periodyk to "Głos Seminarium Zagranicznego", poświęcony duszpasterstwu emigracyjnemu, później miesięcznik "Msza
Święta" oraz "Cześć Świętych Polskich". Drukowano wiele książek i broszur.

Oprócz Domu Macierzystego w Potulicach, zgromadzenie wybudowało Dom Główny na Ostrowie Tumskim w Poznaniu oraz przejęło domy w Puszczykowie i Dolsku. Klerycy studiowali w prymasowskich seminariach duchownych w Gnieźnie i Poznaniu oraz w Rzymie. W 1939 roku zgromadzenie liczyło ok. 300 członków i kandydatow, w tym 20 kapłanów.

W tym pierwszym okresie istnienia Towarzystwo podjęło już duszpasterska pracę polonijną w Anglii, Estonii, Francji i Rzymie. Planowano dalsze placówki, niestety wybuch II wojny światowej przekreślił te zamierzenia. Po wybuchu wojny zgromadzenie utraciło wszystkie domy zakonne oraz cały majątek. Członkowie ulegli rozproszeniu. Mimo tak trudnego czasu, 43 kleryków ukończyło studia, przyjęło święcenia kapłańskie oraz podjęło pracę duszpasterską.

W tym okresie chrystusowcy podjęli pionierskie duszpasterstwo w obozach przejściowych dla wywożonych na roboty do Rzeszy oraz wśród wywiezionych już na te roboty, wyjeżdżając dobrowolnie do pracy jako robotnicy. W kraju organizowano wysyłanie dla nich paczek, zwłaszcza w okresie Bożego Narodzenia. W czasie II wojny światowej, 38 chrystusowcow przebywało w więzieniach i obozach, a 25 straciło życie. Uwolnieni z obozów na terenie Rzeszy włączyli się do polonijnej pracy duszpasterskiej, a część powróciła do kraju.

Po wojnie zgromadzenie odzyskało jedynie zniszczony dom na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, oraz dom w Puszczykowie. Dom Główny w Poznaniu stał się od tej pory centrum zgromadzenia. Powracający z rozproszenia wojennego chrystusowcy, jako pierwsi włączyli się w pracę duszpasterską na Pomorzu Zachodnim. Ks. Florian Berlik TChr, 6 maja 1945 roku odprawił pierwszą mszę świętą w wyzwolonym Szczecinie. Następnie objęli duszpastersko teren od Pyrzyc po Kamień Pomorski i Trzebiatów. Do dziś, mimo przekazania diecezji wielu parafii, chrystusowcy obsługują 19 parafii w archidiecezji szczecińskiej, pracują w archidiecezjach gdańskiej i wrocławskiej oraz diecezji koszalińskiej.

Wyjazd do polonijnej pracy duszpasterskiej był po wojnie bardzo utrudniony. Były wielkie trudności z uzyskaniem paszportu, jednak nawet wtedy chrystusowcy podejmowali pracę polonijną na emigracji. Aby zapewnić staly dopływ kandydatów do kapłaństwa, już w 1945 roku otwarto w Poznaniu bursę dla gimnazjastów, którą po roku przekształcono na Niższe Seminarium Duchowne. Istniało ono z przerwą, do likwidacji w 1962 r. Powrócono również do koncepcji utworzenia własnego Wyższego Seminarium Duchownego. Studium filozofii powstało w 1948 roku w Ziębicach, a dwa lata później otwarto studium teologii w Poznaniu.

W 1948 roku, 22 października zmarł w Warszawie Założyciel Towarzystwa Chrystusowego kard. August Hlond Prymas Polski. W dwa lata po tej śmierci w 1950 roku, Towarzystwo Chrystusowe otrzymało decretum laudis i przeszło na prawa papieskie. Prymas A. Hlond powołał w 1945 roku pierwszą Radę Generalną, a już po jego śmierci, w 1950 roku odbyła się pierwsza Kapituła Generalna zgromadzenia, która odtąd zbierać się bedzie co 6 lat. Kapituła Generalna posiada najwyższą wladzę w Towarzystwie i reprezentuje całą wspólnotę zakonną. Głównym jej celem jest troska o duchowe dziedzictwo zgromadzenia, uaktualnienie charyzmatu Towarzystwa oraz wybór nowych władz zakonnych.

Ks. Ignacy Posadzy, organizator i twórca zgromadzenia, pełnił urząd przełożonego generalnego do 1968 roku. Za swe wielkie zasługi otrzymal tytuł Współzałożyciela Zgromadzenia. Po "odwilży" 1957 roku, kiedy można było łatwiej otrzymać paszporty, zgromadzenie mogło na szerszą skalę podejmować zagraniczną misję polonijną. Księża i bracia zakonni wyjeżdżali do nowych krajów, na inne kontynenty, podejmując tam duszpasterską pracę polonijną. Wzrost liczby księży pracujących na emigracji był podstawą utworzenia najpierw tzw. wiceprowincji. Później w 1978 roku, ówczesny przełożony generalny ks. Cz. Kaminski erygował kanonicznie sześć prowincji zagranicznych Towarzystwa Chrystusowego.

Są to: Prowincja Południowo-Amerykańska, Prowincja Północno-Amerykańska, Prowincja Australijska, Prowincja Francuska, Prowincja Niemiecka oraz Prowincja Wielkiej Brytanii. W dziejach Towarzystwa Chrystusowego świetlaną postacią jest osoba Założyciela kardynała Augusta Hlonda. Ten wielki mąż stanu, człowiek na miarę swojej epoki, Prymas odrodzonego państwa polskiego po I i II wojnie światowej, duchowy przywódca narodu, był zarazem opiekunem duchowym wszystkich Polaków rozrzuconych po całym swiecie. On jako pierwszy Prymas Polski w 1931 roku, otrzymał od Stolicy Apostolskiej tytuł Protektora Emigracji Polskiej.

Po II wojnie światowej na mocy specjalnych uprawnień papieskich organizował duszpasterstwo na Ziemiach Zachodnich i Północnych. On w 1946 roku poświęcił Polskę Niepokalanemu Sercu NMP. Po śmierci Założyciela w 1948 roku, jego synowie duchowi rozpoczęli modlitwy o uznanie heroicznosci cnót. 9 stycznia 1992 roku, prymas Polski kard. Jozef Glemp rozpoczął w katedrze warszawskiej proces kanonizacyjny Sługi Bożego kard. Augusta Hlonda. 21 października 1996 roku w tej samej katedrze, prymas Glemp zakończyl proces kanonizacyjny na etapie diecezjalnym i akta procesowe zostały przekazane do Rzymu.

August Hlond urodził się 5 lipca 1881 r. w Borzęczkowicach (koło Mysłowic), w 1893 r. wyjechał do Turynu, gdzie wstąpił do zgromadzenia salezjanów. Śluby zakonne złożył w 1897 r., następnie studiował na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, uzyskując w 1900 r. stopień doktora. W 1905 r. otrzymał święcenia kapłańskie, pełnił następnie funkcję kapelana i wychowawcy w zakładach salezjańskich w Krakowie, Przemyślu i Wiedniu.

W 1919 r. został inspektorem swego zgromadzenia w prowincji austro-węgiersko-niemieckiej, trzy lata później otrzymał nominację na stanowisko administratora apostolskiego Górnego Śląska, a w grudniu 1925 r. pierwszego biskupa nowo utworzonej diecezji katowickiej. W kolejnym roku objął biskupstwo gnieźnieńsko-poznańskie i urząd Prymasa Polski, w r. 1927 otrzymał kapelusz kardynalski. Jako Prymas wspierał katolickie ośrodki szkolenia społecznego, wspomagał rozwój prasy katolickiej, w 1927 r. powołał do życia Katolicką Szkołę Społeczną w Poznaniu, trzy lata później erygował Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, a zarządzeniem z 1934 r. powołał Radę Społeczną przy Prymasie Polski.

W listach pasterskich, zebranych w tomie Z prymasowskiej stolicy. Listy pasterskie (1936), apelował o odrodzenie narodu w duchu zasad nauki chrześcijańskiej, rozwijając swe myśli w licznych artykułach i homiliach ("Daj mi dusze. Wybór pism i przemówień" 1897-1948). We wrześniu 1939 r. opuścił kraj i udał się wraz z rządem RP do Rumunii, następnie do Rzymu i Lourdes, by ostatecznie zamieszkać w klasztorze Wiedebrück. Uwolniony przez wojska amerykańskie, powrócił do kraju w lipcu 1945 r. wyposażony w pełnomocnictwa papieskie, na mocy których ustanowił administrację kościelną na ziemiach przejętych od Niemców. W 1946 r., po zniesieniu unii gnieźnieńsko-poznańskiej, objął metropolię warszawską. Zmarł w Warszawie 22 października 1948 r.