Peter-Hans Kolvenbach SJ
ŚWIADECTWO ŻYCIA ZAKONNEGO. WYSTĄPIENIE PODCZAS SYNODU BISKUPÓW POŚWIĘCONEGO EUROPIE
12 grudnia 1991 r., Rzym
Nawet gdyby Synod Biskupów poświęcony Europie trwał wiele miesięcy, nie udałoby się opisać ogromnego dramatu, jaki przeżywali zakonnicy i zakonnice podczas tylu lat prześladowania i ucisku w środkowej i wschodniej Europie. Ateistyczna przemoc nie zdołała jednak unicestwić świadectwa tych, których Pan powołał, by byli Jego najbliższymi towarzyszami, zwłaszcza na drodze Jego krzyża. Należy zatem złożyć dziękczynienie Trójcy Przenajświętszej za to, że podtrzymywała i ocaliła życie, którym obdarzyła Kościół (Lumen gentium, 43), a także wyrazić wdzięczność pasterzom Kościoła i wiernym, którzy — narażając czasem swoje życie — pomagali zakonnikom i zakonnicom prowadzącym życie konsekrowane w ukryciu.
Cierpienia życia zakonnego w Europie Zachodniej są zupełnie innego rodzaju. Obok dzieła odnowy, do której Duch Pański wezwał zakonników i zakonnice poprzez Sobór Watykański II, pojawił się kryzys. Mamy nadzieję, że okaże się on zbawienny, choć nie został jeszcze przezwyciężony i wciąż odczuwamy jego konsekwencje. Wymiana darów, będących owocem cierpień Wschodu i Zachodu, stanowi obiecującą perspektywę stawienia czoła pilnym wyzwaniom, które stają przed odnajdującym swą jedność życiem zakonnym w Europie.
Pierwsze wyzwanie dotyczy przeżywania radykalizmu ewangelicznego w warunkach europejskich na wzór św. Benedykta. Zadaniem zakonników i zakonnic jest dać świadectwo w sposób przejrzysty i wyjątkowy, że nie można przemienić Europy i ofiarować jej Bogu bez ducha błogosławieństw (por. Lumen gentium, 31). Być może materializm dialektyczny upadł już ostatecznie, ale pojawiające się pokusy, by wszystko mieć, wszystko móc i we wszystkim czynić z siebie centrum uwagi sprawiają, że Europa na Zachodzie staje się materialistyczna, a na Wschodzie wkrótce będzie kapitalistyczna. Z drugiej strony, chociaż wartości, którymi tak bardzo się szczyci Europa, były i są ukazywane oraz rozwijane przez Kościół w duchu ich ludzkiej autonomii, jednak pewne prądy sekularyzacyjne chciałyby całkowicie oddzielić je od ich Twórcy i Odkupiciela (Gaudium et spes, 41). Europa potrzebuje zatem profetycznego świadectwa życia modlitwy i działania, poświęconego wyłącznie naśladowaniu Jezusa czystego, ubogiego i posłusznego, po to, by ocalić wartość ludzkiej miłości, dobrobytu i wolności.
Drugie wyzwanie związane jest z cierpieniem i walką świętych braci Cyryla i Metodego o uznanie wartości, kościelnej i kulturowej, różnorodności we wspólnocie głębokiej wiary oraz w przeżywaniu koinonii przenikniętej żywą miłością. Nie tylko europejski świat polityczny poszukuje wytrwale modelu jedności, lecz na całej naszej planecie ludzie rozwijają formy solidarności i poczucie wspólnoty. Nieomal natychmiastowy przekaz informacji nie pozwala już, jak niegdyś, chronić odmienności poprzez izolację i oddalenie. Powodują one konieczność spotkań i dialogu, stwarzając również ryzyko napięć i konfliktów. Kościół Jezusa Chrystusa głosi i przeżywa wspólnotę Ducha Świętego, bez której każde dążenie do jedności może napotkać nową wieżę Babel, a nie nowy dzień Pięćdziesiątnicy. Zakonnicy i zakonnice, niejako «doświadczeni w sprawach wspólnoty» w związku z ich wspólnym życiem i pracą, należący do międzynarodowych zgromadzeń i pełniący misję o zasięgu uniwersalnym, powinni w tym trudnym zadaniu przeżywania jedności w różnorodności czynić wszystko, co możliwe, by dać świadectwo temu «ekumenicznemu» powołaniu, nie zatrzymując zazdrośnie i wyłącznie na własny użytek charyzmatów, które otrzymali jako dar, by spożytkować go w służbie innym. Zgodnie ze swym niepowtarzalnym charakterem powinni rozwijać współpracę z wszystkimi żywotnymi siłami, które w Kościele zbudowanym hierarchicznie, a także poza nim, działają na rzecz realizacji wyrażonego przez Pana pragnienia jedności.
Niech patronowie Europy, także będący zakonnikami, przypominają o tej odpowiedzialności i niech będą przewodnikami ekumenicznej Europy w służbie dla dobra wszystkich kontynentów.
L’Osservatore Romano, wydanie polskie, 1992, nr 1 (139) s. 41-42