Wójtowicz Kazimierz CR, Pojęcie i rola charyzmatu w życiu konsekrowanym

2,7K

 

Ks. Kazimierz Wójtowicz CR

POJĘCIE I ROLA CHARYZMATU W ŻYCIU KONSEKROWANYM

 

 

To było jedno z najbardziej oryginalnych odkryć Soboru: rady ewangeliczne i całą rzeczywistość z nimi związaną uznano za „dar Boży, który Kościół otrzymał od swego Pana”, dlatego też „bierze w opiekę i popiera odrębności charakteryzujące rozmaite instytuty zakonne”^[1]. Dekret o przystosowanej do współczesności odnowie życia zakonnego te „odrębności” nazwał  „przedziwną różnorodnością” (mirabilis varietas), dzięki której „Kościół nie tylko jest przysposobiony do każdego dobrego czynu i gotowy do wykonywania posługi dla budowania Ciała Chrystusowego, lecz także okazuje się przyozdobiony różnorakimi darami swych dzieci, jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża”^[2]. A to już była prosta droga do coraz wyraźniejszego oglądu charyzmatycznej natury życia konsekrowanego.

To Paweł VI pierwszy raz w oficjalnym dokumencie wysokiej rangi (Evangelica testificatio z 2 czerwca 1971) użył sformułowania: „charyzmat Założycieli”. Wyraził wówczas życzenie, aby zgodnie z tym charyzmatem płonęły serca nasze dla prawdy i miłości Bożej. Aczkolwiek z następnego zdania przyczynowo-skutkowego („dlatego”) wynikałoby, iż charyzmat założycieli jest tylko zmiennikiem „ducha założycieli”, to jednak kolejna myśl przywołuje (nowe) pojęcie charyzmatu życia zakonnego  i roztrząsając jego naturę, jednoznacznie objaśnia, że „charyzmat ten w rzeczywistości pochodzi nie z krwi, ani z żądzy ciała, ani z postawy umysłu, kształtowanej na wzór tego świata, ale jest owocem Ducha Świętego, działającego zawsze w Kościele”^[3]. W tym samym dokumencie, w trzecim rozdziale zatytułowanym  „styl życia” jest mowa o „charyzmatach poszczególnych instytutów”, które ukazują ich różnorodność i proponują nieustannie nowe możliwości ich rozwoju, stanowiąc zawsze pomoc do kształtowania się człowieka wewnętrznego^[4].

Od tego momentu mówi się oficjalnie o charyzmacie życia konsekrowanego, charyzmacie założyciela i charyzmacie instytutu. Świadczą o tym następujące dokumenty:

¨      Wytyczne dla wzajemnych stosunków między biskupami i zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (1978),

¨      Dokument: Zakonnicy i promocja ludzka Optiones evangelicae (1980),

¨      Dokument: Wymiar kontemplacyjny życia zakonnego Dimensio contemplativa (1980),

¨      Instrukcja: istotne elementy nauczania Kościoła na temat życia konsekrowanego w zastosowaniu do instytutów oddających się pracy apostolskiej Essential elements (1983),

¨      Adhortacja apostolska o konsekracji zakonnej w świetle tajemnicy Odkupienia Redemptionis donum (1984),

¨      Instrukcja: wskazania dotyczące formacji w instytutach zakonnych Potissimum institutioni (1990),

¨      Instrukcja: Życie braterskie we wspólnocie Congregavit nos in unum Christi amor (1994),

¨      Posynodalna adhortacja apostolska o życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele i w świecie Vita consecrata (1996),

¨      Instrukcja: Rozpocząć na nowo od Chrystusa (2002).

Dokumenty te zgodnie podkreślają, że życie konsekrowane jest szczególną postacią charyzmatyczną w Kościele i dla Kościoła.

Zdaje się, że szczególnym darem dla instytutu jest również charyzmat pierwszego pokolenia instytutu^[5]; nadto każda osoba w każdym pokoleniu wnosi przecież do wspólnoty jakieś charyzmaty osobiste.

1. Wokół pojęć

Oba pojęcia (charyzmat i życie konsekrowane) nie mają długiego żywota, stąd nie doczekały się jeszcze precyzyjnych definicji. Ale nie narzekając na braki i niedostatki (co jest obyczajem uczonych), spróbujmy je jakoś opasać umowną granicą i ustalić pola znaczeniowe.

wśród charyzmatów

Etymologicznie słowo charyzmat to grecyzm, wywodzi się z charis, to znaczy łaska; przyrostek ma tworzy wyraz oznaczający dzieło łaski, dar łaski, dar darmo dany. Twórcą tego terminu i pierwszy teologiem charyzmatów był św. Paweł. W jego listach istnieją trzy katalogi charyzmatów: 1 Kor 12,1­11; 1 Kor 11,28­31; Rz 12,3.6­18. Można by je podzielić na trzy grupy:

1) charyzmaty fundamentalne: charyzmat powołania chrześcijańskiego, spotkania i życia wiecznego;

2) zjawiska charyzmatyczne we wspólnocie pierwotnej: miłość, wiara w stopniu heroicznym, dar języków, cuda, miłosierdzie, dawanie jałmużny, dar upominania i zachęcania;

3) stany charyzmatyczne: apostołowie, prorocy, nauczyciele.

Ogólnie teologowie są zgodni, że charyzmat to specyficzny dar łaski pochodzący bezpośrednio od Ducha Świętego, udzielony poszczególnym członkom wspólnoty chrześcijańskiej i służący^[6] wspólnemu dobru Kościoła. To dobro wspólnoty jest ważną cechą odróżniającą charyzmat od innych łask, które nie muszą posiadać przeznaczenia społecznego. Charyzmatu nie da się nigdy ani wymusić przez człowieka, ani przewidzieć przez struktury Kościoła, ani osiągnąć drogą sakramentalną. Charyzmatów można jednak spodziewać się zawsze i wszędzie, bo należą one do istoty Kościoła^[7].

W Kościele przedsoborowym uważano charyzmaty za „nadzwyczajne dary udzielane przez Ducha Świętego w wyjątkowych okolicznościach, których celem ponad wszystko jest udowodnić boskie pochodzenie Kościoła”^[8]. Tę myśl Leona XIII kontynuuje Pius XII w encyklice o Mistycznym Ciele^[9]. Wśród teologów panował pogląd, że charyzmaty były przywilejem pierwszych wieków Kościoła; jako cudowne znaki pomagały w jego rozwoju. Dopiero na Soborze Watykańskim II w czasie dyskusji nad konstytucją dogmatyczną o Kościele, zwrócono uwagę, że charyzmatami są nie tylko nadzwyczajne łaski, objawiające szczególne działanie Ducha Świętego. Do charyzmatów zaliczono także dary zwyczajne. Tymi charyzmatami zwyczajnymi Duch Święty obdarza każdego chrześcijanina dla dobra wspólnoty^[10]. To nowe spojrzenie na charyzmaty znalazło swoje odzwierciedlenie w wielu dokumentach soborowych.

Katechizm Kościoła Katolickiego przedstawia charyzmaty nadzwyczajne oraz proste i zwyczajne, jako łaski Ducha Świętego, które bezpośrednio lub pośrednio służą Kościołowi; zostają udzielone nie tylko w celu budowania Kościoła, ale także dla dobra ludzi i ze względu na potrzeby świata^[11]. Jan Paweł II ujmuje charyzmaty i jako „dary i zdolności” powierzone Kościołowi-Komunii przez Ducha Świętego. Mogą one „przybierać najrozmaitsze formy, już jako wyraz najpełniejszej wolności Ducha, który jest ich dawcą, już jako odpowiedź na różnorodne wymogi pojawiające się w dziejach Kościoła” ^[12].

Jeżeli życie konsekrowane „przynależy nienaruszalnie do życia i świętości Kościoła”, to znaczy, że żadne najtragiczniejsze wydarzenia nie zdołają go wyeliminować z historii ludu Bożego. Jeżeli „życie konsekrowane, głęboko zakorzenione w przykładzie życia i w nauczaniu Chrystusa Pana, jest darem Boga Ojca udzielonym Jego Kościołowi za sprawą Ducha Świętego”^[13], to musi istnieć też charyzmat życia konsekrowanego^[14]. Dar ten jest bogactwem dla wspólnoty kościelnej^[15]. Istnieje on dla Kościoła, „ma go wyrażać i wzbogacać, aby mógł coraz lepiej wypełniać swoją misję”^[16]. Tak jak w przeszłości był pomocą i oparciem dla Kościoła, tak też i dziś stanowi „cenny i nieodzowny dar dla teraźniejszości i przyszłości Ludu Bożego”, ponieważ jest głęboko związany z jego życiem, świętością i misją^[17]. W całej różnorodności swych duchowości i instytucji – jest niezwykłym bogactwem dla wspólnoty kościelnej, inspirując ją do świętości życia codziennego oraz pobudzając wzrost braterstwa i rozwój misji. Charyzmat ten posiada istotną sobie właściwość, która charakteryzuje charyzmaty wszystkich rodzin zakonnych: jest nią entuzjazm, zachwyt, poryw, zapał, będący nie tyle owocem wysiłków człowieka, ile raczej skutkiem mocy Ducha Świętego.

Chcąc przedstawić charyzmat życia konsekrowanego, trzeba – przypominając nauczanie Soboru i współczesną eklezjologię – zobaczyć Kościół jako tajemnicę, komunię i misję. Kościół jest tajemnicą, albowiem miłość i życie Ojca, Syna i Ducha Świętego są dane za darmo ochrzczonym, a ci są wezwani do przeżywania, a także wyrażania i przekazywania tej Bożej jedności^[18].To właśnie w tajemnicy Kościoła, będącej tajemnicą komunii trynitarnej, ujawnia się specyficzna „tożsamość” życia konsekrowanego.

Kościół jest wspólnotą, bo Jezus Chrystus – powołując apostołów i uczniów, mężczyzn i kobiety – sam ustanowił zaczątek nowego ludu Bożego i zostawił mu Ducha Świętego, który uczynił tę społeczność rzeczywistością widzialną, jawiącą się od pierwszej chwili istnienia jako wspólnota braterska i komunia w jedności, mająca jedno serce i jednego ducha. To właśnie wspólnota życia konsekrowanego jest czytelnym znakiem i doskonałym wyrazem kościelnej komunii. Stąd od członków takiej wspólnoty oczekuje się, by byli prawdziwymi mistrzami komunii, by żyli jej duchowością i troszczyli się o jej wzrost^[19]. Tak więc duchowość komunii jest ważnym kryterium określenia charakterystycznej identyczności życia konsekrowanego, jego powołania i misji.

Kościół jest misją, gdyż już sam Pan Jezus został poświęcony przez Ojca i posłany na świat; potem w wieczerniku Duch Święty namaścił wspólnotę apostolską i rozesłał ją, by ewangelizowała cały świat. Również osoby konsekrowane zostają poświęcone i posłane w świata, by naśladować przykład Jezusa i kontynuować Jego misję. W tej perspektywie tożsamość życia konsekrowanego wyraża się w tym, że ono samo staje się misją, tak jak było nią całe życie Jezusa^[20].

Obok tej wspólnej cechy charakteryzującej charyzmat wszystkich rodzin zakonnych, każde zgromadzenie posiada swój własny, specyficzny charyzmat: charyzmat instytutu, u podstaw którego leży charyzmat założyciela. Charyzmat instytutu jest darem Ducha Świętego, który uzdalnia kolejne pokolenia członków do wiernego odczytywania i aktualizowania pierwotnej inspiracji ewangelicznej charyzmatu założycielskiego. Jest to – jak ktoś zauważył – swego rodzaju „ewangeliczny kod genetyczny”, umożliwiający wspólnocie ciągły (mocą Ducha Świętego) kontakt z założycielem i nieustanne odradzanie się. Ten dar – jeden z wyznaczników tożsamości instytutu – jest niesiony, ubogacany i rozwijany przez całą wspólnotę. Każdy jej członek wnosi bowiem bogactwo darów osobistych, które powinny być odpowiednio wykorzystane. W tej optyce każde nowe powołanie to zalążek dalszego rozwoju w czasie, ubogacenie charyzmatu pierwotnego, to zastrzyk świeżej krwi dla życia duchowego, to nowa szansa dla charyzmatu instytutu. W tym charyzmacie zderzają się dwa porządki: charyzmatyczny i instytucjonalny. Charyzmat życia konsekrowanego – jako taki – jest w Kościele niezmienny i trwały; natomiast formy instytucjonalne mogą się zmieniać i żadna nie ma patentu na wieczność. Stąd niektórzy^[21] wyróżniają w historii instytutu cztery etapy rozwoju: okres pierwotny (trwa 10-30 lat), okres szybkiego wzrostu, okres stabilizacji (ok. 120-150 lat) i okres dekadencji. Wszystkie cztery fazy obejmują mniej więcej 200 lat, ale jak potwierdza historia starych zakonów, okresy te mogą się cyklicznie powtarzać.

Charyzmat instytutu nie jest więc rzeczywistością statyczną, lecz dynamiczną: cechuje go ewolucja i ruch. Ten rozwój idzie w dwóch głównych kierunkach: ad intra i ad extra. Pierwszy podnosi wierne naśladowanie Chrystusa i dążenie do zjednoczenia z Nim. Drugi podkreśla otwarcie się na Ducha Świętego i czynne włączenie się w historię świata. Rozwój i odnowa są autentyczne tylko wówczas, gdy instytut realizuje harmonijnie obydwa kierunki. Wówczas całe życie osób konsekrowanych jest „napełnione duchem apostolskim, a cała ich działalność apostolska przeniknięta kontemplacją”^[22]. Jeśli brakuje tej harmonii – przestrzega Papież – „w każdej chwili grozi niebezpieczeństwo wewnętrznego załamania, zagubienia i zniechęcenia”^[23].

Charyzmat założycielski oznacza dar Ducha Świętego uzdalniający osobę do założenia wspólnoty życia konsekrowanego w Kościele. Dar ten zarazem „ma służyć wzrostowi świętości Kościoła oraz uzdolnić go do podejmowania wyzwań każdej epoki”^[24]. W tym charyzmacie można wyróżnić cztery podstawowe składniki ^[25]: 1) szczególny sposób postrzegania i przeżywania Jezusa, z podkreśleniem jakiegoś aspektu Jego misterium;  2) swoisty sposób upodobnienia się – przez praktykę rad ewangelicznych, z zaakcentowaniem w nich pewnych treści – do Chrystusa; 3) szczególne metody działania, z określeniem środowiska i zakresu pracy oraz celu specyficznego, którego kontekst historyczny wpływa na dobór środków do osiągnięcia tegoż celu; 4) specyficzną formę życia wspólnego, z uwzględnieniem aktualnych potrzeb apostolatu.

Trzeba też dodać, że autentyczny charyzmat założycielski  „niesie ze sobą pewien ładunek prawdziwej nowości w duchowym życiu Kościoła oraz szczególnej przedsiębiorczości, która otoczeniu wydaje się niewygodna i może też budzić trudności”^[26]. Oczywiście osoba założyciela oprócz charyzmatu założycielskiego obdarzona jest na ogół – jak każdy człowiek – licznymi charyzmatami osobistymi, które jednak nie są przekazywalne. Vita consecrata jako jedno z kryterium autentyczności charyzmatu założycielskiego podaje jego wymiar trynitarny: w każdym charyzmacie obecne jest potrójne dążenie – ku Ojcu, do Syna i do Ducha Świętego^[27].

Nawet najbardziej wyposażony w charyzmaty założyciel sam nie potrafi jednak powołać do życia nowego instytutu. Potrzebni są do tego jeszcze inni: współtowarzysze lub uczniowie, obdarzeni specjalną łaską, która ich gromadzi i pozwala uczestniczyć w tym samym doświadczeniu i powołaniu, co założyciel. Ale to przecież ostatecznie Bóg powołuje pierwszych naśladowców. Tę łaskę można nazwać charyzmatem pierwszego pokolenia. W wydarzeniu założenia instytutu ten charyzmat odgrywa ważną rolę: szlifuje wizje i poglądy, konstruuje dzieło, inspiruje projekt życia i działania, modeluje kształt wspólnoty, szuka niezagospodarowanego pola apostolskiego w Kościele.

pośrodku  życia konsekrowanego

Pomimo, że życie konsekrowane istnieje od wieków, to jednak trudno jest podać jego jednoznaczną definicję. Nawet dekret „Perfectae Caritatis” nie podaje definicji, lecz jedynie przedstawia typologiczny opis zakonów. Sobór Watykański II zalicza życie zakonne do „świętości Kościoła” unikając sformułowania „stan doskonałości”^[28]. Sobór Watykański II używa określenia „stan rad ewangelicznych”. Wprowadzając ten termin do swoich dokumentów, ma na myśli nie tylko tę formę poświęcenia się Bogu, którą określa się jako życie konsekrowane, ale także inne formy służby Bogu^[29]. Natomiast Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. chociaż wymienia różne rodzaje życia zakonnego, to zasadniczo nie zajmuje się typologią życia zakonnego. Raczej skupia się na sposobie prowadzenia życia konsekrowanego. Oto jego definicja: „Życie Konsekrowane przez profesję rad ewangelicznych jest trwałą formą życia, w której wierni pod działaniem Ducha Świętego naśladując dokładniej Chrystusa, oddają się całkowicie umiłowanemu nade wszystko Bogu, ażeby poświęceni z nowego i szczególnego tytułu dla chwały Boga, budowania Kościoła i zbawiania świata – osiągnąć doskonałą miłość w służbie Królestwa Bożego i, stawszy się  w Kościele wyraźnym znakiem, zapowiadać niebieską chwałę”^[30]. W tym prawniczym określeniu można wyróżnić cztery cechy życia konsekrowanego: stałość, zachowanie rad ewangelicznych, dokładniejsze naśladowanie Chrystusa oraz oddawanie czci Bogu i pracę dla zbawienia ludzi.

Na życie konsekrowane składają się więc trzy podstawowe wymiary: profesja rad ewangelicznych, całkowite oddanie siebie Bogu oraz trwała forma życia potwierdzona przez Kościół. W Essential Elements Kongregacja Zakonów i Instytutów Świeckich potwierdza te aspekty, ale dodaje jeszcze inne elementy, które uważa za istotne dla życia zakonnego. Są to: „powołanie przez Boga i poświęcenie się Mu poprzez profesję rad ewangelicznych wyrażone w ślubach publicznych; ustalona forma życia wspólnego; w przypadku instytutów oddających się pracy apostolskiej – uczestniczenie w misji Chrystusa poprzez prowadzony wspólnotowo apostolat wśród wiernych zgodnie ze specyficznym charyzmatem instytutu i zdrową tradycją; modlitwa osobista i wspólnotowa; asceza; publiczne dawanie świadectwa; specjalny związek z Kościołem; stała formacja; taka forma zarządzania, w której istnieje władza zakonna oparta na wierze” ^[31].

Trudno raz na zawsze zdefiniować, czym jest życie konsekrowane, ale można się pokusić o jakieś tymczasowe określenie osoby konsekrowanej. Zasadniczo każdy chrześcijanin jest osobą konsekrowaną (przez chrzest i bierzmowanie). Niektórzy zaszczyceni zostali dodatkową konsekracją przez śluby lub inne święte więzy (obietnicę, przysięgę, przyrzeczenie, inkorporację, kontrakt) uznane i usankcjonowane przez Kościół. Te święte więzy wiążą ściślej z Bogiem (przez dążenie do doskonałej miłości przy pomocy rad ewangelicznych) i z ludźmi (zgromadzonymi we wspólnocie zatwierdzonej przez Kościół). Inni przyjęli dodatkową konsekrację przez przyjęcie sakramentu święceń. Wszyscy – wyżej wymienieni – w praktyce są konsekrowani po wielokroć razy: na przykład taki kapłan zakonny może się „wylegitymować” konsekracją chrzcielną, sakramentalną i „ślubną”. A jednak choć wszyscy chrześcijaninie są (w szerszym znaczeniu) osobami konsekrowanymi, to jednak tytuł „osoba konsekrowana” jako terminus technicus bywa stosowany (we właściwym znaczeniu) jedynie do tych, którzy są członkami instytutów życia konsekrowanego, stowarzyszeń życia apostolskiego i instytutów świeckich; tym tytułem obdarza się też dziewice i wdowy poświęcone Bogu oraz pustelników i pustelnice^[32]. Jest to – mimo ograniczenia formalnego – termin bardzo pojemny i oznacza wielką zbiorowość ludzi.

Podobnie ma się rzecz z pojęciem „życie konsekrowane”, które można by zdefiniować tak: jest to zespół przejawów istnienia i działalności osób konsekrowanych (żyjących we wspólnotach zatwierdzonych przez Kościół) w danych warunkach, w określonym czasie i na konkretnym obszarze. W tej definicji mieści się całe bogactwo i rozmaitość charyzmatów, duchowości, instytucji i apostolstwa różnorodnych zakonów, zgromadzeń, stowarzyszeń i instytutów. Znaczną część tego życia stanowi życie zakonne, którego zasadniczymi wyznacznikami są: profesja rad ewangelicznych, własne ustawodawstwo, życie wspólne, oddzielenie od świata i dawanie publicznego świadectwa Chrystusowi i Kościołowi.            

2. Rola  charyzmatów

Zastanawiając się nad rolą charyzmatów w życiu konsekrowanym, trzeba mieć w świadomości dwie rzeczy: kto jest ich Dawcą i kto adresatem? Dawcą jest Duch Święty. Można więc powiedzieć, że charyzmat życia konsekrowanego sprawia, że na przestrzeni tysiącleci coraz to nowi ludzie odkrywają zachwycające piękno tej trudnej drogi; budzi pragnienie pełnej odpowiedzi; kieruje wzrostem tego pragnienia, skłania do udzielenia pozytywnej odpowiedzi, a później pomaga w jej wiernej realizacji; formuje dusze powołanych, upodabnia ich do Chrystusa czystego, ubogiego i posłusznego oraz przynagla do podjęcia Jego misji^[33].

Adresatami charyzmatów są: bądź to założyciel, bądź pokolenie założycielskie, bądź wszyscy członkowie instytutu. Charyzmaty są dane dla wspólnego dobra, dla komunii i misji Kościoła. Wypunktowując ich rolę, trzeba powiedzieć:

a) Charyzmaty jako dary Ducha Świętego winny być przyjęte z wdzięcznością, bo przecież służą one budowaniu Kościoła, dobru ludzi i potrzebom świata. Zachęca do tego Jan Paweł II: „Wszyscy zdajemy sobie sprawę, jakim bogactwem jest dla wspólnoty kościelnej dar życia konsekrowanego w całej różnorodności jego charyzmatów i instytucji. Razem dziękujemy Bogu za Zakony i Instytuty zakonne, kontemplacyjne lub prowadzące dzieła apostolskie, oraz za Stowarzyszenia życia apostolskiego, za Instytuty świeckie i za inne grupy osób konsekrowanych, jak również za tych wszystkich, którzy w ukryciu swego serca oddają się Bogu poprzez szczególną konsekrację”^[34]. A na innym miejscu zastanawia się wyzywająco: „Jakże nie wspomnieć z wdzięcznością wobec Ducha Świętego o wielości historycznych form życia konsekrowanego przez niego wzbudzonych i nadal obecnych w tkance Kościoła”^[35].

b) Charyzmat życia konsekrowanego uzdalnia człowieka do życia radami ewangelicznymi.  Bo śluby to nie jakiś podarunek dla Pana Jezusa, jakieś obiecanki dobremu Ojcu, jakaś bliżej nie określone przyrzeczenie rzeczy lepszych, lecz dobrowolny dar z siebie, obejmujący najgłębszą istotę i najcenniejsze dobra człowieka: „moc miłowania, pragnienie posiadania i wolność kierowania sobą”^[36]. Aczkolwiek z tytułu chrztu każdy człowiek jest zobowiązany do życia w czystości (właściwej dla jego stanu życia), okazywać posłuszeństwo Bogu i Kościołowi oraz zachowywać rozsądny dystans wobec dóbr materialnych, to jednak chrzest sam w sobie nie obliguje do celibatu, do rezygnacji z posiadania dóbr i do posłuszeństwa w specyficznej formie rad ewangelicznych^[37]. Do tego potrzeba specjalnego powołania i swoistego daru Ducha Świętego.

c) Charyzmat instytutu wyraża jakiś wybrany aspekt tajemnicy Chrystusa i życia Kościoła, objawiając w ten sposób w jedności Kościoła jego wspaniałą różnorodność i będąc wyznacznikiem tożsamości danego instytutu. Ten aspekt rzutuje na konkretny wzór relacji z Bogiem i ze środowiskiem, na cechy duchowości, na różne formy praktykowania rad ewangelicznych i formy działalności oraz na kształt świadectwa, prowadzi do uformowania się określonej tradycji. Charyzmat instytutu przynagla osobę konsekrowaną, aby oddawała się bez reszty Bogu a dzięki temu doświadczała, jak dobry jest Bóg we wszystkich sytuacjach. Jeżeli jedna w istocie duchowość chrześcijańska – pojmowana „stanowo” – płynie trzema nurtami (świeckim, kapłańskim i konsekrowanym), to w nurtach tych znajduje niezliczone formy swego wyrazu, podobnie jak jedno światło słoneczne przechodząc przez pryzmat zostaje rozszczepione na różne barwy, układające się w pasmo tęczy. Można – owszem – poszczególny kolor duchowości traktować osobno i omawiać w sposób wyizolowany, ale w każdym kolorze trzeba rozpoznać część składową „wielkiej tęczy”, którą jest powszechne powołanie do świętości.

d) Dzięki swoim charyzmatom osoby konsekrowane stają się znakiem Ducha Świętego wskazującym na nową przyszłość, rozjaśnioną światłem wiary i chrześcijańskiej nadziei. Ich nadzieja opiera się na Bożej obietnicy, zawartej w objawionym Słowie: historia ludzi zmierza ku “nowemu niebu i ziemi nowej”, gdzie Bóg “otrze z ich oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie”. W ten sposób służą ostatecznemu objawieniu się chwały Bożej, dzięki któremu każde ciało ujrzy Boże zbawienie.

e) Charyzmat założycielski jest autentyczną miarą wierności. Dzięki tej wierności wobec natchnienia założycieli i założycielek – które samo jest darem Ducha Świętego – można łatwiej odkryć i gorliwiej przeżywać zasadnicze elementy życia konsekrowanego, takie jak: konsekrację, śluby, modlitwę, wspólnotę, misję.  Wierność pozwoli odważnie podejmować twórcza inicjatywę oraz naśladować świętość założycieli, a w ten sposób odpowiadać na znaki czasu pojawiające się w dzisiejszym świecie. Przy czym gwarancją autentyczności wszelkiej odnowy, która chce pozostać wierna pierwotnej inspiracji, jest dążenie do coraz pełniejszego upodobnienia się do Chrystusa.

f) Charyzmaty osobiste  uzdalniają do wytrwania na drodze do świętości mimo trudności materialnych i duchowych, jaki niesie codzienne życie. Skłaniają człowieka, aby pozwolił się prowadzić Duchowi Świętemu, zarówno w osobistym życiu duchowym, jak i życiu wspólnotowym i w działalności apostolskiej, a dzięki temu by żył w postawie służby, która powinna być inspiracją dla wszelkich jego decyzji. Są one także wezwaniem, by pogłębiać swoje kwalifikacje i rozwijać dynamiczną wierność swej misji, przystosowując jej formy – gdy jest to konieczne – do nowych sytuacji i rozmaitych potrzeb, w postawie całkowitej uległości wobec Bożych natchnień i zgodnie z rozeznaniem Kościoła.

g) Charyzmat instytutu kieruje wykorzystaniem energii, umacnia wierność i nadaje kierunek pracy apostolskiej wszystkich, zwracając ją ku wspólnej misji. W ten sposób Kościół ukazuje współczesnym ludziom swoje prawdziwe oblicze: naznaczone “nowym przykazaniem” i duchowością komunii. Charyzmaty życia konsekrowanego mogą wiele wnieść w budowę braterskiej miłości w Kościele partykularnym.

*    *    *

Na zakończenie przywołując soborowy sugestywny obraz życia konsekrowanego jako „cudownie i bujnie rozkrzewionego drzewa o wielu gałęziach”, chciałem zauważyć, że nigdy w historii nie włożono tyle miłości, pomysłów i trudów w ożywienie i uszlachetnienie tego drzewa; nigdy nie było tyle fachowego „przycinania, okopywania i obkładania jak najlepszym nawozem”^[38]; nigdy nie było tyle starania, aby korzenie tego drzewa tkwiły głęboko w Ewangelii i nigdy też z taką tęsknotą nie czekano na bogactwo owoców i obfitość plonów.

 

Wykorzystana literatura

• Ciardi F., Menschen des Geistes. Zu einer Theologie des Geistes. Vallender-Schönstatt 1987.
• Cole B., Conner P., Pełna chrześcijaństwa,  Poznań 1997.
• George A., Grelot P., Charyzmaty, [w] Słownik teologii biblijnej, Poznań-Warszawa 1973, s.112-115.
• Gogola J., W., Zasady wierności charyzmatowi Założyciela, Kraków 2000.
• Kudasiewicz J., Zuberbier a., Charyzmaty, [w] Słownik teologiczny, t. 1, Katowice 1985, s. 81-85.
• Kiciński J., Charyzmaty w Kościele i dla Kościoła, Warszawa 2002.
• Liszka P., Charyzmatyczna moc życia zakonnego, Wrocław 1996.
• Liszka P., Charyzmat życia zakonnego, Warszawa-Wrocław 2002.
• Mühlen H., Charisma, [w] Praktisches Lexikon der Spritualität, Freiburg 1988, kol. 183-187.
• Nieciecki W., W poszukiwaniu mariańskiej drogi, Licheń 2004, s.212-222.
• Rahner K., Charisma [w] Lexikon fűr Teologie und Kirche, t. 2, Freiburg 1986, kol. 1025-1030.
• Spiller P., Charyzmat życia zakonnego w Kościele,[w] Formacja zakonna, t. 4, Kraków 1998, s.259-282.
• Stachowiak L., Charyzmat, [w] Encyklopedia Katolicka, Lublin 1979, kol. 92-93.
• Wójtowicz K., Bezcenny dar, Kraków 2001.