O. Anastazy Alberto Ballestrero OCD
Przełożony Gen. Karmelitów Bosych
TEOLOGIA ŻYCIA ZAKONNEGO A SOBÓR WATYKAŃSKI II
/streszczenie/
Spotkanie U.I.S.G, Rzym marzec 1967 r.
Życie zakonne jest rzeczywistością nadprzyrodzoną i jako taka należy do Bożego planu zbawienia i do doskonałości chrześcijańskiej, która polega na łasce i miłości.
Istnienie wielu łask charyzmatycznych i łask związanych z powołaniem nie pomnaża samej istoty doskonałości, ale raczej wyraża bogactwo jej treści i działania. Dlatego też świętość charakteryzują różne formy, przez co nie umniejsza się jej istotna jedność. Różnorodność typów świętych jak i różnorodność form doskonałości w Kościele świadczą o niewyczerpanej świętości Boga i o nieskończonych możliwościach naśladowania Jego doskonałości, które w Chrystusie stają się źródłem i wzorcem naszych.
W tych perspektywach rozpatrzymy elementy specyficzne życia zakonnego.
1. WYBÓR RAD EWANGELICZNYCH
„Jeśli chcesz wejść do żywota …” – /Mt.19,17/ – „Jeśli chcesz być doskonałym …” /Mt 19,2l/. Chrystus nie przeciwstawia dwóch różnych świętości, ale ukazuje różnicę między środkami, nakazując jedne z nich jako prawo wiążące, a podsuwając inne jako pełną miłości radę. Dla tych innych podkreśla: „kto może pojąć … jeśli chcesz …”. Wybór tej drogi płynie z siły, która jest przywilejem tajemniczego wybrania.
Raz dokonany wybór zmienia rady w prawo życiowe, rozszerza wymagania miłości Bożej i stwarza nową odpowiedzialność.
Wartość szczególna tego wyboru polega na trwałości i stałości zaangażowania się na tej drodze.
Rady wyrywają człowieka z naturalnego kontekstu ziemskiego /posiadanie dóbr, własna rodzina, wolność stanowienia o sobie/, życie jego tkwi korzeniami w niebie.
Teologia tradycyjna mówi o stanie doskonałości – nie jest to tylko konwencjonalny termin. Chodzi tu o głębszą rzeczywistość.
2. PUBLICZNY STAN DOSKONAŁOŚCI
Wybór rad ewangelicznych jako kodeksu życiowego zakorzeniony jest w historii Kościoła. Ta forma życia stopniowo przestaje być wydarzeniem osobistym i prywatnym poszczególnych osób, a staje się wydarzeniem kościelnym i publicznym. „Sedes Sapientiae” mówi, że na mocy powołania zakonnego dana osoba powołana jest do prowadzenia w Kościele, społeczności widzialnej i hierarchicznej, w sposób publiczny, życia uświęcenia.
Specyficzną więc wartością jest ta „publiczność” teologiczna i prawna życia zakonnego. Gdy Kościół przyjmuje od kogoś profesję, wprowadza tę osobę do publicznego stanu doskonałości i daje jej misję publicznego świadczenia swoim życiem o świętości Chrystusa. Powołanie staje się przez to samo faktem kościelnym łaski i odpowiedzialności.
3. PEŁNY DAR Z SIEBIE
Przez śluby kanoniczne złożone wobec Kościoła zakonnik czyni pełny dar z siebie. Jego jedynym zajęciem staje się kult Boży i służba Boża aż do całopalnej ofiary. Ta radykalna konsekracja staje się zasadą wszelkich wyrzeczeń właściwych życiu zakonnemu.
Śluby pomagają zachować konsekrowanego dla samego Boga. Takim też było życie pierwszych uczniów Chrystusa i stąd nazwa życia monastycznego: życie apostolskie.
Cała tradycja monastyczna i teologia średniowieczna bardzo często przeprowadzały analogię między chrztem a profesją zakonną.
4. ZJEDNOCZENIE Z CHRYSTUSEM
„Sequela Christi” – nie chodzi więc o naśladowanie tylko, które byłoby zewnętrznym powtarzaniem czynów Jezusa, ale o zaangażowanie się całym życiem, by wejść w samą istotę tajemnicy Chrystusa, uczestniczyć w samej istocie Jego powołania.
Rozważanie Ewangelii z miłością pozostaje klasycznym środkiem ascezy chrześcijańskiej.
Należeć do Chrystusa i posiadać Chrystusa. Powołanie jest darem szczególnego pociągu ku Osobie Słowa Wcielonego i charakterystyczną zdolnością przebywania w bliskości z Nim, poznawania Jego tajemnic, pogłębiania w sobie Jego miłości. Dlatego serce zakonnika nie jest nigdy samotne i życie jego należy do Boga samego.
5. ŚWIADECTWO DAWANE PRZEZ PODOBIEŃSTWO DO CIAŁA MISTYCZNEGO
Wg kan. 487 elementem koniecznym życia zakonnego jest życie wspólne. Norma prawna potwierdza w tym wypadku głęboką rzeczywistość teologiczną.
Życie zakonne w tym swoim aspekcie społecznym jest ukonstytuowane na wzór i podobieństwo Mistycznego Chrystusa.
Struktura hierarchiczna zakłada autorytet Chrystusa wyrażony w sposób widzialny, struktura rodzinna, która czyni z klasztoru „dom Ojca”, publicznie składana profesja połączona z wyborem środków do osiągnięcia świętości, kult zmierzający ku chwale Ojca – to wszystko elementy, które łączą życie zakonne z tajemnicą Kościoła i oddają mu świadectwo.
6. ISTOTA „APOSTOLSKOŚCI”
Często dziś mierzy się apostolskość powołania zakonnego istnieniem konkretnych dzieł apostolskich. Zasadniczą jednak prawdą jest, że apostolstwo powołania zakonnego nie płynie z działania apostolskiego, ale z samej istoty stanu doskonałości i jego zaangażowania miłości, które przekracza wartość wszelkich dzieł zewnętrznych.
Z drugiej strony profesja uzdalnia zakonników do gorliwości apostolskiej.
7. RÓŻNORODNOŚĆ FORM
Wielkie bogactwo świętych w Kościele – każdy z nich ma swoją osobowość odrębną, jedyną, konkretną, a wszyscy naśladują Wzór, Chrystusa, niewyczerpane źródło wszelkiej ludzkiej świętości. Bóg nie powtarza się nigdy w kształtowaniu swoich świętych.
W życiu zakonnym Bóg również lubi różnorodność form przy zachowaniu istotnej jedności doskonałości zakonnej.
W ciągu wieków usystematyzowano typy powołań według pewnych kryteriów. Jednocześnie określono pewnego rodzaju hierarchię doskonałości moralnej, ale dziś dąży się do zniwelowania tych różnic prawnych. Faktem jest z drugiej strony, że różnorodność łask ma pozostać skarbem Kościoła.
Czasem zróżnicowanie form zależy od szczególnego sposobu przeżywania wielkich tajemnic wiary, czasem od sposobu łączenia różnych środków świętości czy celów specjalnych. To wszystko jest wynikiem rozmaitej postawy duchowej, w różnych sytuacjach Kościoła, zależnie od różnych natchnień łaski wezwania.
Nie należy jednak bagatelizować grożącego niebezpieczeństwa: wobec nowych rozwiązań organizacyjnych, wobec centralizacji właściwej naszym czasom może grozić pewnego rodzaju standaryzacja, jakaś anonimowość duchowa, a przecież Bóg daje każdemu jakieś imię wieczne.
Grozi również pewien sceptycyzm dotyczący wartości ducha właściwego danej rodzinie zakonnej. Sceptycyzm ten może zaważyć ujemnie w pracy nad odnową wbrew temu, co powiedział Pius XI: „Przede wszystkim zachęcamy zakonników, by wzrok swój mieli utkwiony w Założycielu, jeśli chcą w sposób pewny i obfity uczestniczyć w łaskach płynących z ich powołania” /List Apost. „Unigenitus Dei Filius”, 19.III.1924/.
ZAKOŃCZENIE
Dusze zakonne nie idą drogą jakiegoś ryzyka osobistego – Kościół w tę sprawę się angażuje. Publiczny stan doskonałości ewangelicznej jest świadectwem własnej świętości Kościoła.
Wewnętrzne powiązanie życia zakonnego z charakterem eschatologicznym Kościoła, będącego w drodze, ukazanego w LG, podkreśla, że życie zakonne powinno być stale dążeniem. To nie jest życie „zorganizowane”. Przeciwnie, wartość „kwasu”, „niepokoju”, „nadziei”, „pragnienia”, „oczekiwania” i „heroizmu”, które charakteryzują Królestwo Bożę, są tu również prawdziwe. Historia życia zakonnego w Kościele powinna być interpretowana w tej perspektywie, jeśli mamy z niej wyciągać wskazania na drogę odnowy.
