Ks. Czesław Parzyszek SAC
JAN PAWEŁ II – ANIMATOR ŻYCIA KONSEKROWANEGO
Święty Krzyż, 14 września 2006 r.
Osoby konsekrowane nie powinny zapomnieć tak wielkiej postaci, jaką jest i ciągle pozostanie sługa Boży, Ojciec Święty – Jan Paweł II, przebogaty dar i niezgłębiona tajemnica. Zawdzięczamy mu bardzo wiele. Przede wszystkim, wielką miłość, jaką nam zawsze okazywał w różnej formie podczas prawie każdego spotkania, przemówienia często powtarzając: „Wyrażam Wam mój szacunek, uczucie, uznanie, podziw i wsparcie. Papież towarzyszy Wam swoją modlitwą i raduje się z Waszej wierności powołaniu, Chrystusowi i Kościołowi”. Jesteśmy wdzięczni temu Papieżowi za bogactwo wypowiedzi, refleksji, rozważań, dokumentów, które on zostawił na temat naszego życia, duchowości, misji w Kościele i w świecie. Dlatego Jan Paweł II jest i pozostanie wielkim animatorem życia konsekrowanego. Zechciejmy pod tym względem spojrzeć raz jeszcze na postać Wielkiego Jana Pawła II, tu na Świętym Krzyżu.
1. Życie konsekrowane w centrum uwagi nauczania Jan Pawła II
W nauczaniu Jana Pawła II na temat życia konsekrowanego można wyróżnić trzy poziomy. Pierwszy – osobisty i bezpośredni jako Najwyższego Pasterza; drugi, przemawiający poprzez Kongregację ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, która wspierała jego wskazania na rzecz osób konsekrowanych oraz trzeci, który często bywa pomijany, to wskazania kierowane do całego Kościoła, a zatem i do nas, osób konsekrowanych, wszak należymy do jego życia i świętości.
1.1. Nauczanie bezpośrednie Jana Pawła II na temat życia konsekrowanego było nadzwyczaj obfite. Nie pominął on żadnej okazji, aby o nim mówić. Wystarczy wspomnieć o wielu przemówieniach: do przełożonych wyższych z różnych krajów; do różnych grup osób konsekrowanych z każdego kraju, który odwiedził podczas podróży apostolskich; do biskupów w czasie wizyt ad limina; do członków licznych kapituł generalnych; do uczestników beatyfikacji czy kanonizacji założycieli lub członków życia konsekrowanego. Nie można też zapominać o wielu listach, odezwach, adhortacjach, katechezach środowych (19), które w sumie tworzą krótki traktat o życiu konsekrowanym.
6 stycznia 1997 roku Jan Paweł II specjalnym Orędziem postanowił, że każdego roku dzień 2 lutego będzie poświęcony obchodom Dnia Życia Konsekrowanego, który winien być bardziej uroczystym uwielbieniem Pana i dziękczynieniem za wielki dar życia konsekrowanego; przyczynić się do poznania tej formy życia i pogłębienia szacunku dla niego ze strony całego Ludu Bożego; pomóc osobom konsekrowanym, zanurzonym w wirze codzienności, jeszcze pełniej odkryć blask piękna ich życia, powrócić do źródeł powołania, dokonać bilansu własnego życia i odnowić własną konsekrację. Przesłania i homilie z tych Dni rozjaśniały wiele tajemnic życia konsekrowanego.
Także, we wszystkich adhortacjach posynodalnych Jana Pawła II znajdowały się wzmianki o życiu konsekrowanym. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku kodyfikuje synodalne nauczanie na temat życia konsekrowanego. Zaś w Katechizmie Kościoła Katolickiego z 1992 roku znajdujemy syntezę soborowego nauczania i główne wskazania Prawa Kanonicznego. Z okazji Jubileuszowego Roku Odkupienia (1984) Jan Paweł II skierował do osób konsekrowanych encyklikę Redemptionis donum, w której zaakcentował wartość powołania do życia konsekrowanego, konsekracji, rad ewangelicznych, ślubów i miłość do Kościoła.
Najważniejszym dokumentem, zwanym często magna carta całego pontyfikatu Jana Pawła II pozostanie adhortacja posynodalna Vita consecrata (1996), oparta na ewangelicznej ikonie Przemienienia, owoc pierwszego w historii Synodu Biskupów poświęconego życiu konsekrowanemu. Confessio Trinitatis, Signum fraternitatis i Servitium caritatis to elementy konstytutywne życia konsekrowanego. Adhortacja umieszcza życie konsekrowane z jego rozmaitymi formami w kontekście powszechności i partykularyzmu Kościoła oraz w harmonii z różnymi charyzmatami i posługami; we współpracy ze świeckimi, konsekrowanymi, kapłanami, biskupami czy też przedstawicielami innych religii.
1.2. Gdy chodzi o drugi poziom nauczania Jana Pawła II poprzez Kongregację ds. Instytutów Życia konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, to należy zaznaczyć, że w ciągu pontyfikatu Jana Pawła II Kongregacja opublikowała dokumenty o wielkim znaczeniu dla życia konsekrowanego. Pomijając reskrypty lub listy, które możemy uważać za dokumenty o mniejszym znaczeniu, wymienić należy te najbardziej wyróżniające się, jak:
Zakonnicy i promocja ludzka (1980);
Wymiar kontemplacyjny życia zakonnego (1980);
Najważniejsze elementy nauczania Kościoła na temat życia zakonnego, stosowane do instytutów poświęcających się dziełom apostolatu (1983);
Wskazówki dotyczące formacji instytutów zakonnych (1990);
Rozwój duszpasterstwa powołaniowego w Kościołach partykularnych (1992);
Życie braterskie we wspólnocie (1994);
Współpraca między Instytutami w dziedzinie formacji (1998);
Instrukcja Verbi Sponsa (1999);
Rozpocząć na nowo od Chrystusa (2002).
1.3. Trzeci poziom w odniesieniu do nauczania Jana Pawła II, czyli wskazania kierowane do całego Kościoła, do którego osoby konsekrowani są włączeni i należą do jego życia i świętości, to: 14 encyklik, 14 adhortacji apostolskich, 43 listy apostolskie, 10 konstytucji oraz ogromna liczba przemówień, listów et cetera. Całe to nauczanie dotyczy także życia konsekrowanego. Można tylko podziwiać, jak bardzo Jan Paweł II włączył osoby konsekrowane w odpowiedź udzielaną na wielkie pytania ludziom naszych czasów, stojących wobec zagadnienia ewangelizacyjnej misji Kościoła, rzeczywistych problemów Kościołów partykularnych, w których żyjemy i pracujemy. To właśnie osoby konsekrowane winny odpowiedzieć na apel dotyczący promocji pokoju i sprawiedliwości, poszukiwania rozwiązań, by skończył się głód i pragnienie. Osoby konsekrowane winny krzewić ekumenizm i jedność chrześcijan, a także dialog międzyreligijny i międzykulturowy. Powinny też dać odpowiedź na tematy dotyczące problemów młodzieży i rodzin oraz innych ważnych problemów życiowych.
Wskazując na te trzy poziomy i przywołując papieskie interwencje na temat życia konsekrowanego i innych tematów życia kościelnego, można zdać sobie sprawę z ogromnego bogactwa, jaki zostawił Jan Paweł II, nie tylko ilościowego, ale jakościowego. Nie ma takiego aspektu życia konsekrowanego, które by nie było obiektem refleksji lub wskazań Wielkiego Papieża Jana Pawła II.
2. Tematy, które najczęściej podkreślał Jan Paweł II
Jan Paweł II nie zaniedbał żadnej okazji, aby potwierdzić w jasny i nieomylny sposób wartość i aktualność życia konsekrowanego. Położył specjalny nacisk na szereg zagadnień, które sprawiają, że życie konsekrowane może lepiej wypełnić swoją misję w Kościele i współczesnym świecie. Przywołując je na pamięć, można lepiej zrozumieć, jak wielkim animatorem życia konsekrowanego był Jan Paweł II.
2.1. Wielkość powołania do życia konsekrowanego
Dość często Jan Paweł II podkreślał wielkość i piękno powołania do życia konsekrowanego. Jest ono darem Boga, który przyjmuje dana osoba, gotowa do oblubieńczego oddania się Jemu samemu. Powołanie to płynie z żywej wiary, otwierającej przed człowiekiem ostateczną perspektywę spotkania z Bogiem, który sam jest godzien miłości „ponad wszystko”, miłości wyłącznej i oblubieńczej. „Powołanie to jest jak iskra, która zapala w duszy ów ‘żywy płomień miłości’, o jakim pisał św. Jan od Krzyża”. Powołanie do życia konsekrowanego nazywał Jan Paweł II „szczególnym skarbem Kościoła” i żywym znakiem „przyszłego wieku” we wspólnocie Kościoła i wobec świata, który bardzo wrasta w codzienne życie Kościoła i społeczeństwa i przenika jego najczulsze tkanki, a jednocześnie znajduje się w samym „sercu” życia konsekrowanego. Na polskiej ziemi, na Jasnej Górze w dniu 5 czerwca 1979 roku zawarł piękno powołania do życia konsekrowanego w jednym zdaniu: „Powołanie zakonne jest to kwiat Ewangelii (…) jest jednym z najpiękniejszych wśród wszystkich, jakimi przemówiła do nas i stale przemawia Ewangelia”.
Racją zachwytu Papieża nad wielkością życia konsekrowanego było piękno i głębia charyzmatów założycieli poszczególnych wspólnot życia konsekrowanego. Jan Paweł II jednak ze szczególną miłością spoglądał na powołania do życia kontemplacyjnego. W spotkaniu z siostrami różnych zgromadzeń w Nursji w dniu 23 marca 1980 roku, Papież powiedział: „Wy, Najdroższe Siostry, nic innego nie pragnijcie, jak dążyć do Boga w czystości serca, w samotności, w milczeniu i w modlitwie”. Warto w tym miejscu zauważyć prawdę, że Ojciec Święty podkreślał wymiar kontemplacyjny każdej osoby życia konsekrowanego oraz poszczególnych wspólnot życia konsekrowanego. Życie kontemplacyjne wspólnot życia konsekrowanego, zdaniem Papieża, jest warunkiem odnowy życia i karności; jest też źródłem promieniowania życia konsekrowanego na świat, ustrzeżenia się przed pokusami partykularyzmu i sprzeciwów, które prowadzą do bolesnych podziałów. Jest to także motyw wychodzenia do ludu, zwłaszcza pracy na rzecz biednych bez narażania na szwank swojej tożsamości zakonnej i bez ukrywania „specyficznej oryginalności” własnego powołania.
Jan Paweł II przypominał, że fakt powołania do życia konsekrowanego jest nie tylko powodem do dumy, ale także zobowiązuje do trwania w postawie zdumienia oraz dziękczynienia za to tajemnicze wezwanie, które wybrzmiało w głębinach serca: Pójdź za Mną (Mt 9,9). Zobowiązuje ono do zażyłości z Bogiem, wsłuchiwania się w Jego głos i naśladowania Chrystusa. Winno być także przedłużaniem człowieczeństwa Chrystusa przez tajemnicę czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Zobowiązuje również do radykalnego przeżywania swego powołania. Tylko wtedy będzie ono źródłem twórczego niepokoju dla ludzi żyjących w świecie bardzo zmaterializowanym. Tak wspaniałe powołanie do życia konsekrowanego wymaga także solidnej formacji. Bez niej nie ma zrozumienia charyzmatu życia poszczególnych wspólnot życia konsekrowanego, nie ma rozwoju powołania, a także wierności temu powołaniu. Odnosi się to tak do formacji podstawowej, jak i formacji permanentnej. Formacja pozwala lepiej zgłębić powołanie do życia konsekrowanego, wzrastać w zrozumieniu miłości i sensu jego posłannictwa, utwierdzać jedność i koordynować apostolstwo.
2.2. Trynitarne korzenie życia konsekrowanego. Aby je zrozumieć Ojciec Święty zaproponował ikonę Przemienienia, w której cała Trójca Święta się uobecnia (por. VC, 19). Całe życie konsekrowane jest Confessio Trinitatis. Pochodzi ono od Trójcy Świętej, jest Jej odbiciem, uwielbieniem i kultem. Trójca Święta staje się w myśli Jana Pawła II fundamentem tworzącym tak konsekrację Chrystusa, jak i osób powołanych do podążania za Nim w ubóstwie, czystości i posłuszeństwie. Częste zapraszanie osób konsekrowanych do czynienia żywymi ich relacji z Ojcem, Synem i Duchem Świętym jest tworzeniem żywego synostwa, braterstwa i misji.
Życie konsekrowane jest pójściem za Jezusem poprzez naśladowanie Jego stylu życia, przekształcenie się w Niego, naśladowanie Jezusa Konsekrowanego i Posłanego. Przypominają to słowa adhortacji VC: „profesja rad ewangelicznych jest ściśle związana z misterium Chrystusa i ma uobecniać tę formę życia, jaką On wybrał, wskazując na nią, jako na wartość absolutną i eschatologiczną” (VC, 29). „Osoby konsekrowane, wezwane do kontemplacji i zaświadczania o przemienionym obliczu Chrystusa, są wezwane także do przemienionego życia” (VC, 35). Dość często Jan Paweł II przypominał także, że „zakonnik jest człowiekiem poświęconym Bogu poprzez Chrystusa, w miłości Ducha Świętego” (VC, 30), a konsekracja zakonna jest oddaniem się Bogu przez Chrystusa w Duchu Świętym w sposób głęboki, wolny i całkowity.
2.3. Eklezjalność życia konsekrowanego. „Kościół – jak czytamy w adhortacji VC – pod żadnym pozorem nie może wyrzec się życia konsekrowanego” (VC, 105); jest ono „głęboko zespolone z życiem Kościoła” (VC, 3); „wyraża samą naturę Kościoła” (VC, 29); „należy niezaprzeczalnie do życia i świętości Kościoła” (KK, 44; VC, 29). Papież często przypominał osobom konsekrowanym, że poprzez swe powołanie kościelne, są one wezwane do bycia znakiem jego świętości i apostolskości, a także wspólnoty i pojednania. Znacząca jest liczba osób konsekrowanych poprzez Jana Pawła II spośród wszystkich beatyfikacji i kanonizacji.
W przemówieniu do Przełożonych Generalnych z 24 listopada 1978 Ojciec Święty sprecyzował co znaczy eklezjalność życia konsekrowanego: „Gdziekolwiek się znajdziecie w świecie, przez wasze powołanie jesteście dla Kościoła powszechnego, poprzez waszą misję w określonym Kościele lokalnym. W związku z tym wasze powołanie dla Kościoła powszechnego realizuje się wewnątrz struktur Kościoła lokalnego. Potrzeba uczynić wszystko, aby życie konsekrowane rozwijało się w każdym z Kościołów lokalnych, aby przyczyniało się do jego siły duchowej. Jedność z Kościołem powszechnym poprzez Kościół lokalny: oto wasza droga”.
Papież jest świadomy, że zgromadzenia życia konsekrowanego nie mogą sprostać wszystkim zamówieniom przychodzącym od biskupów i kapłanów, winny jednak starać się uczynić wszystko, co tylko możliwe, aby zabezpieczyć najbardziej pilne życiowo potrzeby parafii i diecezji. Trzeba dlatego zwracać uwagę na odczytywanie znaków czasu, na solidne przygotowanie się do pełnienia tych zadań we współpracy z innymi, zachowując tożsamość własnego instytutu. Jan Paweł II zaofiarował także jasne nauczanie dotyczące tego, jak biskupi powinni strzec i promować życie konsekrowane w Kościołach partykularnych i czuwać nad właściwa autonomią instytutów zakonnych (por. KPK, kan. 586, VC, 48).
I jeszcze na jedną ważną dziedzinę zwrócił papież przy tej okazji, a mianowicie na współpracę między klerem diecezjalnym a osobami życia konsekrowanymi. „Kapłani diecezjalni – stwierdzał Ojciec Święty – odczuwają potrzebę zaczerpnięcia w kontemplacji nowych sił i wsparcia do swojej pracy duszpasterskiej… muszą utrzymywać kontakt z klasztorami, które powinny ich przyjmować na rekolekcje, na okresy skupienia i dni odnowy. Z drugiej strony siostry zakonne powinny znaleźć w klerze spowiedników i kierowników duchowych, którzy byliby zdolni pomóc im lepiej rozumieć i lepiej przeżywać swoje poświęcenie się Bogu”.
2.4. Natura i rola konsekracji zakonnej oraz rad ewangelicznych
W nawiązaniu do nauki Soboru Watykańskiego II, Jan Paweł II, przypomniał, że konsekracja zakonna „korzeniami sięga głęboko w konsekrację chrztu i pełniej ją wyraża”. Przez jej złożenie osoba konsekrowana oddaje się całkowicie na własność umiłowanemu Bogu i „z nowego i szczególnego tytułu poświęca się służbie Bożej i Jego czci”. To całkowite oddanie się Bogu wyraża się w głębokim uczestniczeniu w życiu Boga i w synowskim przywiązaniu do jego nauki. Owocuje ono także wielkodusznym miłosierdziem wobec ludzi; umacnia się w modlitwie liturgicznej, wspólnej i osobistej oraz wyraża się w trosce o zakorzenienie królestwa Bożego w duszach ludzkich jak i w życiu według ewangelicznych wymagań „kazania na górze” i „błogosławieństw”, które stanowią stałe wyzwanie dla współczesnej mentalności świata, a tym samym są znakiem życia wiecznego, które już weszło między nas.
Poprzez konsekrację osoby konsekrowane są dla świata, zdaniem Jana Pawła II, znakiem i narzędziem jedności z Bogiem i zbawienia świata. Są także widzialnym świadectwem głębokiej tajemnicy Chrystusa, ukazując Go „bądź to oddającego się kontemplacji na górze, bądź zwiastującego rzeszom królestwo Boże, bądź uzdrawiającego chorych i ułomnych, a grzeszników nawracającego do cnoty, bądź błogosławiącego dzieciom i dobrze czyniącego wszystkim, a zawsze posłusznego woli Ojca, który Go posłał”.
Konsekracja jest też, według Papieża, konkretnym ukazaniem i namacalnym znakiem radykalizmu ewangelicznego, potrzebnego dla głoszenia w proroczy sposób ludzkości postawy dyspozycyjności względem Boga i człowieka. Konsekracja jest także świadectwem o prymacie Boga i prostocie życia w służbie innym. Przeżywanie konsekracji – zauważył Jan Paweł II – przyczynia się do tworzenia braterskiej wspólnoty, która jest bardzo ważnym elementem życia konsekrowanego i tajemnicy Kościoła jako tajemnicy komunii i uczestnictwa. Konsekracja zobowiązuje do dochowania wierności życiu wspólnotowemu i przyczyniania się do tego, aby było ono miejscem braterskich spotkań, wzajemnej pomocy oraz duchowego pokrzepienia i nabrania nowych sił. Nawet gdy członkowie danej wspólnoty zakonnej pozostają poza wspólnotą, wszystkie kontakty mają wymiar wspólnotowy i publiczny.
Od pierwszego spotkania Papież przypominał, że „powołanie zakonne polega na przyjęciu surowej dyscypliny związanej z tym, co nie jest przykazaniem, tylko radą ewangeliczną: radą czystości, radą ubóstwa i radą posłuszeństwa – a co przyjęte świadomie, ugruntowane w miłości Boskiego Oblubieńca stanowi właśnie to szczególne objawienie się do wolności ludzkiego ducha, ducha wolności dzieci Bożych – synów i córek”. Jest to znak wolności ducha i oblubieńczego oddania się samemu Bogu, który sam jeden jest godzien miłości „ponad wszystko”, miłości wyłącznej i oblubieńczej. Płynie ona z bogactwa żywej wiary tak w radości życia, jak i w chwilach trudnych. Życie według rad ewangelicznych stanowi uprzywilejowane świadectwo stałego poszukiwania Boga i bezwarunkowego poświęcenia się szerzeniu królestwa Bożego, do którego zaprasza Jezus Chrystus. Takiego świadectwa – jak zaznaczył papież – potrzebuje współczesny świat: „Skarb rad ewangelicznych i dojrzałe, bez oglądania się wstecz zaangażowanie, przynależy do egzystencji chrześcijańskiej; nie powinno być ono relatywizowane przez publiczną opinię, nawet i kościelną. Kościół – a nawet i świat – potrzebują obecnie więcej niż kiedykolwiek mężczyzn i kobiet, które poświęcają wszystko, aby na wzór apostołów pójść za Chrystusem”.
Praktyka rad ewangelicznych przybliża bardziej, zdaniem Ojca Świętego, do osoby Chrystusa i Jego Matki, Maryi oraz Kościoła: „Rzeczywiście, praktyka rad ewangelicznych pozwala wszystkim tym, którzy otrzymali ten specyficzny dar, upodobnić się bardziej dogłębnie do życia w czystości, ubóstwie i posłuszeństwie, które wybrał dla siebie Chrystus i które obrała również Maryja, Jego Matka i Matka Kościoła, jako typiczny model samego Kościoła”. Ponadto, zaangażowanie w przeżywaniu rad ewangelicznych czyni osoby konsekrowane zdolne do składania świadectwa. Jan Paweł II przypominał także na czym polegają obowiązki wypływające z poszczególnych rad ewangelicznych.
Czystość zakonna jest życiem według wzoru Chrystusowego. Ten przymiot Chrystusa był nie tylko wzniesieniem się ponad ludzka seksualność, ale także epifanią powszechności Jego odkupicielskiej ofiary. Jego prostota, szacunek i dobroć oraz umiejętność budzenia tego, co lepsze, w sercu spotkanych osób, zdumiewają spotkanych ludzi. Czystość zatem zobowiązuje do tego, aby zbłąkani i zrozpaczeni ludzie odczuli miłość osób konsekrowanych na sposób Chrystusa, czerpiąc z Jego serca bosko-ludzką czułość, z jaką On się do nich zwraca.
Ubóstwo domaga się od osób konsekrowanych wpatrywania się często i długo w radykalne życie Chrystusa oraz do dawania siebie i dzielenia się tym, co one posiadają. „Kościół – powtarzał Papież – potrzebuje wciągania go w te sprawy przez Wasze świadectwo. Czujcie się za to odpowiedzialne”. Ważne jest, aby ubóstwo było prawdziwie ewangeliczne, by prowadziło do utożsamienia się z potrzebującymi, aby uzdalniało do całkowitego wyrzeczenia się.
Gdy chodzi o posłuszeństwo Jezusa, to zajmuje ono, zdaniem papieża, centralne miejsce w dziele zbawienia. Nieposłuszeństwo było bramą, przez którą wszedł grzech i śmierć na świat. Posłuszeństwo Jezusa zapoczątkowuje powrót ludzkości do Boga. Zapomnienie o sobie i pokora są bardzo trudne dla współczesnego pokolenia, zapatrzonego w niezależność i w samowolę. Nie można więc – mówił papież – „wyobrazić sobie życia zakonnego bez posłuszeństwa względem przełożonych, którzy są strażnikami wierności dla ideałów instytutu…”. Posłuszeństwo zakonne, które jest zawsze ofiarą własnej woli przez miłość, stanowi „źródło obfitych i zbawiennych łask dla całego świata”.
2.5. Potrzeba wierności charyzmatowi Założycieli
Piękno powołania do życia konsekrowanego płynie, zdaniem Ojca Świętego, z wielkości ducha założycieli danych rodzin życia konsekrowanego. W pierwszych przemówieniach, tak do przełożonych generalnych wspólnot żeńskich, jak i rodzin męskich, Jan Paweł II wprost wskazał na potrzebę wierności charyzmatowi założyciela danej rodziny życia konsekrowanego. Uzasadniając tę myśl Papież powiedział: „każdy z Waszych założycieli, znajdując się pod działaniem Ducha Świętego przyobiecanego Kościołowi, był zawsze człowiekiem szczególnego charyzmatu. Chrystus znajdował w nich wyjątkowe „narzędzie” swej zbawczej działalności, która szczególnie w ten sposób wciąż trwa i rozwija się w dziejach rodziny ludzkiej. Kościół przejmował te charyzmaty, dziękując za nie swojemu Panu, wydawał o nich sąd, i jeżeli je uznał za autentyczne, starał się o takie ich „zabezpieczenie” w życiu społecznym, ażeby mogły trwale owocować”
O potrzebie wierności charyzmatowi założycieli przypominał Ojciec Święty podczas każdego spotkania z wspólnotami życia konsekrowanego podczas spotkań z uczestnikami kapituł generalnych. I znowu trudno przytaczać mnóstwo cytatów, w których tę prawdę Papież wyraził. Jan Paweł II z wiernością założycielowi i charyzmatom danej wspólnoty życia konsekrowanego łączył potrzebę zgłębiania i poznawania coraz lepiej duchowości danego instytutu „bez ulegania pokusom modnych metod i różnych technik, których źródła nie mają wiele wspólnego z tym jedynym źródłem, jakim jest Ewangelia”. Z dogłębnym studium pism założyciela i jego duchowości wiąże się również jakość działalności apostolskiej i życia danej rodziny życia konsekrowanego. I jeszcze jeden ważny moment, związany z wiernością charyzmatowi danego Instytutu życia konsekrowanego. Od jego wspaniałomyślnej realizacji, wyrażającej się w radości życia, zależą również nowe powołania. Chodzi o świadectwo życia tak poszczególnych osób, jak i poszczególnych wspólnot życia konsekrowanego.
2.6. Dążenie do świętości
Jedno z bardzo ważnych wyzwań dla życia konsekrowanego, zdaniem Ojca Świętego, to obowiązek dążenia do świętości. Wprawdzie, zgodnie z nauką Soboru Watykańskiego II, wszyscy chrześcijanie są powołani do świętości, to jednak osoby życia konsekrowanego, z racji natury tego życia, winni iść za Chrystusem bardziej z bliska. Jan Paweł II przypominał o tym obowiązku na różny sposób prawie w każdym przemówieniu. W wielu przemówieniach papież zakłada, że o tym obowiązku względem osób konsekrowanych nie musi mówić, gdyż stanowi on fundament życia konsekrowanego.
Obowiązek dążenia do świętości Jan Paweł II argumentował m.in. i tym, że człowiek pozostawionemu samemu sobie, nie posiada wystarczającej siły, aby się oprzeć grzechowi świata. Tylko Duch Święty może zapewnić prawdziwą i trwałą jedność, bowiem dzięki Jego obecności każdy członek wspólnoty skłania się w kierunku szlachetnych odruchów miłości i miłosierdzia. Zresztą, w samej naturze życia konsekrowanego, w praktykowanie rad ewangelicznych wpisane jest nieustanne wezwanie dążenia do świętości, wspieranej modlitwą. Papieżowi chodzi o to, aby Duch Święty wpoił w każdą sferę życia Kościoła, a więc i życia konsekrowanego, zapał do świętości.
Świętość osób konsekrowanych jest również wezwaniem dla młodych zaproszeniem do pójścia drogą powołania: „Przez kontakt z rodzinami i przez przykład świętości, jakie dajecie przez formy Waszego apostolstwa, możecie stać się narzędziem łaski Bożej w dziedzinie powołań”. Przy tej okazji Jan Paweł II przypomniał, że świadectwo świętości osób konsekrowanych to świadectwo przesycone osobistą miłością Oblubieńca Jezusa Chrystusa, miłością ogarniającą Go w całej ludzkości. Kiedy dajemy świadectwo miłości, przepełnionej radością i poświęceniem, taka droga życia staje się bardziej wiarygodna, a wezwanie Chrystusa, po ludzku mówiąc, atrakcyjne i warte podjęcia.
2.7. Pierwszeństwo życia duchowego przed działaniem
Bardzo ważnym elementem życia konsekrowanego jest życie duchowe. Można powiedzieć, że zawiera się ono w dążeniu do świętości, jednak Jan Paweł II na wielu miejscach tę dziedzinę w sposób szczególny i mocno podkreślał. Najpierw, Ojciec Święty przestrzegał przed zbytnim aktywizmem: „Nie brak też jednak przykładów niezrozumienia samej istoty życia zakonnego. Czasami opuszcza się modlitwę na rzecz działania; śluby interpretuje się zgodnie z moralnością świecką, która zaciemnia religijną motywację; zbyt łatwo porzuca się życie wspólne; prawdziwy cel działania upatruje się w rozwiązaniach społeczno-politycznych, wiążących się z wyraźnie określonymi postawami ideologicznymi”.
Oprócz ostrzeżenia, w przemówieniach papieskich odnajdujemy także wiele zachęt, które wyrażone są na różny sposób i przy różnych okolicznościach: „Pamiętajcie zawsze, że abyście mogły zachować jasną ideę wartości życia poświęconego, potrzebny jest Wam duch głębokiej wiary, ożywiony i podtrzymywany modlitwą (por. PC, 6). Tej wiary, która pozwoli Wam przezwyciężać każdą niepewność co do Waszej tożsamości, zachować wierność wobec istotnego dla Was wertykalnego wymiaru, abyście upodobniały się do Chrystusa i mogły autentycznie świadczyć o królestwie Bożym przed ludźmi współczesnego świata”.
Tylko głębokie życie duchowe – jak zauważał Papież – chroni życie konsekrowane od niebezpiecznych napięć, od pratykularyzmów czy bolesnych podziałów we wspólnocie z jednej strony, a z drugiej, wpływa na rozwój powołania i promieniowanie miłości na otoczenie i na wzrost nowych powołań. Tylko głębokie życie duchowe może być wyraźnym i mocnym świadectwem w coraz bardziej sekularyzowanym świecie. I takie świadectwo jest potrzebne Kościołowi i współczesnemu światu. Na innym miejscu papież, przypominając słowa adhortacji Evangelica testificatio, dobitnie powie, że „Bez modlitwy życie zakonne traci sens i nie osiąga swego celu”. Historia bowiem uczy, że wierność modlitwie lub jej zaniedbywanie jest znakiem żywotności lub upadku życia zakonnego.
Ważnym elementem życia duchowego, zwłaszcza w obecnej cywilizacji coraz bardziej ruchliwej i głośnej, są strefy milczenia i spokoju. Wspólnoty życia konsekrowanego, zdaniem papieża, mają niepowtarzalną szansę stawania się takimi miejscami pokoju i życia wewnętrznego. Ojciec Święty przestrzega osoby konsekrowane przed uleganiem wewnętrznym naciskom i zachęca do tradycyjnych środków skupiania się. „Usiłujcie raczej wychowywać Waszych gości i rekolektantów do cnoty milczenia”. Papież przypominał także o roli zachowywania klauzury dla życia duchowego: „Kochajcie więc swoje oddzielenie od świata, które doskonale daje się porównać do biblijnej pustyni. Jest to paradoksalne, że ta pustynia nie jest pusta. To właśnie na niej Pan przemawia do Waszego serca i ściśle włącza Was w swoje zbawcze dzieło”.
Aby dobrze wypełnić obowiązki płynące z powołania do życia konsekrowanego, aby dwa profile powołania życia konsekrowanego Marii i Marty w sobie jak najpełniej urzeczywistnić, aby dać świadectwo miłości Boga i aby w pełni zaangażować się w działalność apostolską, potrzebna jest, zdaniem papieża stała formacja duchowa, a także formacja intelektualna. Do tego motywu Jan Paweł II często powracał w swoich przemówieniach podczas Kapituł generalnych i spotkań z osobami życia konsekrowanego. Najwięcej miejsca poświęcił papież temu zagadnieniu w adhortacji Vita consecrata oraz w dokumentach związanych z Rokiem Jubileuszowym i trzecim tysiącleciem.
2.8. Misja w centrum projektu życia konsekrowanego
Życie konsekrowane jest epifanią miłości Boga w świecie. Pierwszym słowem ewangelizującym jest życie konsekrowane poprzez profesję rad ewangelicznych ubóstwa, czystości i posłuszeństwa. Świętość osób konsekrowanych, waga tego powołania oraz wierność założycielowi i charyzmatowi danego instytutu życia konsekrowanego zobowiązuje do szczególnego apostolstwa na różnych polach pracy. Jak zwykle, w pierwszych wystąpieniach Ojciec Święty ten element życia konsekrowanego podkreślał: „Ta obecność musi być z kolei źródłem szczególnego apostolstwa. Jest to apostolstwo wielorakie… Łączy się ono ze szczególnym charyzmatem każdego zgromadzenia, z jego duchem apostolskim, który Kościół i Stolica Apostolska z radością akceptuje, widząc w nim wyraz żywotności samego Ciała Chrystusowego. Jest ot apostolstwo najczęściej dyskretne, bliskie człowiekowi i przez to szczególnie odpowiednie…”. Zawsze jednak apostolstwo to winno odznaczać się pełną miłości uległością wobec Magisterium Kościoła, co jest konsekwencją miejsca życia konsekrowanego w Kościele. Życie konsekrowane nie ma bowiem sensu poza Kościołem i bez wierności jego wskazaniom.
Apostolstwo to, według wypowiedzi Papieża, ma dotyczyć wszystkich bez wyjątku, ale w szczególności tych osób, którzy najbardziej potrzebują i oczekują takiej apostolskiej działalności, jak chorzy i cierpiący, jak opuszczeni, jak dzieci i młodzież, jak rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji. Jan Paweł II wzywa do wychodzenia naprzeciw wszelkim potrzebom ludzkim, nieczekania aż o to poproszą. Winni się kierować Pawłową zasadą: „Miłość Chrystusa przynagla nas” (2 Kor. 5,14). Będzie to świadectwo wierności charyzmatowi założyciela (ki), zarazem świadectwem, że nie ma wznioślejszego ideału, dla którego warto życie dać.
Warto zauważyć także, że Ojciec Święty łączył fakt ważnej pozycji Rodzin życia konsekrowanego w Kościele i w świecie z zaangażowaniem się w konkretne dziedziny życia społecznego, jak: szkoły i kolegia, szpitale i kliniki, dobroczynność i opiekę, dzieła parafialne, katechezę, grupy apostolskie i wiele innych. Wspólnoty życia konsekrowanego, z natury swojej, nie mogą się zamknąć we własnym podwórku. Dotyczy to wszelkich instytutów życia konsekrowanego – również zakonów kontemplacyjnych. W ich naturę jest wpisana misja, a więc określone zadanie względem współczesnego świata. Skoro ich istnieje wpisane jest w życie Kościoła, zatem wspólnoty życia konsekrowanego winny uczestniczyć także w misji Kościoła. Zadania, jakie stoją przed Kościołem na polu ewangelizacji, zdaniem papieża, są wielorakie i naglące. Również Pawłowe „biada mi gdybym nie głosił Dobrej Nowiny!” było wszczepione w serce Jana Pawła II. Papież mocno podkreślił: „W związku ze swą najintymniejszą konsekracją Bogu i pozostając dynamicznie wiernymi swemu charyzmatowi, nie mogą oni [osoby konsekrowane] przestać czuć się włączeni w specjalną współpracę z aktywnością misyjną Kościoła” (VC, 77). Jan Paweł II przypomniał, że niemało jest takich wspólnot żyjących i pracujących pośród ubogich i marginalizowanych, żyjących w ich warunkach i uczestniczących w ich cierpieniach, problemach i niebezpieczeństwach” (VC, 90).
Nawet życie kontemplacyjne, jak stwierdził Papież, nie zakłada radykalnego zerwania ze światem, z apostolstwem: „Zakonnica kontemplacyjna powinna znaleźć swój specyficzny sposób rozszerzania królestwa Bożego – nie tylko przez modlitwy i wyrzeczenia, przez milczące świadectwo – ale również sprawić, żeby mogło być słyszane przez ludzi dobrej woli, z którymi się kontaktuje. Toteż powinniście znaleźć własny styl, który w ramach kontemplacyjnej wizji życia pozwoli Wam dzielić się z braćmi darem otrzymanym od Boga”. W życiu kontemplacyjnym osoby konsekrowane dają się nieść porywowi, który prowadzi do Pana, przygotowując do wiecznej kontemplacji, stanowiący ostateczny cel wszystkich chrześcijan.
2.9. Współpraca ze świeckimi
Miała ona swoja drogę historyczną. Bezdyskusyjnie nabrała szczególnego znaczenia począwszy od synodu na temat świeckich i publikacja adhortacji Christifideles laici. Papież bardzo często podkreślał potrzebę takiej współpracy pomiędzy różnymi powołaniami w dziele dawania świadectwa o Ciele Chrystusa i w dynamice ewangelizacyjnej Kościoła. Wybrzmiało to najpełniej w wypowiedzi Jana Pawła II, jaką skierował do Kongresu życia konsekrowanego w Rzymie (26 listopada 1993): „(…) potrzeba pogłębić i uściślić relacje duchowe i apostolskie istniejące pomiędzy zakonnikami i świeckimi, promując nowe metody i nowe środki wyrazu współpracy dla ułatwienia w naszych czasach głoszenia Chrystusa”. Wspólnota i współpraca ze świeckimi, promocja wolontariatu i stowarzyszanie oraz współzależność z nowymi ruchami kościelnymi, są znakami dynamizmu duchowego i apostolskiej płodności wspólnot życia konsekrowanego.
2.10. Duchowość wspólnoty
Opiera się ona na eklezjologii wspólnoty Vaticanum II. Cały Kościół jest charyzmatyczny i służebny. Jego odpowiedzią jest duchowość wspólnoty. Tak właśnie tworzy się dom i szkoła wspólnoty, jak odzwierciedlił to Jan Paweł II w NMI. Począwszy od publikacji VC, cały czas nalegał on na duchowość wspólnoty. W VC, 46 przypomniał: „Osoby konsekrowane prosi się, aby były prawdziwymi ekspertami we wspólnocie i aby przeżywały swą własną duchowość jako świadkowie i twórcy owego projektu komunii, stanowiącego szczyt historii człowieka według Boga. Sens wspólnoty kościelnej, rozwijającej się jako duchowość wspólnoty, pobudza sposób myślenia, mówienia i działania, powoduje wzrost Kościoła w głąb i wszerz. Życie wspólnoty będzie w ten sposób znakiem dla świata i atrakcyjną siłą, prowadzącą do wiary w Chrystusa (…). Zalecił też wspólnotom życia konsekrowanego, aby krzewiły ducha wspólnoty we wszystkich środowiskach i na wszystkich poziomach: w sobie samych, w Kościele i społeczeństwie poprzez świadectwo i dialog miłości.
2.11. Troska o powołania
Ojciec Święty często nawołuje do troski o nowe powołania do poszczególnych Rodzin życia konsekrowanego. Ileż apeli Jana Pawła II, ile zaproszeń do modlitwy za powołania, ile wezwań skierowanych do pójścia za Chrystusem, wypowiedzianych do młodzieży na różnych spotkaniach, ileż nalegań do biskupów, by promowali powołania do życia konsekrowanego; ile troski leżało u podstaw organizowania, celebrowania i we wnioskach międzynarodowych kongresów na rzecz powołań – tego nie sposób zliczyć. Papież często przypominał słowa: „Potrzeba zaufać Panu Jezusowi, który ciągle powołuje do pójścia Jego śladami i powierzyć się opiece Ducha Świętego, autora i inspiratora charyzmatów życia konsekrowanego. Tak więc, jednocześnie, gdy się cieszymy z powodu działania Ducha, który odmładza Oblubienicę Chrystusa, powodując zakwitanie życia konsekrowanego w wielu narodach, powinniśmy skierować także stałe błaganie do Pana winnicy, aby posłał robotników do swego Kościoła w celu sprostania wymaganiom nowej ewangelizacji (por. Mt 9,37-38)” (…) „Należy pracę promocji powołań rozwijać w taki sposób, aby pojawiała się coraz więcej jako chóralne zobowiązanie całego Kościoła” (VC, 64).
Jan Paweł II wskazywał też na środki i metody duszpasterstwa powołaniowego. Na pierwszym miejscu, co jest zrozumiałe, wskazuje na modlitwę o powołania: „Pierwszą formą współpracy jest niewątpliwie błaganie „Pana żniwa” (por. Mt 9,38), aby oświecił i nastawił serca wielu dziewcząt „poszukujących”, których na pewno nie brakuje w tej diecezji, podobnie jak i we wszystkich częściach świata. Niech zrozumieją one, że nie ma wznioślejszego ideału, dla którego warto poświęcić życie, jak ideał całkowitego oddania się Chrystusowi na służbę Królestwa”.
Na drugim miejscu, Jan Paweł II bardzo mocno akcentował rolę świadectwa, które emanuje z życia osób konsekrowanych i ich wspólnot. Chodzi przede wszystkim – jak wspominał Papież – o świadectwo szczerej konsekwencji wobec wartości ewangelicznych i charyzmatu właściwego Waszemu instytutowi. Każde pójście na kompromis jest złudzeniem. Chodzi także o świadectwo dojrzałej osobowości i po ludzku oddanej sprawie, która potrafi nawiązać kontakt z innymi bez niepotrzebnych uprzedzeń, ale też bez naiwnej nieroztropności, tylko z serdeczna otwartością i pogodną równowagą.
Z kolei, chodzi o świadectwo radości, którą wyczytuje się w spojrzeniu i w postępowaniu, a nie tylko w słowach. Każdy kto patrzy na taką radość powołania winien poznać, że życie konsekrowane to posiadanie „ukrytego skarbu” czy „drogocennej perły”, której nabycie sprawia, że nie żałujemy wyrzeczenia się wszystkiego, według rady ewangelicznej (por. Mt 13, 44-45).
Również działalność apostolska wśród ludu we wszystkich dziedzinach ich życia może być źródłem nowych powołań. W sposób szczególny podkreśla Jan Paweł II pracę z rodzinami. Więzy między rodzinami i życiem konsekrowanym są głębokie i żywotne; rodzina chrześcijańska jest naturalnym źródłem powołań do życia zakonnego: „Przez kontakt z rodzinami i przez przykład świętości, jakie dajecie przez formy Waszego apostolstwa, możecie stać się narzędziem łaski Bożej w dziedzinie powołań”.
2.12. Maryja wzorem życia konsekrowanego
Ojciec Święty Jan Paweł II, zgodnie ze swoim zawołaniem „Totus Tuus”, stawiał Maryję jako wzór życia oddanego Bogu. Jest ona wzorem dla każdego chrześcijanina. Jest również wzorem dla osób konsekrowanych. Przypominał to też papież podczas spotkań z osobami konsekrowanymi. Jej też powierza wszelkie problemy tego życia. Prawie każde spotkanie z osobami życia konsekrowanego kończy się powierzeniem tej Rodziny życia konsekrowanego Matce Bożej.
Ona uczy wiele cnót, potrzebnych w życiu osób konsekrowanych: uległości Duchowi Świętemu, poświęcenia się całkowitego w dziele zbawienia, słuchania, modlitwy, ofiary itp. Jest również Wspomożycielką, Matką Pięknej Miłości, Dziewicą słuchającą, Przewodniczką, Źródłem radości – po prostu: niezastąpionym wzorem wszelkiego życia konsekrowanego. Maryja poprzez swoje zjednoczenie z Chrystusem staje się także znakiem sprzeciwu i znakiem nadziei. Ona głęboko i nieodwołalnie włączona została w tajemnicę Kościoła i dlatego sprawuje duchowe macierzyństwo wobec wszystkich ludów, także wobec wspólnot i osób życia konsekrowanego.
Papież zauważał, że „życie kontemplacyjne zakonnika byłoby niepełne, gdyby nie było skierowane i przeniknięte miłością synowską do Tej, która jest Matką Kościoła i Matka dusz poświęconych Bogu”. Miłość do Maryi winna przejawiać się m.in. w naśladowaniu Jej życia, w nabożnym obchodzeniu świąt maryjnych, w codziennych modlitwach, a szczególnie poprzez odmawianie modlitwy różańcowej, która podaje do rozważenia tajemnice życia Jezusa Chrystusa. Warto przytoczyć słowa modlitwy, jaką skierował on do Maryi na końcu adhortacji posynodalnej Vita consecrata: „Tobie, Matko, która pragniesz odnowy duchowej i apostolskiej Twoich synów i córek w odpowiedzi na miłość i całkowite oddanie Chrystusa, wznosimy ufni nasze prośby. Ty, która uczyniłaś wolę Ojca, dyspozycyjna w posłuszeństwie, nieustraszona w ubóstwie i przyjmująca w płodnym dziewictwie, wyjednaj u Twego boskiego Syna, aby ci, którzy otrzymali dar pójścia za Nim w życiu konsekrowanym, umieli zaświadczać o tym poprzez przemienione życie, krocząc z radością, wraz z wszystkimi braćmi i siostrami, ku ojczyźnie niebieskiej i światłości, która nie zna zachodu” (VC, 112).
3. Jan Paweł II animator życia konsekrowanego w Polsce
Prawie podczas każdej pielgrzymki odbyły się spotkania z osobami życia konsekrowanego w Polsce i padły słowa do nich kierowane. Streszczeniem wskazań, wezwań i misji osób konsekrowanych w Polsce jest Przesłanie przekazane podczas piątej pielgrzymki na Jasnej Górze w dniu 4 czerwca 1997 roku. I znowu podkreślmy zasadnicze linie uwidaczniające animację życia konsekrowanego w Polsce.
3.1. Potrzeba szczególnej wdzięczności za powołanie do życia konsekrowanego
Zachęcając do dziękczynienia, Papież zachęcał do jak najlepszego wykorzystania tego daru. Dar powołania powinien owocować. Słowa Jezusa skierowane do uczniów: „Przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili” (J 15,16), odniósł Jan Paweł II w szczególny sposób do osób konsekrowanych. Dar powołania ma być wykorzystany maksymalnie. Ojciec Święty przyrównał dar życia konsekrowanego do ewangelicznej „drogocennej perły” (Mt 13,42), którą nabywają tylko ci, którzy sprzedają wszystko. Dar ten jest przeznaczony nie tylko dla członków wspólnoty instytutu życia konsekrowanego, ale dla tych, do których ten instytut jest posłany.
3.2. Odpowiedzialność za ewangelizację świata oraz za nową ewangelizację, zwłaszcza w Polsce
Ojciec Święty podkreślił, że osoby konsekrowane w Polsce powinny pójść nie tylko do wierzących i ochrzczonych, ale także do niewierzących i nie ochrzczonych. Niezgodnym z powołaniem do życia konsekrowanego byłoby jakiekolwiek zamykanie się czy nie interesowanie się światem niewiary i ludźmi pozostającymi poza chrześcijaństwem. „Nowa ewangelizacja – przypomniał Ojciec Święty – jest pilną potrzebą chwili, także w ochrzczonym przed tysiącem lat narodzie polskim”, bowiem deklarowana wiara często rozmija się z praktyką życia. Za ten stan rzeczy ponosi odpowiedzialność nie tylko duszpasterstwo, ale i życie konsekrowane, które powinno dostarczać bardziej przekonujących wzorców życia Ewangelią. Cel najogólniejszy nowej ewangelizacji to przeciwstawienie się, jak to określił Papież, największej pokusie naszych czasów, którą jest odrzucenie Boga-Miłości. Drugim celem nowej ewangelizacji jest także przeciwstawienie się, jak się wyraził Ojciec Święty, „często otwartemu wykreśleniu Boga z życia społecznego”. Charakterystyczne jest redukowanie wiary do sfery czysto prywatnej i minimalizowanie jej w życiu społecznym, a tym bardziej politycznym. W tej sytuacji jawi się postulat większej obecności życia konsekrowanego w życiu społecznym i politycznym, a zwłaszcza w środkach społecznego przekazu. Oprócz wspomnianych dwóch celów Papież wyznaczył nowej ewangelizacji również przeciwdziałanie szerzącemu się relatywizmowi, obojętności religijnej oraz chaosowi, zagubieniu i zamętowi duchowemu.
3.3. Służba wszystkim, a zwłaszcza najbardziej potrzebującym
Na tle odpowiedzialności osób konsekrowanych za świat i Kościół Jan Paweł II wyróżnił pewne kategorie osób, którym instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego powinny poświęcić szczególną uwagę. Należą do nich przede wszystkim dzieci i młodzież, ubodzy, i opuszczeni, cierpiący, odrzuceni i duchowni. Te areopagi winny być uprzywilejowanym terenem odpowiedzialności i służby osób konsekrowanych.
3.4. Ewangelizacja w większej współpracy
„Dziś – czytamy w Przesłaniu – potrzebna jest współpraca między instytutami i stowarzyszeniami. Potrzebna jest współpraca w płaszczyźnie ogólnokościelnej. Nowa ewangelizacja wymaga takiej współpracy. To sprzyja lepszemu widzeniu panoramy zadań Kościoła i lepszej ich realizacji”. Osoby konsekrowane obarczone szczególną odpowiedzialnością za Kościół winny zaprosić do współpracy innych członków Kościoła, zwłaszcza świeckich. Służy temu odpowiednia formacja świeckich: „Kształtujcie także w ludziach świeckich – przypomniał Papież – świadomość Kościoła dojrzalszą i głębszą, by wzrastało w nich poczucie odpowiedzialności za Kościół, który tworzą”.
3.5. Szukanie nowych dróg ewangelizacji
Właściwie zawiera się ono już w samym pojęciu nowej ewangelizacji. Niemniej osoby konsekrowane to poszukiwanie szczególnie obowiązuje. Uczestnicząc w charyzmacie założycielskim są one zobowiązane do otwarcia się na tchnienie Ducha, do uzupełniania tego, czego nie dostaje innym instytucjom i strukturom Kościoła. Z tym charyzmatem ściśle łączy się dar inwencji i tworzenia, niezatrzymywania się na tym, co jest, szukania wciąż lepszych rozwiązań i propozycji, aby tym doskonalej szerzyć chwałę Bożą oraz coraz skuteczniej wychodzić na przeciw najważniejszym potrzebom człowieka: „Szukajcie nowych dróg wprowadzania Ewangelii we wszystkie dziedziny ludzkiej rzeczywistości”.
3.6. Zachęta do prowadzenia głębokiego życia duchowego i gorliwej praktyki rad ewangelicznych
Skuteczna realizacja misji osób konsekrowanych wymaga od nich prowadzenia szczególnie intensywnego życia duchowego. Osoby konsekrowanego muszą być osobami na wskroś duchowymi. Aby móc ukazywać światu Chrystusa, pomagać każdemu człowiekowi, aby odnalazł siebie w Nim, osoby konsekrowane muszą stawiać przede wszystkim na to, czym powinny być. Duszą nowej ewangelizacji jest głębokie życie wewnętrzne. „Ludzie świeccy – podkreślił Papież – oczekują od was, abyście byli przede wszystkim świadkami świętości i przewodnikami wskazującymi drogę do jej osiągnięcia w życiu codziennym”. Szczególnym źródłem duchowego oddziaływania, skutecznej ewangelizacji i tajemnicą świętości osób konsekrowanych jest radykalna praktyka rad ewangelicznych. Ojciec Święty oczekuje od osób konsekrowanych, aby były prorokami głoszącymi styl życia zrywający z modelami życia opartego na potrójnej pożądliwości, a ukazujący ludzkości drogę duchowej terapii (VC, 87)… „Ten proroczy znak – mówił Papież – jest Kościołowi we współczesnej Polsce ogromnie potrzebny”. Albowiem Kościół współczesny cierpi na coraz większe ubóstwo wartości. Na praktyce tych rad instytuty powinny być bardziej skoncentrowani niż na wielorakich inicjatywach zewnętrznych, czysto organizacyjnych, a nawet apostolskich.
3.7. Wezwanie do wyrzeczeń i pracy nad sobą
„Realizacja ideału świętości w życiu osobistym i wspólnotowym wymaga oczywiście – przypomniał Ojciec Święty – wyrzeczeń, duchowych zmagań i pracy nad sobą”. Wobec różnego rodzaju zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych trzeba się strzec osłabienia gorliwości, trzeba się bronić przed pokusą wzorowania się na tym świecie przed powierzchownością i przeciętnością. Bez czujności, bez wyrzeczenia, bez gorliwej pracy nad sobą, niemożliwe jest kroczenie drogą świętości i rad ewangelicznych. Praca nad sobą to nie tylko odwracanie się od negatywnych źródeł i wzorców. To jeszcze bardziej zwrócenie się ku źródłom i wzorcom pozytywnym. Jednym z wielkich źródeł i wzorców pozytywnych jest Eucharystia. Eucharystia dla życia konsekrowanego to nie tylko pokarm i siła, ale to także wzór. To nieustanne wołanie o odpowiedź „na ten niezwykły dar” odpowiedź, która się wyraża w praktyce rad ewangelicznych, w praktyce miłości i miłosierdzia, w jedności i radości. Oprócz Eucharystii Ojciec Święty przed oczy osób konsekrowanych postawił wielkie źródło i wzór życia konsekrowanego Maryję. Ojciec Święty oczekuje od osób konsekrowanych, aby na drogę życia konsekrowanego zabrano Maryję jako Matkę, jako wzór i Nauczycielkę życia. Papież nazywa Maryję pierwszą konsekrowaną. Ukazuje Ją jako wzór codziennego obcowania z tajemnicą Jezusa, nie tylko w Nazarecie, ale i w życiu publicznym, szczególnie w chwilach trudnych. Ona uczy, jak konsekrację najczęściej solennie celebrowaną przełożyć na codzienność, na szare dni życia konsekrowanego.
4. Testament zawarty w Przesłaniu do uczestników Międzynarodowego Kongresu Życia Konsekrowanego (26.11.2004)
Ojciec Święty ukazał w Przesłaniu najważniejsze problemy świata, m. in wielkie zubożenie wewnętrzne, niespotykane dotąd formy niesprawiedliwości i wyzysku oraz egoistycznych nadużyć ze strony pojedynczych osób i całych grup, co spowodowało, że wielu ludzi straciło nadzieję. W tej sytuacji osoby konsekrowane są wezwane do tego, aby „ofiarować zagubionej, zmęczonej i pozbawionej pamięci ludzkości wiarygodne świadectwa nadziei chrześcijańskiej, «ukazując miłość Boga, która nikogo nie opuszcza», oraz dając «zagubionemu człowiekowi rzeczywiste powody, by nie tracił nadziei». Życie konsekrowane – kontynuował Papież – powinno strzec dziedzictwa życia i piękna, zdolnego ugasić wszelkie pragnienie, wyleczyć każdą bolączkę, zabliźnić każdą ranę, zaspokajając wszelkie pragnienie radości i miłości, wolności i pokoju.
Nawiązując do hasła Kongresu «Umiłowanie Chrystusa, umiłowanie ludzkości» – Ojciec Święty stwierdził, że wyraża ono trafnie zaangażowanie, z jakim osoby konsekrowane starają się stale na nowo rozpoczynać od Chrystusa, by uczyć się kochać bliźniego tak, jak miłował go Ten, który «nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie jako okup za wielu» (Mk 10, 45). Ta gorąca, żarliwa miłość Chrystusa i dusz, ten nienasycony głód Bożej miłości i to pragnienie, by doprowadzić do niej wszystkich ludzi muszą nieustannie wspierać osoby konsekrowane w trudzie osobistego nawrócenia, zdobywania świętości oraz w ewangelizacji.
Z kolei, Ojciec Święty przypomniał o zasadniczym zadaniu osób konsekrowanych, a mianowicie o naśladowaniu Chrystusa: „Wy, osoby konsekrowane, jesteście wszyscy powołani, by ściślej naśladować Chrystusa, żywić w sercu te same uczucia (por. Flp 2,5), uczyć się od Niego, który jest cichy i pokornego serca (por. Mt 11,29), wypełniać wraz z Nim wolę Ojca (por. J 6, 28) i pójść za Nim drogą krzyża. Oto jedyna droga ucznia. Nie ma innych dróg. Każdego dnia z radosnym i pełnym wdzięczności sercem trzeba wąską drogą iść za Nauczycielem, aby zaczerpnąć potrzebnych energii u źródła, z którego tryska woda życia, które nie zna kresu. Trzeba otwierać serce na życiodajne tchnienie Ducha, współzawodniczyć nawzajem w miłości braterskiej i w służbie, otwierać drzwi dla słabych, samotnych i odrzuconych. W ten sposób, na progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa, świadectwo waszego życia czystego, ubogiego i posłusznego jasno ukaże pełne miłości oblicze Chrystusa”.
I w końcu, Papież przypomniał o potrzebie „wyobraźni miłosierdzia: „Otwarcie – najpierw serca i umysłu, a potem rąk – od niepamiętnych czasów nakłada na was, osoby konsekrowane, szczególne obowiązki w obliczu różnego rodzaju form ubóstwa, występującego w konkretnych sytuacjach, na które trzeba znaleźć odpowiedź. Również i dziś powinniście być gotowi odpowiedzieć na wyzwania, jakie stają przed każdym człowiekiem dobrej woli, przed wszystkimi wierzącymi, mężczyznami i kobietami, oraz przed Kościołem i społeczeństwem. Na przestrzeni wieków miłość do braci, zwłaszcza najbardziej bezbronnych, do młodzieży i dzieci, do tych, którzy zagubili sens życia i czują się przez wszystkich odrzuceni, sprawiła, że osoby konsekrowane poświęcały się dla innych bez reszty. Nadal spalajcie się dla świata, ze świadomością, że jedyną miarą miłości jest kochać bez miary. Tą szczególną miłością najmniejszych zarażajcie wszystkich, których spotykacie, zwłaszcza ludzi świeckich, pragnących dzielić wasz charyzmat i misję. Bądźcie zawsze gotowi wsłuchiwać się w nowe wezwania Ducha, starając się zrozumieć wraz z pasterzami Kościołów partykularnych, w których przyszło wam żyć, które potrzeby duchowe i misyjne naszych czasów są najpilniejsze”.
Oto prawdziwy obraz sługi Bożego, Ojca Świętego Jana Pawła II, trzymającego mocno krzyż, animatora życia konsekrowanego. Dziedzictwo to stało się nieocenionym darem i wielkim zadaniem dla osób konsekrowanych. I do osób konsekrowanych zgromadzonych tu, na Świętym Krzyżu, można odnieść słowa Papieża wypowiedziane tuż przed śmiercią do młodzieży: „Szukałem Was, a wy przyszliście do mnie”. Jan Paweł II szukał także prawdziwego oblicza osób konsekrowanych. Trzeba, aby osoby konsekrowane podjęły pragnienia i wskazania Wielkiego Jana Pawła II i poszły za Chrystusem drogą krzyża, z większą swobodą i dokładniej Go naśladowali (por. PC, 1).