Ks. Adam Piasecki CR
EUCHARYSTIA W ŻYCIU ZAKONNYM,
ZWŁASZCZA W POSŁUDZE PRZEŁOŻONEGO WYŻSZEGO
Razem z uczniami Chrystusa śpieszymy do Emaus. Na drodze naszych znaków zapytania i naszych niepokojów, a niekiedy także naszych dotkliwych rozczarowań Boski Wędrowiec nadal nam towarzyszy, ażeby nas prowadzić jak pisze Jan Paweł II w „Mane nobiscum Domine” – wyjaśniając nam Pisma – do zrozumienia tajemnic Bożych. Także w naszym gronie, przełożonych wyższych zakonów męskich w Polsce chcemy słuchać Boskiego Mistrza i lepiej rozumieć tajemnicę Jego obecności z nami w Najświętszym Sakramencie.
1. Związek konsekracji zakonnej z tajemnicą Eucharystii
W Eucharystii druga osoba Trójcy Świętej – Jezus Chrystus, który przyjął ludzkie ciało ofiaruje się Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina.
Rady ewangeliczne – czystości, ubóstwa i posłuszeństwa z jednej strony są darem Chrystusa dla Kościoła, z drugiej zaś strony, jako odpowiedź człowieka na te dary są ofiarą, składaną przez Jezusa Chrystusa Bogu Ojcu. Poprzez ślub czystości człowiek – mężczyzna, czy kobieta ofiaruje Bogu swoje ciało, nie zostawiając sobie, ani drugiemu człowiekowi żadnego prawa do dysponowania swoim ciałem. Przez ślub ubóstwa człowiek – mężczyzna, czy kobieta, jak w Eucharystii ofiaruje Bogu owoc swojej pracy, nie zostawiając sobie, ani własnej rodzinie owoców swojej pracy, tylko wspólnocie zakonnej i Kościołowi. Poprzez ślub posłuszeństwa, mężczyzna, czy kobieta ofiarują Bogu swoją wolność i prawo do dysponowania swoją osobą.
We wszystkich zakonach i zgromadzeniach zakonnych męskich czy żeńskich zarówno pierwsza profesja, jak i profesja wieczysta odbywają się w czasie sprawowania Eucharystii. Dawniej miało to miejsce najczęściej tuż przed Komunią świętą, teraz natomiast obrzęd profesji odbywa się po homilii. Żeby podkreślić związek ślubowanej czystości, ubóstwa i posłuszeństwa rotę ślubów, pisaną własnoręcznie składa się na ołtarzu.
Kiedy jako przełożony wyższy odbieram śluby, czy to pierwsze, czy wieczyste podkreślam nie tylko związek ślubowanych rad ewangelicznych przez poszczególnych zakonników z ofiarą Chrystusa, ale zwracam uwagę obecnym rodzicom, że jest to także ich ofiara dla Chrystusa, dla Kościoła. Rodzice zwykle przeżywają profesję swoich synów, czy córek bardzo głęboko, czasem emocjonalnie. Niejeden raz widziałem łzy w oczach matek, czy ojców.
Rytuał składania ślubów jest w poszczególnych zakonach zróżnicowany, od bardzo prostego, do bardziej rozbudowanego. Zawsze jednak obrzęd składania ślubów wiąże się z Eucharystią, co wyraźnie wskazuje na ścisły związek ofiary osoby składającej profesję z ofiarą Jezusa Chrystusa. Kościół przewidział specjalne formularze Mszy świętej z okazji składania ślubów zakonnych. W obecnym mszale jest jeden formularz z okazji pierwszych ślubów i dwa formularze na śluby wieczyste. Można ich używać w zależności od przepisów ogólnych, dotyczących Mszy obrzędowych.
Dla podkreślenia związku ślubów zakonnych z ofiarą Jezusa Chrystusa w procesji z darami powinni iść przedstawiciele profesów składających śluby z Konstytucjami, czy jakimś innym znakiem symbolizującym ich ofiarę.
W niektórych zgromadzeniach zakonnych z pierwszą profesją wiążą się obłoczny w strój zakonny. Wówczas jakiś fragment świeckiego ubrania np. krawat może być niesiony w procesji z darami jako pewien symbol poświęcenia i ofiary.
2. Eucharystia buduje wspólnotę zakonną
Ojciec Święty Jan Paweł II w encyklice „Ecclesia de Eucharystia”, w numerze 21 pisze: „Ilekroć sprawowana jest na ołtarzu ofiara krzyża, w której Chrystus został złożony w ofierze jako nasza Pascha (1 Kor5,7), dokonuje się dzieło naszego Odkupienia. Jednocześnie w sakramencie Chleba eucharystycznego przedstawiana jest i dokonuje się jedność wiernych, którzy stanowią jedno ciało w Chrystusie (por. 1 Kor 10,17). Eucharystia jest ucztą, która buduje jedność z Bogiem i między ludźmi (Mane nobiscum Domine, nr 15). Jest wiele sposobów budowania wspólnoty: wspólne modlitwy, wspólna rekreacja, wspólny posiłek, czasem wspólna wycieczka. Najdoskonalszym jednak sposobem wyrażania i budowania wspólnoty jest wspólne sprawowanie Eucharystii
Reguły i Konstytucje poszczególnych zakonów w bardzo bogaty sposób podkreślają znaczenie Eucharystii dla budowania zakonnej wspólnoty. Pozwolę sobie sięgnąć do kilku Reguł i Konstytucji zakonnych.
Misjonarze par. 45,1
Całe nasze życie zmierza do sprawowania codziennie Wieczerzy Pańskiej, jako do punktu kulminacyjnego, z niej bowiem, jak ze źródła wypływa moc naszego działania i braterskiej jedności. Eucharystia uobecnia śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, oznacza i urzeczywistnia jedność Ludu Bożego, a także sprawia , że my sami stajemy się żywą ofiarą w Chrystusie.
Kapucyni par.48, 2
Aby tym lepiej ujawniło się, że w łamaniu Chleba eucharystycznego jesteśmy zaszczyceni zjednoczeniem z Chrystusem i między sobą, niech w naszych braterskich wspólnotach będzie codziennie odprawiana Msza św. wspólnoty….
Par.48,3
Dla okazania zaś jedności ofiary, kapłaństwa i braterstwa zaleca się bardzo koncelebrę, tam gdzie nie zachodzi potrzeba osobnego odprawiania.
Sercanie par. 80
Sprawowanie Pamiątki śmierci i zmartwychwstania Chrystusa jest uprzywilejowanym momentem naszej wiary i powołania Księży Najświętszego Serca Jezusowego.
Salezjanie par.88
Słuchanie Słowa Bożego ma swoje uprzywilejowane miejsce w celebrowaniu Eucharystii. Jest ona codziennym centralnym aktem każdej wspólnoty salezjańskiej, przeżywanym jako święto w żywej liturgii.
Pijarzy roz. IV par. 44
Codziennie przystępujemy do Stołu Pańskiego, trwając na wzór pierwotnego Kościoła w Słowie Bożym i Łamaniu Chleba, a przez to budujemy braterską społeczność, wśród której szczególne znaczenie ma wspólne sprawowanie Eucharystii..
Paulini par.21
Sprawowanie Eucharystii stanowi centrum życia całej wspólnoty oraz jest źródłem doskonalenia jedności braterskiej, Z czynnego i świadomego udziału w zbawczej Ofierze Paschalnej czerpiemy siły do pracy apostolskiej. Umacniamy nadzieję ostatecznego wytrwania w dobrym i oczekujemy przyjścia Pana.
Dlatego gromadzimy się każdego dnia na Mszy św. konwentualnej, aby wspólnie z Panem przeżywać wszystkie wydarzenia naszego życia; nadto przyjmujemy Ciało Chrystusa i adorujemy Pana obecnego w Najświętszym Sakramencie.
Jan Paweł II w „Mane nobiscum Domine” w numerze 17 pisze: „Eucharystia – Tajemnica wielka! Tajemnica, którą trzeba przede wszystkim w należyty sposób sprawować”.
Wspólnota zakonna, zwłaszcza wspólnota formacyjna posiada wszystkie warunki, by Eucharystia mogła być sprawowana w należyty sposób i by każdy jej uczestnik znalazł w niej swoje miejsce. Bracia współpracownicy, klerycy, diakoni, kapłani, jako lektorzy, akolici, kantorzy, celebransi, czy koncelebranci, wykonując swoje funkcje, nie tylko ubogacają liturgię, ale budują prawdziwie wspólnotę zakonną.
Z moich doświadczeń wynika, że najlepiej tę wspólnotowość widać w zakonach, gdzie sprawowana jest Msza święta konwentualna. Miałem szczęście przygotowywać się do święceń kapłańskich odprawiając rekolekcje w klasztorze benedyktynów w Tyńcu, później odwiedziłem benedyktynów w Solesmes i razem z nimi odprawiałem Mszę świętą. Nigdy nie widziałem tak wzniośle i z takim pietyzmem sprawowanej Eucharystii jak w tych dwóch klasztorach. To była dla mnie prawdziwa uczta duchowa i prawdziwa lekcja i doświadczenie wspólnoty. Z pewnością w innych klasztorach równie pięknie i wzniośle sprawuje się Eucharystię, ale nie miałem okazji tego doświadczyć.
3. Adoracja Najświętszego Sakramentu
Miłość do Chrystusa obecnego w Najświętszym Sakramencie domaga się także adoracji Najświętszego Sakramentu poza Mszą świętą. Reguły i Konstytucje poszczególnych zakonów również na ten rodzaj pobożności eucharystycznej zwracają uwagę. Oto kilka przykładów.
Kapucyni par.48,5
Za przykładem świętego Franciszka czcijmy nade wszystko Jezusa Chrystusa obecnego w Eucharystii…
Salezjanie par.88
Obecność Najświętszego Sakramentu, w naszych domach jest dla nas, synów Księdza Bosko motywem częstych spotkań z Chrystusem. Z Niego czerpiemy moc i wytrwałość naszej pracy dla młodzieży.
Zmartwychwstańcy par. 57
Naturalnym owocem naszego uczestnictwa w Eucharystii powinno być nabożeństwo do Chrystusa w Najświętszym Sakramencie.
4. Eucharystia w posłudze przełożonego wyższego
Każdy wyższy przełożony – generał, prowincjał, czy opat oficjalnie rozpoczyna swoją posługę w jakiejś liturgicznej oprawie. Najczęściej jest to sprawowanie Eucharystii. Jak zostałem wybrany prowincjałem przyjechał z Rzymu Ojciec Generał i w czasie sprawowanej pod jego przewodnictwem Eucharystii, po homilii złożyłem wyznanie wiary i oficjalnie rozpocząłem posługę prowincjała. Reguły i Konstytucje poszczególnych zakonów nie zawierają szczegółowych przepisów, dotyczących rozpoczynania kadencji, ale dobrym zwyczajem jest sprawowanie na jej początek Eucharystii w gronie swoich współbraci.
Przełożony wyższy, jako ordynariusz powinien gromadzić swoich podwładnych wokół stołu eucharystycznego i razem z nimi, korzystając z różnych okazji sprawować Najświętszą ofiarę.
Szczególną okazją są kapituły, dni formacyjne dla poszczególnych grup wiekowych, czy funkcyjnych, święta zakonu. Dobrą okazję stanowi także wizytacja kanoniczna szczególnie w domach zakonnych, w których zakonnicy pracują w rozproszeniu, a przynależą do jakiegoś konkretnego domu.
Posługa przełożonego wyższego wymaga także troski o to, by Eucharystia była sprawowana zgodnie z przepisami Kościoła dotyczącymi Eucharystii. Instrukcja Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 17 kwietnia 2003 roku: „O zachowaniu i unikaniu pewnych rzeczy dotyczących Eucharystii” zobowiązuje ordynariusza miejsca i ordynariusza zakonnego w paragrafach 178, 179 i 180 do szczególnego działania: „Dlatego, gdy do Ordynariusza miejsca czy Instytutu zakonnego albo Stowarzyszenia życia apostolskiego dojdzie, prawdopodobna przynajmniej, wiadomość o jakimś przestępstwie czy nadużyciu przeciw Najświętszej Eucharystii, zawsze powinien roztropnie zbadać sprawę, sam lub przez jakiegoś odpowiedniego duchownego ustalając sam fakt, jego okoliczności i odpowiedzialną osobę”(Instrukcja nr 178).
5. Zadania zakonów w Roku Eucharystii
Wspomniana Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w dniu 15 października 2004 roku wydała specjalny dokument na Rok Eucharystii p.t. „Rok Eucharystii. Wskazania i Propozycje”. Dokument ten zawiera szczegółowe wskazówki dla episkopatów, wiernych , a także zakonów. Są one zawarte w numerze 37 .
Szczególnym zadaniem zakonów i zgromadzeń zakonnych jest refleksja na następujące tematy:
– jakość celebracji eucharystycznej we wspólnotach,
– wierność normom liturgicznym,
– stan dziedzictwa eucharystycznego tradycji własnego instytutu jak również sytuacji obecnej,
– osobista pobożność eucharystyczna.
Zadaniem członków instytutów zakonnych jest także
- odkrycie w życiu i pismach założycieli, jak praktykowali oni pobożność eucharystyczną i jak o niej nauczali,
- przeprowadzenie sondażu umożliwiającego odpowiedź na pytania: jakie świadectwo życia eucharystycznego dają osoby życia konsekrowanego działające w parafiach, szpitalach, domach opieki, instytucjach wychowawczych i szkolnych, więzieniach, ośrodkach duchowości, domach spotkań, sanktuariach, klasztorach?
- Zwiększenie liczby godzin adoracji Najświętszego Sakramentu.
Mając na uwadze powyższe wytyczne chciałbym zaproponować niektóre tematy do dyskusji w grupach oraz dzielenie się pomysłami:
- co mógłbym jako przełożony wyższy zaproponować innym współbraciom w Roku Eucharystii,
- jakie dziedzictwo mojego zakonu warte jest rozpowszechnienia gdzie indziej,
- jak ożywić kult Najświętszego Sakramentu wśród młodzieży (inicjatywy, które już są realizowane),
- czy nasz osobisty przykład godzien jest naśladowania,
- jakie wydawnictwa ukazały się w naszych oficynach.
6. Życie w drodze
Każdy przełożony wyższy bardzo często jest w drodze, w dosłownym tego słowa znaczeniu. W drodze od klasztoru do klasztoru, z kraju do kraju, z kontynentu na kontynent. Życie w drodze nie ułatwia pobożności eucharystycznej. Czasem mogą być problemy ze sprawowaniem Eucharystii, nie mówiąc o tym, jak trudno wygospodarować czas na chwilę adoracji w drodze. Zdarzyło mi się odprawiać kilka razy Mszę świętą na lotniskach. Zasadniczo na lotniskach europejskich, także polskich są kaplice. Gorzej jest w Azji, w krajach muzułmańskich. Owszem, tam są kaplice, ale nie są to kaplice przystosowane do sprawowaniu katolickiej liturgii.
W niektórych krajach istnieją kościoły autostradowe. Tak jest np. w Niemczech. Można wtenczas zjechać z autostrady, odprawić Mszę świętą , a przynajmniej się pomodlić przed Najświętszym Sakramentem. U nas takich kościołów nie ma, ale nie ma też autostrad.
Spotkałem też dwie kaplice na dworcach kolejowych – jedną we Wrocławiu, a drugą na dworcu w Częstochowie. Być może, istnieją jeszcze inne, ale o tym nie wiem.
Zakończenie
Ojciec święty Jan Paweł II ustanawiając Rok Eucharystii w Kościele pragnął ożywić pobożność eucharystyczną wśród Ludu Bożego i zmobilizować duszpasterzy do działania. Jako osoby konsekrowane, teraz już po śmierci wielkiego papieża nie możemy zawieść Jego oczekiwań.
Pragnę zakończyć to wystąpienie sławami kardynała Józefa Ratzingera, dziś już papieża Benedykta XVI ze wstępu do Drogi Krzyżowej, napisanej na Wielki Piątek 2005 roku: „Droga Krzyżowa jest drogą zapomnienia o sobie, czyli drogą prawdziwej miłości. Na tej drodze On nas poprzedza, to jest droga, której chce nas nauczyć modlitwa Drogi Krzyżowej. To też ponownie nas prowadzi do ziarna pszenicy, do najświętszej Eucharystii, w której stale się uobecnia pośród nas owoc śmierci i zmartwychwstania Jezusa. W niej idzie On razem z nami, jak kiedyś z uczniami do Emaus, stając się wciąż na nowo naszym współczesnym”.
Archiwum KWPZM