Ks. Wacław Rusinek SDB, sekretarz KWPZM
KONFERENCJA WYŻSZYCH PRZEŁOŻONYCH ZAKONÓW MĘSKICH W POLSCE
Warszawa, maj 2006 r.
Po drugiej wojnie światowej, w nowej rzeczywistości, zakony zaczynają dążyć do większej współpracy i nawiązują wspólne kontakty, aby razem dążyć do odnowy i dostosować formację zakonną raz apostolstwo do zmienionych warunków. Powstają rożne grupy studiów, organizowane są spotkania międzyzakonne, powoływane są do życia stale organizmy w formie konferencji wyższych przełożonych.
Dekret Salutaris Kongregacji Zakonnej z 26.O3.1956 r. regulujący organizowanie zjazdów zakonnych, wspomina o istnieniu takich konferencji.
Dekret Perfectae caritatis Soboru Watykańskiego II przyjmuje jako fakt istnienie tychże konferencji, popiera ich działalność i ogólnie określa ich zadanie.
1. Współpraca międzyzakonna.
W Polsce pewne formy współpracy międzyzakonnej zauważamy już w początkach XX wieku. W styczniu 1909 r. w Nowym Mieście obradowały przełożone generalne zgromadzeń zakonnych założonych przez O.Honorata Koźmińskiego kapucyna. Zastanawiano się nad aktualnymi sprawami życia zakonnego, ulepszeniem organizacji i zarządu, przygotowaniem sióstr do pracy apostolskiej itp. Szukano form współpracy i wzajemnej pomocy. Podejmowane tematy, które później będą aktualne również dla konferencji wyższych przełożonych.
W latach 1925-1927 – w związku z jubileuszem śmierci Św.Franciszka z Asyżu (1926) współpracę podejmą miedzy sobą zakony franciszkańskie.
Stale i lepiej zorganizowane współdziałanie zakonów w Polsce rozpoczęło się dopiero po roku 1945. Wymusiły je zmienione warunki społeczne, ekonomiczne i polityczne.
Jeszcze za życia Kardynała Augusta Hlonda odbyło się od 1946 roku kilka spotkań przełożonych zakonnych. Po śmierci Księdza Prymasa (22.10.1948 r.), posiadający specjalne uprawnienia Stolicy Apostolskiej Kardynal A.S.Sapieha w grudniu 1948 r. zaprosił do Krakowa na spotkanie wyższych przełożonych zakonów męskich i żeńskich. Tematem wiodącym zebrania była sytuacja Kościoła i zakonów w Polsce. Mówiono o potrzebie jednolitego postępowania.
Po wspomnianym zjeździe wśród prowincjałów powstała myśl, aby utworzyć wspólne porozumienie wyższych przełożonych. Sprawy organizacyjne powierzono prowincjałowi pijarów O.Bonawenturze Kadeji.
W grudniu 1948 r. odbyło się zebranie prowincjałów u ojców jezuitów w Krakowie, zwołane przez O.Kadeję. W skład prezydium zjazdu weszli O.Prow. B.Przybylski OP, O.Prow. W.Krupa SJ (Kr), Ks.Insp. J.Ślusarczyk SDB i O.Prow. B.Kadeja Sch.P. jako sekretarz. Faktycznie więc już w grudniu 1948 powołano do życia Konferencję Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich. Pierwotna nazwa konferencji była: Porozumienie Wyższych Przełożonych Zakonów i Zgromadzeń Męskich w Polsce.
Pod koniec stycznia 1949 r. odbyło się plenarne zebranie wyższych przełożonych, którym kierowało powołane niedawno prezydium. Ustalono, że dalsze zjazdy będzie zwoływał sekretarz i będą one nazywane Dni Skupienia Wyższych Przełożonych.
W czerwcu 1949 r. odbyło się drugie zebranie plenarne w klasztorze jezuitów w Krakowie. Wziął w nim udział Kardynał A.S.Sapieha i Abp St.Wyszyński, Prymas Polski.
Trzecie zebranie miało miejsc e w Warszawie na początku października 1949 r. Czwarte odbyło się w klasztorze franciszkanów w Krakowie przy końcu października 1949 r.
W r. 1950 miały miejsce dwa zebrania plenarne. Zebranie plenarne w r. 1951 odbyło się na Jasnej Górze. Od tegoż roku zebrania odbywają się zwykle dwa razy w roku i nazywane są Konferencjami Wyższych Przełożonych.
W 1954 r. prezydium przekształciło się w Referat Spraw Zakonnych przy Przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski. Sekretarz odtąd będzie Referentem Spraw Zakonnych.
W listopadzie 1956 r. zapadła uchwała na zebraniu plenarnym, aby referent rezydował w Warszawie. Dotychczasowy sekretarz – O.B.Kadeja Sch.P., nie mogąc przenieść się do Warszawy, po siedmiu latach pracy złożył rezygnację.
W r. 1950 Ksiądz Prymas Stefan Wyszyński powołał do życia Wydział Spraw Zakonnych, który rozwijał swą działalność ma podstawie uprawnień specjalnych Stolicy Apostolskiej. Wydział roztaczał opiekę głównie nad życiem zakonów żeńskich, organizował zjazdy, udzielał porad prawnych itd. Odbywające się w tym okresie kongresy zakonne w Rzymie (1950 i 1954) podejmują dzieło odnowy życia zakonnego, co dzięki troskliwości Księdza Prymasa nie pozostaje bez echa również w Polsce.
W roku 1956 Kongregacja Zakonna wydala dekret Salutaris, który zawiera przepisy dotyczące zjazdów poświeconych odnowie stanów doskonałości. Dekret ten postanawiał w n. 1, że bez zgody Kongregacji ds. Zakonnych nie wolno zwoływać i organizować dla jakichkolwiek członków stanów doskonałości zebrań (conventus) i zjazdów (congessus), ani kursów, czy szkół specjalnych, w których omawianoby życie wewnętrzne stanów doskonałości, ich charakter prawny, kształcenie i wychowanie, jakie należy w nich prowadzić.
2. Powstanie Konferencji i jej organizacja
Wychodząc naprzeciw problemom związanym z odnową, Ksiądz Kardynał S.Wyszyński powołuje do życia 21.01.1957 r. Konsultę Wyższych Przełożonych
Zakonów Męskich w Polsce. W jej skład wchodzi pięć osób. Siedzibą była Warszawa (Al. I.Armii Wojska Polskiego 12), gdzie urzędował Referent Zakonny
Konsulta kierowała się ramowym statutem Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce, zatwierdzonym przez Prymasa Polski (15.04.1958 r.) na okres trzech lat.
Artykuł I statutu ustala nazwę używaną w Polsce od 1951 r.: Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce. Nie uzyskała jednak konferencja kościelnej osobowości prawnej. Najważniejszą rolę pełnił w niej praktycznie Referent, który był urzędnikiem Wydziału Spraw Zakonnych. Konferencja mogła jednak regularnie odbywać swoje spotkania, które przygotowywała Konsulta i poprzez referenta uzgadniając je z Księdzem Prymasem.
Drugi statutu Konferencji WPZM uchwalono na zebraniu plenarnym 08.03.1963 r., który Prymas Polski zatwierdził 23.03.1963 r. na czas nieograniczony. Określa on nazwę Konferencji (I), charakter prawny (II), cel (III), sposób pracy (IV), statut (V). W dalszym ciągu dokonywane wybory zatwierdzane są przez Księdza Prymasa, gdyż Konferencja nadal nie posiada osobowości prawnej i pełnej samodzielności w działaniu.
Dekretem Kongregacji Zakonnej z dnia 30.11.1963 (N.Prot.AG 2345/63) Konferencja WPZM otrzymuje kościelna osobowość prawną i zatwierdzenie nowego statutu. Dekret ten postanawia, że Konferencja ma się starać:
a) aby głębiej poznać zasady teologiczne, prawne i apostolatu życia zakonnego;
b) aby członkowie zakonów otrzymali odpowiednią formację zakonną i apostolską;
c) aby rożne instytuty zakonne lepiej się poznały i łatwiej sobie pomagały;
d) pogłębić ducha zakonnego i apostolskiego;
e) udoskonalić współpracę z hierarchią terytorialna;
f) rozwijać braterska jedność zakonów z klerem świeckim i katolickimi stowarzyszeniami;
g) reprezentować zakony wobec władz kościelnych i cywilnych.
Nowy statut zasadniczo zawiera treść statutu zatwierdzonego przez Prymasa Polski (25.03.1963 r.), ale jest nieco poszerzony i daje Konferencji całkowitą autonomię wewnętrzną. Konferencja nadal jednak ze względu na autorytet Księdza Prymasa działała w oparciu o zatwierdzony przez niego statut z roku 1963.
Po zakończeniu Soboru Watykańskiego II Kongregacja Zakonów zatwierdza odnowiony statut (25.01.1975 r.) na okres pięciu lat. W roku 1980 statut został ponownie potwierdzony na nowe pięciolecie. Po drobnych poprawkach 17.12.1984 r. statut zostaje zatwierdzony na kolejne dziesięć lat. W roku zaś 1994 zebranie plenarne wyższych przełożonych uzupełniło tekst statutu, określając m.in. wybór przedstawicieli Konferencji do Komisji Mieszanej (Biskupi-Zakonnicy) i różnych Komisji Konferencji Episkopatu, a także określając kogo należy zapraszać na spotkania plenarne Konferencji i Konsulty. Statut ten zatwierdzony został w sposób definitywny przez Kongregację Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego dnia 08.10.1994 r.
Obecna organizacja i działalność Konferencji WPZM w Polsce opiera się na statucie z 1994 r. Wiele trudu w jej zorganizowanie i funkcjonowanie włożyli przewodniczący, sekretarze i przewodniczący rożnych komisji zakonnych.
Przewodniczącymi Konferencji byli:
O.Stanisław WAWRYN SJ (1957-1960)
O.Feliks ZAPŁATA SVD (1960-1963)
O.Bernard PRZYBYLSKI OP (1963-1966)
O.Kazimierz HOŁDA CSsR (1966-1972)
O.Stanisław PODGÓRSKI CSsR (1972-1981)
O.Pacyfik DYDYCZ OFMCap. (1981-1982)
O.Walenty POTWOROWSKI OP (1982-1984)
O.Mariusz PACZÓSKI OFMConv. (1984-1989)
O.Błażej KRUSZYŁOWICZ OFMConv. (1989-1990) – podczas kadencji mianowany biskupem
Ks.Jan CHRAPEK CSMA (1990-1992) – podczas kadencji mianowany biskupem
Ks.Florian PEŁKA SJ (1992-1996)
Ks.Czesław PARZYSZEK SAC (1996-2005)
O.Kazimierz MALINOWSKI OFMConv (2005-)
Obowiązki sekretarzy pelnili:
O.Bonawentura KADEJA SCH.P. (1949-1956)
Ks.Alojzy ŻUCHOWSKI SAC (1957-1977)
Ks.Wacław RUSINEK SDB (1977-)
Swoją pomocą i stałą życzliwością Konferencję darzył Ks.Bronisław Dąbrowski FDP, najpierw jako Dyrektor Wydziału Spraw Zakonnych, a później jako biskup pomocniczy, poprzez którego Konferencja utrzymywała stałą łączność z Księdzem Prymasem. Pełniąc obowiązki Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski ułatwiał współpracę Konferencji WPZM z Konferencją Episkopatu poprzez udział przewodniczących komisji zakonnych w komisjach Konferencji Episkopatu.
Struktura prawna Konferencji WPZM wypróbowana przez ponad czterdzieści lat, ujęta w statucie z 1994 r., uwzględniającym nowe dokumenty Stolicy Apostolskiej, wydaje się być wystarczająca i odpowiednia, aby mogła osiągać wyznaczony jej cel. Odpowiada ona na wymaganiom dokumentu Mutuae relationes (14.05.1976 r.), który m.in. podkreśla, aby konferencje wyższych przełożonych reprezentowały zakony i służyły współpracy z hierarchią miejscową.
* W oparciu o: O.Joachim Bar OFMConv., Konferencje Wyższych Przełożonych Zakonów w Polsce, w: Prawo Kanoniczne 23 (1980 nr 3-4) ss. 99-116.
Archiwum KWPZM