Bp Jerzy Mazur SVD, Przewodniczący Komisji Misyjnej KEP
JAK WSPOMAGAĆ W POLSCE MISJE „AD GENTES”
Warszawa, 10 października 2017 r., 139 zebrane plenarne KWPZM
Papież Franciszek stwierdził w encyklice „Laudato si”, że adhortację Evangelii Gaudium napisał do ochrzczonych, aby zmobilizować do reformy misyjnej, której trzeba dokonać. Zadajemy sobie pytanie: Co winniśmy czynić, aby dokonać tę reformę misyjną? Jak ją kontynuować?
Reforma misyjna trwa w naszym Kościele w Polsce. Wielki wkład w jej przebieg miał IV Krajowy Kongres Misyjny który przeżywaliśmy w 2015 r. w Warszawie. Zachęcał nas, aby rozprostować nogi przed drogą, która nas czeka. Przekonywał, że radość Ewangelii jest źródłem misyjnego zapału, misyjnego entuzjazmu. Ale, żeby tę reformę kontynuować w duchu nauczania ostatnich papieży, potrzebne jest większe przebudzenie misyjne, nawrócenie misyjne, duszpasterstwo w kluczu misyjnym. Trzeba, by Kościół w Polsce odnowił swój misyjny zapał i umieścił nakaz misyjny: „Idźcie i nauczajcie” w centrum swego życia i działania duszpasterskiego.
O tym przypomina papież Franciszek w orędziu na tegoroczny Światowy Dzień Misyjny mówiąc, że „Misja Kościoła ożywiana jest duchowością nieustannego wychodzenia. Chodzi o „wyjście z własnej wygody i zdobycie się na odwagę, by dotrzeć do wszystkich peryferii potrzebujących światła Ewangelii” (EG, 20).
Wielkim wkładem w tę reformę misyjną, w pomoc wspólnocie wierzących, by coraz bardziej angażowała się w ewangelizację powinien być nadzwyczajny miesiąc misyjny, zaplanowany na październik 2019 roku. Ogłosił go niedawno papież Franciszek. Przypadnie on w setną rocznicę ukazania się Listu apostolskiego Maximum illud Benedykta XV (30 listopada 1919 r.).
Kardynał Fernando Filoni, prefekt Kongregacji Ewangelizacji Narodów, 29 maja 2017 r. w przemówieniu do uczestników Zgromadzenia Ogólnego Papieskich Dzieł Misyjnych powiedział, że stulecie od ogłoszenia tego dokumentu będzie okazją nie tylko do wspomnienia tego tekstu „tak istotnego dla misyjności całego Kościoła, ale przede wszystkim do ożywienia we wszystkich prawdziwego misyjnego nawrócenia i autentycznego rozeznania duszpasterskiego, aby wszyscy, wierni i pasterze, żyli w ciągłym stanie misji”.
Ten nadzwyczajny miesiąc misyjny winien być także dla Kościoła w Polsce czasem „poświęconym modlitwie, miłosierdziu, katechezie i refleksji teologicznej na temat misji”. A celebracje winny być przeżywane przede wszystkim na poziomie diecezji, wspólnot parafialnych i zakonnych.
Kard. Filoni w czasie spotkania z szefami Papieskich Dzieł Misyjnych z całego świata trafnie zauważył: „Naszą misją jest głoszenie Chrystusa, inaczej staniemy się jedynie jedną z wielu organizacji zbierających fundusze i dystrybuujących pomoc materialną na świecie”.
Chciałbym zwrócić uwagę na niektóre konkretne możliwości zaangażowania w animację i formację misyjną wspólnot zakonnych i osób konsekrowanych. Proszę potraktować to jako zaproszenie do ściślejszej współpracy z Komisją Episkopatu Polski ds. Misji i jej agendami oraz Papieskimi Dziełami Misyjnymi.
1. Statystyka Misyjna na dzień 1 października 2017 r.
A) Obecnie posługuje na misjach 2032 polskich misjonarek i misjonarzy w 97 krajach, na wszystkich kontynentach świata. Mamy 972 kapłanów i braci zakonnych, 692 siostry zakonne, 311 fideidonistów i 57 osób świeckich. Na szczęście średnia wieku naszych misjonarek i misjonarzy jest stosunkowo niska – 37 lat, co daje nadzieję na długą posługę.
Najwięcej misjonarzy pracuje w Afryce – 811 osób; w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach 802 misjonarzy; w Azji i Azji Mniejszej mamy 333 misjonarzy, w Oceanii 66 i Ameryce Północnej – 20 osób.
W szeregach polskich misjonarzy jest 24 biskupów misyjnych: w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach – 11, w Afryce – 6, w Azji – 2, w Oceanii – 3 i 2 w Ameryce Północnej.
W Centrum Formacji Misyjnej rozpoczął się nowy rok formacyjny 2017/2018. Do wyjazdu na misje przygotowuje się 23 osoby: 12 kapłanów fideidonistów, 6 sióstr zakonnych, 2 kleryków, 3 panie świeckie.
Niestety, w tym roku nie ma w Centrum żadnego kapłana zakonnego lub brata. Chciałbym zaapelować o hojność w posyłaniu na misje osób konsekrowanych. Wiem, że wielu zakonników wyjeżdża na placówki. Nasze centrum służy lepszemu przygotowaniu ich zarówno ze strony językowej, jak i misjologicznej i praktycznej. Ci misjonarze i misjonarki, którzy przeszli przez Centrum bardzo sobie chwalą ten czas formacji duchowej i językowej.
B) Żniwo jest naprawdę wielkie. Nie możemy pozostać obojętni wobec faktu, że ponad pięć miliardów ludzi nie zna Chrystusa. Musimy też się zmierzyć ze zjawiskiem poganienia krajów tradycyjnie chrześcijańskich w Europie. Papież Benedykt XVI zauważył, że misja ad gentes otwiera się na nowe wymiary: „Prawdziwymi adresatami misyjnej działalności Ludu Bożego nie są bowiem tylko narody niechrześcijańskie i odległe ziemie, ale również środowiska społeczno-kulturalne, a zwłaszcza serca”[1].
A więc nie możemy zamykać się w sobie, ale winniśmy mieć świadomość odpowiedzialności za niesienie Chrystusa aż po krańce ziemi; wszędzie tam gdzie Kościół nie jest obecny. Wszyscy jesteśmy uczniami misjonarzami na mocy Chrztu św. i Bierzmowania. Winniśmy się włączać w animację i współpracę misyjną, współpracować PDM, z agendami Komisji EP ds. Misji: Dziełem Pomocy Ad Gentes, Miva Polska, CFM. Wypraszać powołania misyjne, aby mogli być posłani aż po krańce ziemi.
Misje Ad Gentes oczekują przede wszystkim pomocy personalnej. Także Kościoły w krajach misyjnych, które mają już miejscowe powołania potrzebują misjonarzy. Potrzebni są ci, którzy zajmą się wyspecjalizowanym apostolatem, np. w środkach społecznego przekazu, poprowadzą apostolat biblijny, zajmą się formacją w seminarium, formacją laikatu. Obecność misjonarzy w krajach misyjnych ukazuje powszechność Kościoła, stanowi znak jego katolickości. Jak powiedział mi kiedyś jeden z biskupów afrykańskich: Obecność misjonarzy z Polski chroni nasz Kościół lokalny przed trybalizmem i zamknięciem się we własnym kręgu.
Św. Jan Paweł II pisał: „Gdy u schyłku drugiego tysiąclecia od przyjścia Chrystusa obejmujemy spojrzeniem ludzkość, przekonujemy się, że misja Kościoła dopiero się rozpoczyna i że w jej służbie musimy zaangażować wszystkie nasze siły” (RMis 1).
2. Propozycje działań w animacji i współpracy misyjnej w roku duszpasterskim 2017/2018, przeżywanym pod hasłem: „Jesteśmy napełnieni Duchem Świętym”.
Co mamy czynić, by nie zabrakło misjonarzy?
A) Pomoc modlitewna
Przede wszystkim winniśmy uświadomić sobie, że misje są sprawą wiary i pierwszą, skuteczną formą troski o misje jest modlitwa. Trzeba odnowić w nas zapał modlitewny. Przykład: jakże rzadko w Modlitwie wiernych podczas Mszy św. słychać prośbę o łaskę powołań, o świętość misjonarek i misjonarzy, za tych, którzy oddali swe życie misjom. I nie tylko to: jakże rzadko, poza tygodniem misyjnym modlimy się za misje, np. w intencjach różańcowych.
Dużo dobrego dla misji mogą zrobić ci, którzy rozpowszechniają Żywy różaniec dla misji. Jest to bardzo prosty klucz do pomocy i do duszpasterskiego i misyjnego nawrócenia osobistego i wspólnoty zakonnej, parafii. Nie bez przyczyny Ojciec Święty Franciszek wyszedł z inicjatywą modlitwy za misje w październiku 2019 r., w miesiącu różańcowym.
Myślę, też, że w animację i formację misyjną wiernych mogłyby bardziej włączyć się sanktuaria prowadzone przez Zgromadzenia zakonne. One również są wspaniałym miejscem modlitwy różańcowej w intencji misji.
Natomiast w naszych wspólnotach, by skutecznie wspierać tych, którzy głoszą ewangelię narodom trzeba bardziej otwierać się na działanie Ducha Świętego, który jest duchem misyjnym i prosić dla całej wspólnoty o nawrócenie misyjne.
B) Pogłębianie świadomości misyjnej
W nawiązaniu do IV Krajowego Kongresu Misyjnego zachęcam do organizowania sympozjów lub konferencji ascetycznych poświęconych misjom we wspólnotach życia konsekrowanego. Chodzi o uwrażliwianie na sprawę misji. Wszędzie w Zgromadzeniach istnieją referaty misyjne. Trzeba jednak uciec przed pokusą, aby sprawę misji powierzyć jednej osobie, komuś odpowiedzialnemu za referat misyjny, a wszyscy inni członkowie wspólnot czują się zwolnieni. Wszyscy jesteśmy powołani do świętości i głoszenia Chrystusa. Sympozja, konferencje ascetyczne, spotkania z misjonarzami pomogą nam budzić świadomość misyjną wśród wszystkich współbraci oraz ich współpracowników.
Trzeba stale odnawiać i pogłębiać naszą misyjną świadomość, także wtedy, gdy misje ad gentes nie są jak mówimy podstawowym charyzmatem wspólnoty. Czy nie warto byłoby w tym roku nadać bardziej misyjny charakter rekolekcjom i dniom skupienia?
C) Umisyjnienie wspólnot zakonnych, parafii, w których pracują zakonnicy. Te wspólnoty winne stać się misyjne. Misyjne odnowienie ich wymaga wyobraźni i kreatywności. W umisyjnieniu parafii pomogą Papieskie Dzieła Misyjne i agendy przy Komisji EP ds. Misji. Są one gotowe do współpracy.
W parafii, która jest wspólnotą wspólnot winno mieć miejsce umisyjnienie stowarzyszeń, ruchów i wspólnot kościelnych oraz rodzin. Wiele z nich często realizuje własne cele wykazując nikłe zainteresowanie misjami „ad gentes”. A przecież rodzina odgrywa ważną rolę w ewangelizacji. Rodzina dojrzewająca w wierze staje się rodziną misyjną, miejscem dojrzewania powołań misyjnych, miejscem realizowania nakazu misyjnego: „Idźcie i głoście”.
Musimy otwierać nasze wspólnoty zakonne i parafie na działania na rzecz misji w diecezjach. Tu jeszcze wiele jest do zrobienia, by zintegrować nasze wysiłki. Nie jesteśmy „samotną wyspą” na duszpasterskiej mapie Kościoła. Stąd trzeba aktywnie włączać się w akcje, działania lub zbiórki organizowane przez diecezje, na terenie której leży nasza parafia. Trzeba zrezygnować z indywidualizmu duszpasterskiego na rzecz pracy zespołowej.
D) Mówiąc o umisyjnianiu wspólnoty zakonnej i parafii, chciałbym zwrócić uwagę na wykorzystanie Niedzieli Misyjnej i Tygodnia Misyjnego, który jest obchodzony w październiku. Jest to okazja, by upowszechniać misyjne orędzie Ojca Świętego oraz modlić się za misje. Każda wspólnota zakonna i parafialna otrzymuje materiały liturgiczno-homiletyczne, gdzie znajduje się propozycja ukształtowania liturgii oraz nabożeństw w duchu misyjnym. Niestety, bywa ze ten Tydzień przechodzi bez echa.
Kongres zachęcił do odnowy Tygodnia Misyjnego w parafiach i zgromadzeniach zakonnych, poszerzenia go o wystawy misyjne, gazetki misyjne i spotkania z misjonarzami.
Inne wydarzenia misyjne w ciągu roku liturgicznego są okazją do budzenia ducha misyjnego. Uroczystość Objawienia Pańskiego, II niedzielę Wielkiego Postu „Ad Gentes”, Tydzień Św. Krzysztofa, można wykorzystać dla ożywienia zainteresowania misjami. W tym celu proponuję organizowanie spotkań z misjonarzami przebywającymi w kraju na urlopach lub tymi, którzy z misji powrócili. Jest to okazja do podzielenia się doświadczeniami misyjnymi i przybliżenia misji wiernym. Owocują one nie tylko ofiarnością na rzecz misji, ale także rozbudzają ducha modlitwy misyjnej. (także II niedziela Adwentu i II niedziela listopada).
E) Zachęcamy do korzystania z pomocy duszpasterskich, jakie Komisja Episkopatu Polski ds. Misji i Papieskie Dzieła Misyjne wydają. Tych materiałów jest coraz więcej i są kierowane do poszczególnych grup wiernych.
Dzieło Pomocy „Ad Gentes” przygotowało scenariusze katechez misyjnych dla wszystkich typów szkół oraz dla dorosłych. Wraz z katechezami kierujemy zachętę, aby w szkołach powoływać dziecięce koła misyjne. Papieskie Dzieło Misyjne Dzieci służy pomocą przygotowując materiały formacyjne.
W tym roku opublikowaliśmy małą książeczkę dla dzieci ze szkół podstawowych o tym, jak pomagać misjom. Jest ona dostępna w Dziele Pomocy „Ad Gentes”.
Mamy również modlitewnik ucznia-misjonarza „Idźcie i głoście”, który ubogaca modlitwę za misje.
F) Trzeba też pobudzać ducha ofiarności na misje. Wspólnoty parafialne pomagają finansowo misjom poprzez składkę na rzecz misji w Niedzielę Misyjną (taca na Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary). Z kolei ofiary składane na ogólnopolski fundusz misyjny w Uroczystość Objawienia Pańskiego, przeznaczone są na utrzymuje Centrum Formacji Misyjnej w Warszawie i na wspieranie misjonarzy. Natomiast ofiary do puszek w II niedzielę Wielkiego Postu „Ad Gentes”, służą jako pomoc misjonarzom na realizację projektów misyjnych, i z tych ofiar opłacane są również składki na ZUS misjonarzy świeckich. Podczas Tygodnia Świętego Krzysztofa, MIVA Polska zbiera ofiary na zakup środków transportu dla misjonarzy.
Niechby i wspólnoty zakonne poczuwały się do ofiarności, nie tylko wobec swoich misjonarzy. Tym bardziej, że Dzieło Pomocy „Ad gentes” i MIVA Polska pomagają wszystkim misjonarkom i misjonarzom, a wśród nich zakonnicy i zakonnice stanowią większość. Tymczasem zdarza się czasami, że parafie zakonne mówią: „My zbieramy na swoich misjonarzy”.
G) Zachęcam zakonnych katechetów, by tematykę misji poruszali na katechezie z dziećmi i młodzieżą. Jest wiele możliwości tworzenia kół misyjnych i wolontariatu misyjnego. Papieskie Dzieła Misyjne posiadają wypracowane materiały formacyjne i służą pomocą.
Dla dzieci ze szkół podstawowych i młodzieży gimnazjalnej mamy ogólnopolski Konkurs – „Mój szkolny kolega z misji” organizowany przez Dzieło Pomocy „Ad Gentes” po raz XVII. Jego celem jest zainteresowanie dzieci i młodzieży misjami „ad gentes”.
Zainteresowanie misjami u młodzieży starszej rozbudza Misyjna Olimpiada Znajomości Afryki organizowana od lat przez wydział misjologii na UKSW. Zachęcam do włączenia się w te działania, które rozbudzają w dzieciach i młodzieży zapał misyjny.
E) Trzeba zająć się wolontariatem misyjnym młodzieży. Bardzo dużo o nim mówiliśmy na IV Krajowym Kongresie Misyjnym, na Krajowej Radzie Misyjnej oraz ostatnio na sympozjum naukowym „Świeccy a misje” na UKSW.
Wiem, że wiele zgromadzeń wypracowało już własne formy pracy z młodzieżą, która pragnie pomagać misjom. To dla nas źródło nadziei, gdyż w wolontariacie rodzą się powołania zakonne i misyjne oraz kształtują dojrzali chrześcijanie. Wolontariat jest dla młodych ludzi drogą wzrastania w wierze i dobru. Kształtuje charaktery, a przede wszystkim otwiera na Kościół. I dzieje się to niejako mimochodem!
Wolontariat misyjny jest wielką szansą dla zgromadzeń zakonnych, przyciąga ludzi młodych, pozwala im zetknąć się z charyzmatami wspólnot zakonnych, i wiąże z Kościołem na całe życie.
Wydaje się, że jeszcze za mało korzystamy z tej szansy pracy z młodzieżą, a możliwości są duże.
Zgromadzenia mają możliwość przyjmowania wolontariuszy na placówki misyjne, na czas „doświadczenia misyjnego”. Ci, którzy dotkną misji, wracają do kraju i stają się animatorami misyjnymi w swych środowiskach. Można na nich liczyć potem w parafii.
Trzeba też zająć się animatorami misyjnymi w kraju. Chociaż nie wyjeżdżają na misje, mogą wiele dla misji zrobić w swoim środowisku, angażując się w swej parafii i szkole. I nie chodzi tu o jakiś wielki wysiłek, który przyniesie wspaniałe owoce. Chodzi o to, aby dać możliwość młodzieży zaangażowania się w pomoc misjom. Niekiedy nie trzeba im nawet wyznaczać zadań, wystarczy tylko pozwolić im uruchomić wyobraźnię, a oni będą realizować wspaniałe pomysły.
Podsumowanie
Papież Franciszek powiedział na zgromadzeniu ogólnym dzieł misyjnych w 2016 roku: „Musimy wzrastać w pasji ewangelizacyjnej, by te dzieła nie były jedynie sprawną organizacją, ale bez pasji. Dzieła misyjne bez pasji nie są przydatne. Bez wymiaru mistycznego one niczemu nie służą”.
To wielkie zadanie – ożywiać pasję ewangelizacyjną. Do tego potrzebni są referenci misyjni, uczniowie – misjonarze „z pasją”. Z zapałem i entuzjazmem gorliwi referenci sprawiają, że poszczególne wspólnoty zakonne, parafie prowadzone przez zakony, rodziny stają się prawdziwie misyjne i wypełniają nakaz misyjny: „Idźcie i głoście”. To wzbudzi poczucie bycia uczniem misjonarzem, który jest odpowiedzialnym za misje poprzez modlitwę, ofiary, przez słowo i świadectwo życia. Referenci misyjni z pasją obudzą z misyjnego letargu dzieła misyjne.
Tego ducha misyjnego kształtuje się już w seminariach duchownych. Kluczem tutaj jest misyjne przebudzenie członków Zgromadzenia, poszczególnych wspólnot. Jest misyjne i pastoralne nawrócenie.
[1] Benedykt XVI, Wszyscy winni uczestniczyć w dziele ewangelizacji. Przemówienie do uczestników Sympozjum z okazji 40. Rocznicy soborowego Dekretu Ad gentes 11 marca 2006.
Archiwum KWPZM