(Na podstawie art. 4 ust. 3 Konkordatu)
1. W związku z wejściem w życie Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, podpisanego dnia 28 lipca 1993 r., wynikła potrzeba ujednolicenia procedury uzyskiwania osobowości prawnej przez instytucje kościelne, o których mowa w art. 4 ust. 3 Konkordatu, na podstawie przepisów prawa polskiego.
2. Art. 4 ust. 3 Konkordatu stwierdza: Inne instytucje kościelne mogą na wniosek władzy kościelnej uzyskać osobowość prawną na podstawie prawa polskiego.
3. Możliwość uzyskania osobowości prawnej na podstawie art. 4 ust. 3 Konkordatu odnosi się więc do instytucji kościelnych innych, niż kościelne instytucje terytorialne i personalne, a więc nie dotyczy: metropolii, diecezji, ordynariatu polowego, opactwa terytorialnego, administratury apostolskiej, prałatury terytorialnej i personalnej, Caritas Polskiej i Caritas diecezjalnej, parafii, rektoratu, zakonu, prowincji i domu zakonnego, wyższego seminarium duchownego (por. Instrukcja z dnia 13 marca 2000 r. dotycząca sposobu powiadamiania organów państwowych o uzyskaniu osobowości prawnej przez terytorialne i personalne instytucje kościelne, art. 4 ust. 2 Konkordatu: Akta Konferencji Episkopatu Polski, nr 4, Warszawa 2000, s. 35-40).
4. Możliwość uzyskania osobowości prawnej na podstawie prawa polskiego — w myśl art. 4 ust. 3 Konkordatu – odnosi się do stowarzyszeń publicznych powołanych przez kompetentną władzę kościelną lub innych publicznych osób prawnych. Nie dotyczy natomiast fundacji w sensie ścisłym, o których mówi art. 26 Konkordatu (Kościelne osoby prawne mogą zakładać fundacje. Do fundacji tych stosuje się prawo polskie). Uzyskiwanie osobowości prawnej przez fundacje odbywa się w drodze rejestracji w sądzie zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z poźn. zm.); działalność tych fundacji opiera się na tejże ustawie, z uwzględnieniem art. 58 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w RP (Dz. U. z 1989 r., Nr 29, poz. 154 z poźn. zm.).
5. Publiczne stowarzyszenia kościelne (publiczne osoby prawne) mogą być tworzone zgodnie z kompetencją określoną w kan. 312 Kodeksu Prawa Kanonicznego, a mianowicie:
Stolica Apostolska — stowarzyszenia powszechne (międzynarodowe);
Konferencja Episkopatu Polski — stowarzyszenia krajowe;
Biskup diecezjalny — stowarzyszenia diecezjalne;
inna władza kościelna (np. wyższy przełożony zakonny) na podstawie upoważnienia Stolicy Apostolskiej (na mocy przywileju apostolskiego lub własnego prawa zakonnego zatwierdzonego przez Stolicę Apostolską).
6. Nabycie osobowości prawnej – w trybie art. 10 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. — dokonuje się na podstawie następujących dokumentów:
wniosku adresowanego do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), sporządzonego przez władzę kościelną, która utworzyła publiczną osobę prawną. Wniosek należy sporządzić, posługując się wzorem, stanowiącym załącznik nr 1 do niniejszej Instrukcji.
uwierzytelnionej kopii dekretu władzy kościelnej tworzącego osobę prawną. Dekret powinien zawierać wszystkie konieczne elementy, z powołaniem się na stosowny przepis Kodeksu Prawa Kanonicznego lub Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich. Uwierzytelnienia kopii dekretu należy dokonać w instytucji kościelnej, która utworzyła osobę prawną (odpowiednio w: Sekretariacie KEP, kuriach diecezjalnych lub kuriach zakonnych).
uwierzytelnionego tekstu statutu danej osoby prawnej, który winien być sporządzony zgodnie z wymogami prawa kanonicznego i prawa polskiego. Załącznik nr 2 do niniejszej Instrukcji zawiera „Ramowy zakres treści statutu kościelnej osoby prawnej” oraz przykładowy wzór takiego statutu; stosownie do potrzeb oraz charakteru danej osoby prawnej może on być odpowiednio modyfikowany.
Do wyżej wymienionych dokumentów należy załączyć podstawowe dane identyfikacyjne osoby prawnej, według formularza, stanowiącego załącznik nr 3 do niniejszej Instrukcji.
7. Wnioski wraz z dokumentacją winny być przekazywane do MSWiA za pośrednictwem Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski (KEP).
8. Szczegółowe zasady przekazywania wniosku o nadanie osobowości prawnej w zależności od charakteru kościelnej osoby prawnej:
Oddział krajowy publicznego stowarzyszenia międzynarodowego (międzynarodowej osoby prawnej).
Zakładanie w Polsce krajowego oddziału publicznego stowarzyszenia lub innej osoby prawnej zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską odbywa się zgodnie z przepisami statutu tejże osoby prawnej. Z wnioskiem o nadanie osobowości w trybie art. 10 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. występuje Sekretariat KEP na pisemną prośbę władz tejże osoby prawnej. Oprócz dokumentów, o których mowa w n. 6 niniejszej Instrukcji, należy przekazać wraz z prośbą kierowaną do Sekretariatu KEP:
statut osoby prawnej (międzynarodowej),
dokument stwierdzający założenie (zatwierdzenie) osoby prawnej przez Stolicę Apostolską,
dokument stwierdzający powstanie oddziału krajowego.
Oddział diecezjalny publicznego stowarzyszenia międzynarodowego (międzynarodowej osoby prawnej).
Zakładanie w Polsce diecezjalnego oddziału publicznego stowarzyszenia lub innej osoby prawnej zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską odbywa się zgodnie z przepisami statutu tejże osoby prawnej. Wniosek o nadanie osobowości w trybie art. 10 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. sporządza właściwy biskup diecezjalny i przekazuje go do MSWiA za pośrednictwem Sekretariatu KEP. Oprócz dokumentów, o których mowa w n. 6 niniejszej Instrukcji, należy przekazać do Sekretariatu KEP:
statut osoby prawnej (międzynarodowej),
dokument stwierdzający założenie (zatwierdzenie) osoby prawnej przez Stolicę Apostolską,
dokument stwierdzający powstanie oddziału diecezjalnego.
Publiczne stowarzyszenie krajowe (publiczna krajowa osoba prawna).
Wniosek do MSWiA przedkłada KEP.
Publiczne stowarzyszenie diecezjalne (publiczna diecezjalna osoba prawna).
Wniosek do MSWiA przedkłada właściwy biskup diecezjalny za pośrednictwem Sekretariatu KEP.
Publiczne stowarzyszenie (osoba prawna) założone na podstawie upoważnienia Stolicy Apostolskiej – por. n. 5 d) niniejszej Instrukcji.
Wniosek do MSWiA przedkłada — za pośrednictwem Sekretariatu KEP — kompetentna władza kościelna. Oprócz dokumentów, o których mowa w n. 6 niniejszej Instrukcji, Sekretariatowi KEP należy przedstawić dowód posiadania uprawnienia do założenia tejże osoby prawnej.
9. Przy zakładaniu oddziału krajowego lub diecezjalnego publicznego stowarzyszenia kościelnego działającego w innym kraju, a nie mającego statusu międzynarodowej osoby prawnej, należy postępować odpowiednio do wskazań zawartych w n. 8 c), d) lub e) niniejszej Instrukcji.
10. Nabycie osobowości zgodnie z prawem polskim w opisanych wyżej przypadkach dokonuje się na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. O podpisaniu rozporządzenia MSWiA informuje Sekretariat KEP, który tę wiadomość przekazuje zainteresowanym.
11. Dowodem posiadania osobowości w świetle prawa polskiego jest rozporządzenie MSWiA opublikowane w Dzienniku Ustaw RP. Zainteresowani winni posiadać numer Dziennika Ustaw RP, w którym to rozporządzenie zostało opublikowane.
12. Osobowość prawna zostaje nadana z dniem wejścia w życie rozporządzenia, a więc z reguły po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli daty widniejącej na stronie tytułowej danego numeru Dziennika Ustaw RP.
13. Zmiany statutu osoby prawnej, jakie nastąpiły po otrzymaniu przez nią osobowości prawnej w trybie art. 10 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. wymagają notyfikowania MSWiA za pośrednictwem Sekretariatu KEP. Do notyfikacji należy dołączyć ujednolicony tekst statutu w brzmieniu po dokonanych zmianach.
14. Prywatne stowarzyszenia kościelne mogą uzyskiwać osobowość prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 1989 r. Nr 20, poz. 104 z późn. zm.), czyli poprzez rejestrację sądową.
15. Należy również pamiętać, że niezależnie od terminologii kościelnej i nazwy własnej danej publicznej osoby prawnej stosuje się do niej określenie ogólne jednostka organizacyjna Kościoła (art. 10 ustawy z dnia 17 maja 1989 r., organizacja kościelna (art. 34 tejże ustawy) oraz inna instytucja kościelna (art. 4 ust. 3 Konkordatu).
16. Wszelkie wątpliwości lub przypadki nie ujęte niniejszą Instrukcją należy przedstawiać Sekretariatowi KEP, który wyjaśni sprawę w uzgodnieniu z MSWiA.
Warszawa, dnia 15 czerwca 2000 r.
Wstępnie zatwierdzam tekst Instrukcji uzgodniony na posiedzeniu Zespołu Redakcyjnego w dniu 15 czerwca 2000 r. Powyższymi zasadami należy się kierować przy rozpatrywaniu stosownych wniosków. Urzędowa publikacja tekstu Instrukcji nastąpi po jej ostatecznym zatwierdzeniu przez obie Komisje Konkordatowe.
bp Tadeusz Pieronek
Przewodniczący Kościelnej Komisji Konkordatowej
Komisje Konkordatowe Rządowa i Kościelna zatwierdziły tekst w dniu 6 listopada 2000 r.
Załącznik nr 1
Do Instrukcji dotyczącej zakresu i sposobu uzyskania osobowości prawnej przez instytucje kościelne na podstawie prawa polskiego
(art. 4 ust. 3 Konkordatu)
WZÓR
Wniosek o wydanie rozporządzenia w sprawie nadania osobowości prawnej instytucji kościelnej
/ L. dz. ………………./
Na podstawie art. 4 ust. 3 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz art. 10 Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 z późn. zm.), uprzejmie proszę o wydanie rozporządzenia w sprawie nadania osobowości prawnej instytucji Kościoła Katolickiego pod nazwą ……………………… z siedzibą w ……………………………. .
W załączeniu przekazuję uwierzytelnione kopie: dekretu powołującego tę osobę prawną zgodnie z prawem kanonicznym, Statut tej instytucji oraz kwestionariusz zawierający jej podstawowe dane identyfikacyjne.
Uprzejmie proszę powiadomić o podjętej decyzji.
miejscowość, data
pieczęć, podpis
Załącznik nr 3
Do Instrukcji dotyczącej zakresu i sposobu uzyskania osobowości prawnej przez instytucje kościelne na podstawie prawa polskiego
(art. 4 ust. 3 Konkordatu)
Podstawowe dane identyfikacyjne nowej osoby prawnej
nazwa kościelnej
osoby prawnej: (pełna nazwa)
nazwa skrócona: (ew. nazwa skrócona)
siedziba: (miejscowość)
(dokładny adres z kodem pocztowym)
charakter osoby prawnej (np. stowarzyszenie, organizacja kościelna)
obszar działania (Rzeczpospolita Polska, diecezja………..)
Ramowy Zakres Treści Statutu Kościelnej Osoby Prawnej
1) Podstawy powołania kościelnej osoby prawnej – kto, jakim aktem, na podstawie jakiego przepisu prawa kanonicznego i ustaw z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.) powołał do życia kościelną osobę prawną.
2) Nazwa kościelnej osoby prawnej i jej siedziba /nazwa miejscowości/
3) Teren działania tj. obszar konkretnej diecezji, bądź terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku erygowania przez Konferencję Episkopatu Polski
4) Cele działania kościelnej osoby prawnej i sposoby ich realizacji
5) Członkowie – kto, na jakich warunkach może być członkiem osoby prawnej (nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członka, utrata członkostwa).
6) Struktura organizacyjna – wykaz władz ze szczególnie precyzyjnie określonym organem reprezentującym na zewnątrz kościelna osobę prawną.
7) Zasady składania oświadczeń woli kościelnej osoby prawnej – kto, w jaki sposób jednoosobowo czy łącznie z inną wskazaną osobą.
8) Sprawy majątkowe – postanowienia dotyczące majątku kościelnej osoby prawnej m.in. wskazanie skąd czerpane będą środki na prowadzenie działalności statutowej oraz wskazanie osoby, która w imieniu kościelnej osoby prawnej będzie nimi dysponować.
9) Zmiana statutu – wskazanie kto i w jaki sposób może zmienić statut, zapisanie, iż zmiana statutu winna być każdorazowo zatwierdzona przez organ erygujący kościelną osobę prawną, a Minister któremu podlega Departament Wyznań, będzie o tym fakcie powiadomiony przez nadesłanie mu nowej wersji statutu (uwaga: zmiana nazwy lub siedziby kościelnej osoby prawnej skutkuje wdrożeniem postępowania zmierzającego do wydania rozporządzenia Ministra, publikowanego w Dzienniku Ustaw, zmieniającego dotychczasową nazwę i siedzibę).
10) Rozwiązanie kościelnej osoby prawnej – kto i w jaki sposób może rozwiązać kościelną osobę prawną, kto decyduje o przeznaczeniu majątku po rozwiązaniu osobie prawnej.
Przykładowy wzór statutu kościelnej osoby prawnej, o której mowa w art. 4 ust. 3 konkordatu
Statut / nazwa stowarzyszenia lub innej osoby prawnej/
Rozdział I
Postanowienia ogólne
Art. 1.1. /nazwa stowarzyszenia lub innej osoby prawnej/ zwanej dalej Stowarzyszeniem,
erygowane dekretem Biskupa………. z dnia……………, na mocy kan. …………. Kodeksu Prawa Kanonicznego, jest organizacją kościelną w rozumieniu art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.).
2. Siedzibą Stowarzyszenia jest /nazwa mista/
3. terenem działania jest obszar /nazwa Diecezji, bądź obszar całego kraju w przypadku
erygowania przez Konferencję Episkopatu Polski/
Art. 2.1. Stowarzyszenie posiada osobowość prawną i działa w oparciu o przepisy Kodeksu
Prawa Kanonicznego, statutu oraz ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 z póź. Zm. ) i prawa obowiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Stowarzyszenie prowadzi działalność w łączności z Biskupem …….., który deleguje
asystenta kościelnego do bieżącej współpracy z Zarządem Stowarzyszenia.
Rozdział II
Cele Stowarzyszenia i sposoby ich realizacji
Art. 3. Celem Stowarzyszenia jest:
np.
1. działalność charytatywno – opiekuńcza,
2. praca wychowawcza wśród dzieci i młodzieży,
3. upowszechnianie etyki katolickiej w życiu rodziny,
4. ……………………………………………………..
Art. 4. Stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez:
np.
prowadzenie tanich kuchni dla dzieci z ubogich rodzin,
organizowanie działalności sportowej i turystycznej,
organizowanie rekolekcji,
4. ………………………………………………………
Rozdział III
Członkowie Stowarzyszenia
Art. 5.1. Członkiem Stowarzyszenia może być np. /pełnoletni katolik, obywatel
Rzeczypospolitej Polskiej, który posiada rekomendację proboszcza swojej parafii,
………………../.
2. Członkostwo Stowarzyszenia nabywa się przez np. przyjęcie kandydatury przez
Zarząd zwykłą większością głosów w drodze uchwały.
Art. 6.1. Członkowie Stowarzyszenia zobowiązani są:
np.
1) popierać i czynnie realizować cele Stowarzyszenia,
2) postępować zgodnie ze statutem, regulaminem Stowarzyszenia i uchwałami Stowarzyszenia,
3) regularnie płacić składki członkowskie,
4) ………………………………………….
2. Członkowie Stowarzyszenia maja prawo:
np.
1) wnioskować we wszystkich sprawach dotyczących celów Stowarzyszenia,
2) uczestniczyć we wspólnych spotkaniach wyjazdach, zjazdach, rekolekcjach,
3) korzystać ze świadczeń i pomocy Stowarzyszenia na zasadach określonych regulaminem uchwalonym przez Zarząd,
4) ………………………………………..
Art. 7.1. Członkostwo ustaje na skutek:
najczęstsze okoliczności:
1) wystąpienie członka ze Stowarzyszenia,
2) wykluczenia członka ze Stowarzyszenia,
3) śmierć członka Stowarzyszenia,
2. Decyzję o utracie członkostwa podejmuje Zarząd.
Rozdział IV
Struktura organizacyjna:
Art. 8 Władzami Stowarzyszenia są:
np.
1) Walne Zebranie,
2) Zarząd Stowarzyszenia,
3) Komisja Rewizyjna
Art. 9. Kadencja wszystkich władz Stowarzyszenia trwa np. 3 lata
Art. 10. Walne Zebranie członków zwołuje Zarząd – np. raz na rok najpóźniej do końca
stycznia następnego roku. Może być również zwołane nadzwyczajne Walne Zebranie z
inicjatywy 1/3 ogółu członków lub na żądanie Komisji Rewizyjnej.
Art. 11. Do uprawnień Walnego Zebrania należy:
np.
1) ustalenie głównych kierunków działania,
2) wybór i odwołanie Prezesa Zarządu, członków Zarządu i Komisji Rewizyjnej,
3) zatwierdzenie sprawozdań finansowych,
4) …………………………..
Art. 12. Uchwały Walnego Zebrania podejmowane są – np. zwykłą większością głosów w
głosowaniu jawnym przy obecności co najmniej połowy członków Stowarzyszenia, w
sprawach nierozstrzygniętych decyduje głos przewodniczącego zebrania
Art. 13. Zarząd Stowarzyszenia składa się z np. 5 członków Stowarzyszenia Prezesa wybiera
walne Zebranie, pozostali członkowie Zarządu konstytuują się we własnym gronie
(Wiceprezes, Sekretarz, Skarbnik, Członek Zarządu).
Art. 14. Do zakresu działania Zarządu Stowarzyszenia należy:
np.
1) kierowanie działalnością Stowarzyszenia,
2) wykonywanie uchwał walnego Zebrania,
3) reprezentowanie na zewnątrz Stowarzyszenia przez prezesa lub upoważnionych przez Zarząd dwóch innych członków Zarządu łącznie,
4) uchwalanie regulaminu wewnętrznego, który szczegółowo określi wewnętrzny podział organizacyjny, szczegółowe zasady gospodarki finansowej, prowadzenie rachunkowości oraz………………………………………………………………………………………………
5)………………………………………………………………………………………………..
Art. 15. Bieżącą działalnością Stowarzyszenia kieruje np. Prezes zgodnie ze statutem i
uchwałami Zarządu Stowarzyszenia.
Art. 16. Komisja Rewizyjna składa się z np. 3 wybranych przez Walne Zebranie członków
Art. 17. Do uprawnień Komisji rewizyjnej Należy:
np.
kontrolowanie całokształtu działalności Stowarzyszenia
wnioskowanie w przedmiocie zatwierdzania przez walne zebranie sprawozdań finansowych
3) udzielanie absolutorium Zarządowi Stowarzyszenia
4)………………………………………………………
Rozdział V
Majątek Stowarzyszenia
Art. 18. Środki na realizację celów Stowarzyszenia pochodzą z :
np.
1) ofiar pieniężnych,
2) zapisów, spadków, darowizn,
3) dochodów z imprez,
4) składek członkowskich,
5) własnej działalności gospodarczej,
6) …………………………………………
Art. 19.1. Zaciąganie zobowiązań majątkowych, dysponowanie środkami finansowymi,
zwieranie umów majątkowych wymaga podpisu Prezesa.
2. uszczuplenie majątku Stowarzyszenia ponad kwotę ………….. wymaga uprzedniej
uchwały Walnego zgromadzenia.
3. Szczegóły prowadzenia gospodarki finansowej i rachunkowości określi regulamin
opracowany przez Zarząd Stowarzyszenia.
Art. 20. Stowarzyszenie składa co roku Biskupowi………………. sprawozdanie z działalności
(wydatków i przychodów) wg kanonu 319 Prawa Kanonicznego.
Rozdział VI
Zmiana statutu i rozwiązanie Stowarzyszenia
Art. 21. Zmiany w statucie może wprowadzić np. Biskup………….. z własnej inicjatywy bądź
na wniosek Walnego Zebrania.
Art. 22.1. Rozwiązanie Stowarzyszenia następuje wg odpowiedniego kanonu Kodeksu Prawa
Kanonicznego na mocy dekretu Biskupa…………………..
2. o przeznaczeniu majątku rozwiązanego Stowarzyszenia decyduje
Biskup………………….
opr. WO/MK/PO