Konferencja Episkopatu Polski
LIST PASTERSKI Z OKAZJI 600. ROCZNICY CHRZTU LITWY I BEATYFIKACJI ARCYBISKUPA JERZEGO MATULEWICZA
Częstochowa, 02 maja 1987 r.
W dniu inauguracji Pontyfikatu, Ojciec św. Jan Paweł II, zwrócił się do wszystkich Polaków słowami: „Nie przestawajcie być z Papieżem, który dziś prosi słowami poety: Matko Boża, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie i do was kieruje te słowa w takiej niezwykłej chwili”.
Chwila była rzeczywiście niezwykła. Bóg wezwał na Stolicę św. Piotra polskiego biskupa. Nowy Biskup Rzymu, ogarniając miłością Kościół na całym okręgu ziemi, pragnąc mu służyć wedle woli Pana i Odkupiciela Człowieka, prosił o modlitewne wsparcie. Swoich rodaków prosił o modlitwę przez wstawiennictwo Pani Jasnogórskiej i Matki Miłosierdzia z Ostrej Bramy.
W tym religijnym skrócie zabrzmiała całą mocą historia, dzieje ziem, które od XIV wieku, od czasu bł. Jadwigi i Władysława Jagiełły, zostały połączone nie tylko polityczną, ale i religijną jednością. Tak jak 400 lat wcześniej pobratymcy z Południa przynieśli chrześcijaństwo Polsce, tak w wieku XIV – Polska przekazała je Litwie, dając początek „Rzeczypospolitej Obojga Narodów”.
Mija 600 lat od Chrztu Litwy – wydarzenia, którego nie można pominąć i przemilczeć. Zaważyło ono bowiem na politycznym, a głównie religijnym charakterze Europy. Z perspektywy czasu wydaje się czymś oczywistym wspólne zwycięstwo nad Krzyżakami, a tym bardziej oczywistym – wspólne dziedzictwo losów obu Narodów. Narodów, które były przez wieki złączone w sposób szczególny. Polska i Litwa czci św. Kazimierza urodzonego w Krakowie, rządzącego Koroną z Radomia, zmarłego w Grodnie, pogrzebanego w Wilnie. W Ostrej Bramie po dziś Matka Miłosierdzia wsłuchuje się w błagania zanoszone w języku litewskim i polskim. Doświadczamy nadal tego przedziwnego trwania Narodów, zespolonych przed wiekami przez Chrzest św.
Jakże bogato czerpano z tego zespolenia. Zmarły Prymas Tysiąclecia wspominał pielgrzymki swoich rodziców: matki – do Ostrej Bramy i ojca – na Jasną Górę. Owa jedność wiary była i jest fundamentem nadziei na taki ład w Europie, którego spragnione są serca ludzkie.
Trzeba więc i nam, Polakom, wypowiedzieć wobec Wszechmocnego Boga szczególne dziękczynienie za 600 lat chrześcijaństwa Litwy. Wypowiadamy je w poczuciu odpowiedzialności, bowiem łaska Chrztu przeszła przez nasze serca. Wypowiadamy więc to dziękczynienie w duchu głębokiej troski o przetrwanie daru Chrztu św. wśród Narodu złączonego z nami przez wieki Unią, która była nade wszystko jednością wiary, współdzielenia się kulturą, a także – politycznym rozsądkiem.
Gdy dobrze analizuje się przeszłość i teraźniejszość, łatwo dostrzec, że obydwa Narody: litewski i polski, połączył i nadal łączy dar Chrztu św. Przypomina nam dzisiaj Apostoł: „Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzy otrzymaliśmy chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy wraz z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie. […] Otóż jeżeli umarliśmy razem z Chrystusem, wierzymy, że z Nim również żyć będziemy” (Rz 6,3,8).
Patrzymy więc, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem, na Naród litewski, któremu przed sześciuset laty Polska poniosła dar Chrztu. Ta odpowiedzialność łączy się z zatroskaniem. Każda bowiem osoba ludzka ma niezbywalne prawo do oddawania czci Bogu zgodnie z sumieniem. Prawo do wolności religijnej wielokrotnie nazywał Jan Paweł II prawem w naszych czasach podstawowym. Wszelkie respektowanie praw Bożych i ludzkich rozpoczyna się w sercu człowieka. Trzeba więc naszej szczególnej gorliwości i modlitwy, aby ochrzczeni przed sześciu wiekami Litwini mogli żyć i realizować swoje chrześcijaństwo dzisiaj, zarówno w płaszczyźnie religijnego wychowania w rodzinach, jak też w nieskrępowanej możliwości oddawania Bogu publicznej czci.
Obejmujemy więc, w roku Jubileuszu, całe dzieje Polski i Litwy, narodów ochrzczonych w imię Trójcy Przenajświętszej. Dziękujemy Bogu za wszelkie dobro, które te Narody wniosły do skarbnicy dziejów Europy i świata. Przepraszamy za każdą niewierność wobec daru wiary świętej. Trwamy zatroskani, aby te Narody i wszystkie Narody świata, radowały się prawem pełnej wolności religijnej i społecznej.
Sto szesnaście lat temu, w kościele w Mariampolu na Suwalszczyźnie, otrzymał Chrzest św. w imię Trójcy Przenajświętszej Jerzy Matulaitis Matulewicz, urodzony w pobożnej rodzinie znanych z pracowitości Litwinów. W trzecim roku życia został osierocony przez śmierć ojca, w dziesiątym – przez śmierć matki. Wychowywany w surowych warunkach przez wymagającego brata, zdradzał wyjątkowy dar skupienia i modlitwy. I tak od dzieciństwa przeplatała się w jego życiu nauka i cierpienie, choroba i służba ideałom, które w nim Bóg rozpalił. Koleje losu przyprowadziły Jerzego do Polski. W dwudziestym roku życia wstąpił do seminarium duchownego w Kielcach. Kiedy władze carskie zamknęły Seminarium, kontynuował przygotowanie do kapłaństwa w Warszawie, a zakończył, na polecenie biskupa kieleckiego Tomasza Kulińskiego, w Akademii Duchownej w Petersburgu. 20 listopada 1898 r. został wyświęcony na kapłana przez rektora Akademii Petersburskiej biskupa Karola Niedziałkowskiego. Wrócił do diecezji kieleckiej. Po krótkim pobycie na wikariacie i dalszych studiach we Fryburgu, podjął pracę profesora w seminarium duchownym. Nawrót choroby powoduje konieczność leczenia w Warszawie. Tutaj rozwinął swoją działalność zakładając m.in. „Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich”. Przejęty społeczną nauką Kościoła zorganizował Kurs Społeczny. W roku 1907 objął katedrę socjologii w Akademii Duchownej w Petersburgu. Realnie oceniając możliwość pracy duszpasterskiej w zaborze rosyjskim stał się ks. Matulewicz odnowicielem pierwszego polskiego zakonu, Księży Marianów, założonego w roku 1673 przez Sługę Bożego o. Stanisława Papczyńskiego. Regułę i statuty Zgromadzenia uzdatnił do tego, by przy ścisłym przestrzeganiu zasad życia zakonnego, zakonnicy mogli czynnie działać w duszpasterstwie. Został generałem odnowionego Zgromadzenia, którego domy zakładał we Fryburgu, w Stanach Zjednoczonych, na Bielanach w Warszawie, w Mariampolu i w Rzymie. Założył również żeńskie Zgromadzenie Sióstr Służebnic Jezusa w Eucharystii, którego głównym celem jest niesienie pomocy biednym, a silą w tej pracy – kult Najświętszego Sakramentu.
W roku 1918 papież Benedykt XV mianuje ks. Jerzego Matulewicza biskupem wileńskim. W pełnej sprzeczności sytuacji politycznej i narodowej kieruje on diecezją wileńską siedem lat. Gdy na mocy konkordatu Polski ze Stolicą Apostolską podniesiono Wilno do rangi arcybiskupstwa, ks. Matulewicz prosi papieża o zwolnienie z obowiązków pasterskich. Papież przychylił się do tej prośby, mianując go arcybiskupem tytularnym, a w grudniu 1925 r. Wizytatorem Apostolskim na Litwie. Jest głównym twórcą konkordatu Litwy ze Stolicą Apostolską. Umarł niespodzianie 27 stycznia 1927 r. i został uroczyście pogrzebany w Kownie, przy udziale prezydenta i rządu Rzeczypospolitej Litewskiej. W siedem lat potem zwłoki przeniesiono do kościoła w Mariampolu, gdzie spoczywają obok chrzcielnicy, przy której był ochrzczony 63 lata wcześniej.
W dzisiejszą niedzielę, 28 czerwca 1987 roku Ojciec św. Jan Paweł II ogłasza arcybiskupa Jerzego Matulewicza błogosławionym.
Wzorem dla Ludu Bożego staje się człowiek, którego całe życie było przepełnione modlitwą i cierpieniem, miłością ludzi i pasterską odpowiedzialnością, uległością wobec Stolicy Apostolskiej i bezgraniczną miłością Kościoła, któremu służył na różnych miejscach i na wiele sposobów. W dniu ingresu do katedry wileńskiej mówił: „Za przykładem Chrystusa będę się starał objąć wszystkich, stać się wszystkim dla wszystkich. Pragnę być dla was tylko ojcem i pasterzem, naśladowcą Chrystusa. Pole mojej pracy to Królestwo Chrystusowe, Jego święty Kościół, a partią moją – Chrystus”. Przy końcu życia pisał w liście: „Naprawdę dziś mogę powiedzieć, że Kościół katolicki jest jedyną moją ojczyzną, a ja jedynie jego patriotą”. W tym duchu formował odnowiony przez siebie Zakon, ustalając wszelkie przedsięwzięcia na modlitwie z Bogiem i rozmowie z Ojcem św. w Rzymie. Ujmujący w sposobie bycia, przepojony spokojem serca, które zaufało Bogu – gdy odszedł do wieczności, stał się natychmiast niezapomnianym pasterzem, którego sława świętości rosła, a dziś owocuje wyniesieniem na ołtarze.
Raduje się Litwa, której był synem, z której dorobku wiary czerpali jego rodzice i on sam. Raduje się Polska, która zaszczepiła chrześcijaństwo na Litwie. Raduje się, ponieważ losy życia bł. Jerzego odzwierciedlają w sposób szczególny jedność w Bogu obu Narodów. Radują się Księża Marianie, których Odnowiciel dostępuje chwały błogosławionych i Siostry Eucharystki, których zgromadzenie założył. Raduje się Kościół św., bo beatyfikacja człowieka jest stałym znakiem Bożych mocy działających niezmiennie i nieustannie. Mocy, które w każdych warunkach potrafią wyzwolić wielkość człowieka.
Ochrzczeni w imię Trzech Osób Bożych i pełni wdzięczności za łaskę Chrztu – radujemy się wszyscy wyniesieniem na ołtarze CZŁOWIEKA, który w sobie spełnił istotne Boże wezwanie do świętości.
Współuczestnicząc dziś z Janem Pawłem II na Placu św. Piotra w uroczystości beatyfikacji arcybiskupa Jerzego Matulewicza, błagamy Wszechmocnego Boga o pokój i wolność dla świata, o pełną wolność religijną i ludzką dla Litwy i Polski, o ewangeliczny ład w Europie, który niech się stanie darem płynącym z mocy Chrztu w imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego, przez przyczynę Tej, co „Jasnej broni Częstochowy i w Ostrej świeci Bramie”.
Podpisali: Kardynałowie, Arcybiskupi i Biskupi polscy obecni na 220 Konferencji Episkopatu Polski
„L’Osservatore Romano”, wyd. pol., 8 (1987) nr 7, s. 10-11.