1965.10.28 – Rzym – Sobór Watykański II, «Christus Dominus». Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele

 

Sobór Watykański II

«CHRISTUS DOMINUS». DEKRET O PASTERSKICH ZADANIACH BISKUPÓW W KOŚCIELE

Rzym, 28 października 1965 r.

Fragmenty Dekretu, mówiące o życiu konsekrowanym. Za: Enchiridion della Vita Consacrata. Dalle Decretali al rinnovamento post-conciliare (385-2000), Mediolan 2001

 

Rozdział I
BISKUPI W STOSUNKU DO CAŁEGO KOŚCIOŁA

I. Rola biskupów w stosunku do całego Kościoła.

(…) 6. Biskupi, jako prawowici następcy Apostołów i członkowie kolegium biskupiego, niech zawsze będą świadomi swej wzajemnej łączności i niech okazują zatroskanie o wszystkie Kościoły, ponieważ każdy z nich wskutek Bożego ustanowienia i nakazu razem z pozostałymi biskupami jest odpowiedzialny za apostolską misję Kościoła[1]. Niech się troszczą zwłaszcza o te regiony świata, w których słowo Boże nie było jeszcze głoszone albo w których, szczególnie z powodu małej liczby kapłanów, wierni narażeni są na niebezpieczeństwo odejścia od nakazów życia chrześcijańskiego, a nawet utraty samej wiary.

Dlatego niech się starają bardzo usilnie, aby wierni gorliwie podtrzymywali i rozwijali dzieła ewangelizacji i apostolstwa. Ponadto niech się starają o przygotowanie odpowiednich szafarzy sakramentów, a także pomocników, zarówno zakonnych, jak i świeckich, na potrzeby misji i regionów cierpiących na brak duchowieństwa. Niech dbają również o to, aby na ile to możliwe, niektórzy spośród ich kapłanów udawali się na wspomniane misje i do takich diecezji i podejmowali tam święte posługiwanie na stałe albo choćby na określony czas.

Ponadto niech biskupi mają na względzie to, iż w korzystaniu z dóbr kościelnych winno się brać pod uwagę potrzeby nie tylko swojej diecezji, lecz także innych Kościołów lokalnych, zwłaszcza że są one częściami jednego Chrystusowego Kościoła. Niech zwracają uwagę i na to, aby w miarę możliwości nieść pomoc w klęskach, którymi są dotknięte inne diecezje lub regiony.

Rozdział II
BISKUPI W STOSUNKU DO KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH CZYLI DIECEZJI

I. BISKUPI DIECEZJALNI

(…) 15. W wypełnianiu swojej posługi uświęcania biskupi niech pamiętają, że zostali wzięci z ludzi i ustanowieni dla ludzi w tym, co należy do Boga, aby składać dary i ofiary za grzechy. Biskupi cieszą się bowiem pełnią sakramentu kapłaństwa i od nich w wypełnianiu swojej władzy zależą tak prezbiterzy, którzy przecież zostali przewidziani na współpracowników stanu biskupiego i którzy zostali wyświęceni na prawdziwych kapłanów Nowego Testamentu, jak też i diakoni, którzy wyświęceni do posługi, służą Ludowi Bożemu we wspólnocie z biskupem i jego prezbiterium; biskupi więc są głównymi szafarzami Bożych misteriów, jak też kierownikami, krzewicielami i stróżami całego życia liturgicznego w powierzonym sobie Kościele[2].

Niech więc usilnie zabiegają o to, aby wierni coraz głębiej poznawali misterium paschalne i dzięki Eucharystii tak żyli, aby w jedności miłości Chrystusa tworzyć jedno najściślej zespolone ciało[3]; „oddając się modlitwie i posłudze słowa” (Dz 6,4), niech dołożą starań, aby wszyscy powierzeni ich trosce trwali jednomyślnie na modlitwie[4], a przyjmując sakramenty, wzrastali w łasce i stawali się wiernymi świadkami Pana.

Biskupi jako ci, którzy mają zadanie doskonalenia, niech się starają, aby ich duchowni, zakonnicy i świeccy postępowali w świętości, każdy według właściwego sobie powołania[5], pamiętając jednak, że sami są zobowiązani do dawania przykładu świętości przez miłość, pokorę i prostotę życia. W ten sposób niech uświęcają powierzone sobie Kościoły, aby zajaśniał w nich w pełni duch całego Kościoła Chrystusa. Dlatego też niech jak najusilniej popierają powołania kapłańskie i zakonne, otaczając szczególną troską powołania misyjne. 

III. WSPÓŁPRACOWNICY BISKUPA DIECEZJALNEGO W ZADANIACH DUSZPASTERSKICH

(…)

2)  Kuria i rady diecezjalne

27. W kurii diecezjalnej naczelnym stanowiskiem jest urząd wikariusza generalnego. Ilekroć zaś domaga się tego sprawny zarząd diecezją, biskup może ustanowić jednego lub kilku wikariuszy biskupich, którzy na mocy samego prawa w wyznaczonej części diecezji albo w pewnym zakresie obowiązków, albo względem wiernych określonego obrządku posiadają taką władzę, jaką prawo powszechne przyznaje wikariuszowi generalnemu.

Do współpracowników biskupa w zarządzaniu diecezją zalicza się również tych prezbiterów, którzy stanowią jego senat, czyli radę, jak kapituła katedralna, zespół konsultorów bądź inne rady, stosownie do okoliczności lub charakteru różnych miejsc. Instytucje te, zwłaszcza kapituły katedralne, o ile istnieje taka potrzeba, winny zostać zreorganizowane z dostosowaniem do potrzeb dnia dzisiejszego.

Kapłani i świeccy, którzy należą do kurii diecezjalnej, niech będą świadomi, iż okazują czynną pomoc pasterskiej posłudze biskupa.

Kurię diecezjalną należy tak przeorganizować, aby stała się dla biskupa przydatnym narzędziem nie tylko w zarządzaniu diecezją, ale także przy wypełnianiu dzieł apostolskich.

Jest bardzo pożądane, aby w każdej diecezji ustanowiono specjalną radę duszpasterską, której przewodziłby sam biskup diecezjalny i w której uczestniczyliby specjalnie dobrani duchowni, zakonnicy i świeccy. Zadaniem tej rady będzie badanie i rozważanie tego wszystkiego, co odnosi się do działalności duszpasterskiej, oraz wyciąganie z tego praktycznych wniosków.

3)  Duchowieństwo diecezjalne

28. Wszyscy prezbiterzy, tak diecezjalni, jak zakonni, uczestniczą wraz z biskupem w jednym Chrystusowym kapłaństwie i spełniają je razem z nim, dlatego stanowią grono roztropnych współpracowników stanu biskupiego. W działalności duszpasterskiej jednak największy udział mają kapłani diecezjalni, ponieważ jako inkardynowani lub przydzieleń, do Kościoła partykularnego powinni całkowicie poświęcić się tej służbie, aby paść jedną cząstkę trzody Pańskiej; dlatego stanowią jedno prezbiterium i jedną rodzinę, której ojcem jest biskup. On zaś, aby mógł lepiej i sprawiedliwiej rozdzielać wśród swoich kapłanów święte posługi, powinien się cieszyć konieczną wolnością w przyznawaniu urzędów i beneficjów; z tego powodu więc zostały zniesione prawa i przywileje, które tę wolność w jakiś sposób zawężały.

Relacje między biskupem i kapłanami diecezjalnymi winny się opierać głównie na więzach nadprzyrodzonej miłości, w ten sposób, aby zjednoczenie woli kapłanów z wolą biskupa czyniło bardziej owocną ich pasterską działalność. Dlatego, aby coraz bardziej udoskonalać posługę duszpasterską, biskup powinien zapraszać kapłanów na rozmowę, także w zespołach, zwłaszcza w sprawach duszpasterskich, nie tylko z jakiejś nadarzającej się okazji, lecz nawet, na ile to będzie możliwe, w stałych terminach.

Poza tym wszyscy kapłani diecezjalni winni być z sobą zjednoczeni i niech przynagla ich troska o dobro duchowe całej diecezji; a pomni na to, że dobra, które zdobywają dla siebie z tytułu pełnienia kościelnego urzędu, mają ścisły związek ze świętą posługą, niech w miarę sił hojnie wspierają pomocą materialną dzieła prowadzone w diecezji, zgodnie z rozporządzeniem biskupa.

29. Bliższymi współpracownikami biskupa są także ci kapłani, którym powierza on misję duszpasterską lub dzieła apostolstwa o charakterze ponadparafialnym albo na określonym terytorium diecezji, albo wobec specjalnych grup wiernych, albo w zakresie specyficznego rodzaju działalności.

Niezmiernie znaczącą współpracę okazują również kapłani, którym biskup powierza różne dzieła apostolstwa, czy to w szkołach, czy w innych instytucjach lub stowarzyszeniach. Także ci kapłani, którzy są przeznaczeni do działalności ponaddiecezjalnej, powinni doznawać szczególnej opieki ze strony biskupa, w którego diecezji przebywają, ponieważ wykonują istotne dzieła apostolskie.

30. Szczególnymi współpracownikami biskupa są proboszczowie, którym jako właściwym pasterzom, pod jego zwierzchnictwem, powierzana jest troska o dusze w określonej części diecezji.

1) W okazywaniu tej troski proboszczowie wraz ze swoimi współpracownikami niech tak wypełniają posłannictwo nauczania, uświęcania i kierowania, aby wierni oraz wspólnoty parafialne czuli się rzeczywistymi członkami tak diecezji, jak i całego Kościoła powszechnego. Dlatego niech współpracują z innymi proboszczami oraz z kapłanami pełniącymi na danym terytorium obowiązki duszpasterskie (jakimi są np. wikariusze rejonowi, dziekani) lub przydzielonymi do zadań o charakterze ponadparafialnym, aby duszpasterstwo w diecezji nie cierpiało na brak jedności i stawało się coraz bardziej skuteczne. Ponadto duszpasterstwo winno być zawsze prowadzone w duchu misyjnym, tak aby w należyty sposób rozciągało się na wszystkich przebywających w parafii. Jeśli zaś proboszczowie nie mogliby dotrzeć do niektórych grup ludzi, niech proszą innych, również świeckich, aby świadczyli im pomoc w sprawach odnoszących się do apostolstwa.

Aby to duszpasterstwo było bardziej skuteczne, usilnie zaleca się wspólne życie kapłanów, zwłaszcza związanych z tą samą paraną. Sprzyja ono działaniu duszpasterskiemu, a dla wiernych stanowi przykład miłości i jedności.

2) W spełnianiu obowiązku nauczania do zadań proboszczów należy przepowiadanie słowa Bożego wszystkim wiernym, aby zakorzenieni w wierze, nadziei i miłości wzrastali w Chrystusie oraz aby wspólnota chrześcijańska dawała takie świadectwo miłości, jakie nakazał Pan[6]. Ponadto przez nauczanie katechetyczne mają prowadzić wiernych, stosownie do wieku każdego, do pełnego poznania tajemnicy zbawienia. W celu zaś przekazu tego nauczania niech szukają nie tylko pomocy zakonników, lecz także współpracy świeckich, tworząc instytuty szerzące naukę chrześcijańską.

W dokonywaniu dzieła uświęcania niech się proboszczowie zatroszczą, aby celebracja Ofiary eucharystycznej była ośrodkiem i szczytem całego życia wspólnoty chrześcijańskiej. Ponadto niech dołożą starań, aby wierni karmili się duchowym pokarmem przez pobożne i częste przyjmowanie sakramentów oraz przez świadome i czynne uczestnictwo w liturgii. Proboszczowie winni też pamiętać, jak bardzo do ożywienia życia chrześcijańskiego przyczynia się sakrament pokuty; dlatego niech chętnie wysłuchują spowiedzi wiernych, a jeśli będzie to potrzebne, wzywają w tym celu także innych kapłanów, władających różnymi językami.

W wypełnianiu obowiązku pasterskiego proboszczowie przede wszystkim niech się starają poznać swoich wiernych. Ponieważ jednak są pasterzami wszystkich owiec, niech popierają wzrost życia chrześcijańskiego tak u poszczególnych wiernych, jak i w rodzinach oraz w stowarzyszeniach, zwłaszcza oddanych apostolstwu, a także i w całej wspólnocie parafialnej. Niech więc odwiedzają domy i szkoły, jak wymaga tego posłannictwo pasterskie; niech się pilnie interesują dorastającymi dziećmi i młodzieżą; ojcowską miłością niech ogarniają ubogich i chorych; szczególną wreszcie troskę niech okazują robotnikom. Niech dokładają starań, aby wierni udzielali wsparcia dziełom apostolstwa.

3) Wikariusze parafialni jako współpracownicy proboszcza świadczą codziennie znaczącą i czynną pomoc w posłudze pasterskiej wypełnianej pod władzą proboszcza. Dlatego też pomiędzy proboszczem i jego wikariuszami winno mieć miejsce braterskie współistnienie i winna zawsze kwitnąć wzajemna miłość i poważanie. Niech się też wspierają nawzajem radą, pomocą i przykładem, roztaczając opiekę nad parafią w zgodności dążeń i w zespoleniu wysiłków.

31. Przy wyrabianiu sobie sądu o zdolności kapłana do zarządzania jakąś parafią, biskup winien wziąć pod uwagę nie tylko jego wiedzę, lecz również pobożność, gorliwość apostolską oraz inne uzdolnienia i cechy, które są wymagane do należytego wykonywania zadań duszpasterskich.

Ponadto, ponieważ pełnym uzasadnieniem posługiwania pasterskiego w parafii jest dobro dusz, dlatego dla ułatwienia biskupowi właściwego postępowania przy obsadzaniu parafii zostają zniesione, z zachowaniem praw zakonników, wszelkie prawa prezentacji, nominacji lub rezerwacji oraz prawo konkursu, tak ogólne, jak szczegółowe, tam, gdzie ono dotąd istniało.

Proboszczowie, każdy w swojej parafii, winni się cieszyć taką stałością na swym stanowisku, jakiej domaga się dobro wierzących. Dlatego, po zniesieniu zróżnicowania na proboszczów usuwalnych i nieusuwalnych, trzeba na nowo rozpatrzyć i uprościć sposób postępowania przy przenoszeniu i usuwaniu proboszczów, aby biskup, przy zachowaniu jednak naturalnej i kanonicznej sprawiedliwości, mógł w sposób bardziej odpowiedni zatroszczyć się o dobro dusz.

Proboszczowie zaś, którzy z powodu podeszłego wieku czy z innej poważnej przyczyny, napotykają przeszkody w należytym i owocnym wypełnianiu urzędu, usilnie są proszeni, aby z własnej inicjatywy albo poproszeni przez biskupa, zrzekli się stanowiska. Rezygnującym biskup winien zapewnić odpowiednie utrzymanie.

32. To zbawienie dusz wreszcie winno być powodem, dla którego podejmuje się lub potwierdza decyzje o ustanawianiu lub znoszeniu parafii, bądź też inne tego rodzaju zmiany, które oczywiście biskup będzie mógł przeprowadzić na mocy swojej władzy.

4)   Zakonnicy

33. Na wszystkich zakonnikach, do których, w zakresie poniższych wskazań, zaliczają się członkowie innych instytutów żyjący według rad ewangelicznych, zgodnie z własnym powołaniem każdego, ciąży obowiązek usilnej i gorliwej współpracy w budowaniu i wzroście całego Mistycznego Ciała Chrystusa i dla dobra Kościołów partykularnych.

Te cele zaś zobowiązani są wspierać przede wszystkim przez modlitwę, dzieła pokuty i przykład własnego życia; święty Sobór zachęca ich bardzo, aby nieustannie wzrastali w gorliwym uznawaniu tych celów. Jednakże, uwzględniając właściwy charakter każdego zakonu, niech gorliwiej podejmują również zewnętrzne dzieła apostolskie.

34. Kapłani zakonni, którzy są wyświęceni do pełnienia zadań prezbiteratu, aby być gorliwymi współpracownikami stanu biskupiego, mogą dziś stanowić dla biskupów jeszcze większą pomoc w związku z coraz poważniejszym zapotrzebowaniem duchowym. Dlatego trzeba o nich powiedzieć, że w jakiś sposób rzeczywiście należą do duchowieństwa diecezjalnego, o ile uczestniczą w trosce o dusze i w wypełnianiu dzieł apostolstwa, pod władzą biskupów.

Również inni członkowie zakonów, mężczyźni czy kobiety, którzy w szczególny sposób należą do rodziny diecezjalnej, świadczą wielką pomoc hierarchii oraz z dnia na dzień wraz ze wzrostem potrzeb apostolskich mogą i powinni coraz bardziej ją świadczyć.

35. Do tego zaś, aby dzieła apostolstwa w poszczególnych diecezjach były pełnione zawsze harmonijnie oraz aby jedność dyscypliny diecezjalnej została w pełni zachowana, ustanawia się następujące zasady podstawowe:

1. Biskupom, jako następcom Apostołów, wszyscy zakonnicy winni zawsze okazywać posłuszeństwo i szacunek. Ponadto, ilekroć zgodnie z prawem zostają wezwani do dzieł apostolatu, są zobowiązani tak wypełniać swoje zadania, aby być dla biskupów bliskimi i uległymi współpracownikami[7]. Zakonnicy winni chętnie i wiernie okazywać posłuszeństwo wymaganiom i życzeniom biskupów, aby wnosić większy wkład w posługę dla ludzkiego zbawienia, zachowując charakter instytutu i zgodnie z konstytucjami, które jeśli byłoby to konieczne, winny być w tym celu przystosowane, z uwzględnieniem zasad tego dekretu soborowego. Instytuty zakonne, które nie są oddane wyłącznie życiu kontemplacyjnemu, ze względu na pilne potrzeby duchowe oraz brak duchowieństwa diecezjalnego, mogą być wezwane przez biskupów do pomocy w różnorakich posługach duszpasterskich, z zachowaniem jednak właściwego charakteru każdego instytutu. Przełożeni, w miarę możliwości, winni tę pomoc okazywać również przez przejmowanie, choćby czasowe, parafii.
2. Zakonnicy, włączeni w apostolstwo prowadzone poza klasztorem, winni być przepojeni duchem własnego zakonu oraz trwać w wiernym zachowywaniu reguły i w uległości wobec własnych przełożonych; na wypełnianie tego obowiązku niech kładą nacisk sami biskupi.
3. Egzempcja, na mocy której zakonnicy zostają poddani papieżowi lub innej władzy kościelnej, a wyjęci są spod jurysdykcji biskupów, ma na celu przede wszystkim wewnętrzny ład instytutów, aby wszystko w nich lepiej było ze sobą zespolone i powiązane, oraz przyczynienie się do wzrostu i doskonałości życia zakonnego[8], a nadto możliwość dysponowania nimi przez papieża dla dobra całego Kościoła[9], a przez inną kompetentną władzę dla dobra Kościołów w obrębie własnej jurysdykcji. Jednakże egzempcja ta nie stoi na przeszkodzie temu, aby zakonnicy w poszczególnych diecezjach byli poddani jurysdykcji biskupów zgodnie z przepisem prawa, jak się tego domaga pełniona przez nich pasterska posługa i należyte zorganizowanie opieki nad duszami[10].
4. Wszyscy zakonnicy, wyjęci i niewyjęci spod jurysdykcji biskupów, są poddani władzy ordynariuszy miejscowych w tym, co się odnosi do sprawowania publicznego kultu Bożego – oczywiście z zachowaniem różnorodności obrządków – do duszpasterstwa, do głoszenia ludowi świętej nauki, do religijnego i moralnego wychowywania wiernych, zwłaszcza dzieci, do nauczania katechetycznego i kształcenia liturgicznego oraz do stylu życia stanu duchownego, a także do różnych działań w tym, co ma związek z wykonywaniem świętego apostolstwa. Tak samo i zakonne szkoły katolickie podlegają ordynariuszom miejscowym w tym, co dotyczy ich ogólnej organizacji i nadzoru, z zapewnieniem jednak zakonnikom prawa do kierowania nimi. Podobnie zakonnicy są zobowiązani zachowywać to wszystko, co synody albo konferencje biskupów zgodnie z prawem wszystkim nakażą.
5. Należy popierać harmonijną współpracę między różnymi instytutami zakonnymi oraz między nimi a duchowieństwem diecezjalnym. Ponadto we wszystkich dziełach i poczynaniach apostolskich winno istnieć ścisłe współdziałanie, które najbardziej zależy od nadprzyrodzonego usposobienia dusz i umysłów zakorzenionego i ugruntowanego w miłości. Troska zaś o tę współpracę w całym Kościele przysługuje Stolicy Apostolskiej, a biskupom – we własnej diecezji każdego; patriarchalnym synodom wreszcie i konferencjom biskupów – na własnym terytorium. W zakresie dzieł apostolstwa spełnianych przez zakonników biskupi bądź konferencje biskupów oraz przełożeni zakonni albo konferencje wyższych przełożonych niech zechcą postępować zgodnie z ustalonymi wcześniej między sobą planami.
6. Celem zgodnego i owocnego popierania wzajemnych relacji między biskupami i zakonnikami niech biskupi i przełożeni zakonni zechcą się zbierać w stałych terminach oraz ilekroć będzie się to wydawać pożyteczne, by omawiać sprawy, które odnoszą się do całości apostolatu na danym terytorium.