Abp Jan P. Schotte CICM
ZAPOWIEDŹ SYNODU.
Przed IX Zwyczajnym Zgromadzeniem Ogólnym Synodu Biskupów poświęconym życiu konsekrowanemu
Rzym, 1 września 1994 r.
W dniach od 2 do 29 października 1994 r. odbędzie się Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów poświęcone tematowi «Życie konsekrowane i jego misja w Kościele i w świecie». Podejmując obrady, Ojcowie Synodalni będą mogli wykorzystać owoce czteroletnich prac przygotowawczych, których zwieńczeniem jest — jak w wypadku poprzednich zgromadzeń — publikacja Instrumentum laboris.
Chociaż Zwyczajne Zgromadzenia Ogólne odbywają się zwykle co trzy lata, Ojciec Święty zwołał tym razem Synod Biskupów w cztery lata po poprzednim Zgromadzeniu, nt. «Formacja kapłanów we współczesnym świecie» (1990 r.), a to dlatego, że w tym okresie odbyły się inne zgromadzenia synodalne. Nowa sytuacja powstała w Europie po upadku Muru Berlińskiego stworzyła potrzebę, a wręcz konieczność zwołania w 1991 r. Specjalnego Zgromadzenia poświęconego Europie. Z kolei prace przygotowawcze do Specjalnego Zgromadzenia poświęconego Afryce, zapowiedzianego 6 stycznia 1989 r., osiągnęły fazę tak dalece zaawansowaną, że nie można było zwlekać z odbyciem Synodu aż do r. 1995 czy jeszcze dłużej, również ze względu na całokształt sytuacji na kontynencie afrykańskim.
Rok 1994 staje się zatem rokiem dwóch ważnych Zgromadzeń Synodu, poświęconych Afryce i życiu konsekrowanemu. Podobna sytuacja wystąpiła już w 1980 r., kiedy to odbyło się Zgromadzenie Specjalne poświęcone Holandii (14-31 stycznia) i V Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne poświęcone rodzinie (26 września — 25 października).
Najbliższe Zgromadzenie Ogólne zamknie trzecie dziesięciolecie istnienia Synodu Biskupów: 30 lat działalności, której punktami szczytowymi było 9 Zwyczajnych Zgromadzeń Ogólnych, 2 Nadzwyczajne Zgromadzenia Ogólne i 3 Zgromadzenia Specjalne.
Ten rozległy dorobek potwierdza opatrznościowy charakter wizji papieża Pawła VI, który powołał do życia Synod Biskupów na początku ostatniej sesji Soboru Watykańskiego II. Synod Biskupów stał się naprawdę rzeczywistością, której roli w życiu Kościoła nie można już pomijać. Więcej, nie jest przesadą twierdzenie, że instytucja synodalna nabiera coraz większego znaczenia jako narzędzie i wyraz kolegialności miłości i czynu, poprzez które kolegium biskupów wraz ze swą Głową bierze na siebie odpowiedzialność za misyjną i duszpasterską posługę Kościoła powszechnego. Działając w swoich różnych formach, Synod Biskupów jawi się w sposób coraz bardziej wiarygodny jako nieustanny proces modlitwy i refleksji, oceny dokonań i poszukiwania kierunków dalszego działania, który ma pogłębiać świadomość misji Kościoła i pobudzać nowy Lud Boży — Rodzinę Bożą, wedle określenia Synodu poświęconego Afryce — do podjęcia tej misji zgodnie z własnym powołaniem każdego ochrzczonego.
Przebieg prac przygotowawczych
Pierwszym krokiem w procesie przygotowań do IX Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego było sformułowanie jego tematu: «Życie konsekrowane i jego misja w Kościele i w świecie». Temat ten zwraca przede wszystkim uwagę na rzeczywistość życia konsekrowanego, na jego miejsce w tajemnicy i misji Kościoła, na jego obecność i świadectwo we współczesnym społeczeństwie i świecie. Ten potrójny temat — życie konsekrowane, Kościół, świat — stanowił motyw wiodący dokumentu wstępnego (Lineamenta), który miał wywołać rozległą i pogłębioną refleksję nad życiem konsekrowanym u progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa. Właśnie bliskość Wielkiego Jubileuszu — Synod poprzedzi tylko o sześć lat to niezwykłe wydarzenie — sprawiła, że swoją tematyką obrady zdecydowanie sięgają w przyszłość. Synod nie ma być sądem nad przeszłością życia konsekrowanego, ale poszukiwaniem tych kierunków rozwoju, które pozwolą mu zrealizować w pełni jego autentyczną misję w przyszłych dziesięcioleciach, a zarazem odnowią świadomość jego tożsamości, przypomną potrzebę nieustannej odnowy i konkretne zadania, jakie ma ono do spełnienia w Kościele i z Kościołem dla dobra społeczeństwa dzisiejszego i przyszłego. Lineamenta, ze względu na swój charakter wstępny i przygotowawczy, mogły być jedynie opisem status quaestionis i nie wyrażały ostatecznego stanowiska w sprawach, które mają być w przyszłości dyskutowane, choć zwracały uwagę na pewne istotne punkty odniesienia na poziomie doktryny oraz analizy dzisiejszej sytuacji instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego. W procesie synodalnym Lineamenta są narzędziem dialogu, to znaczy służą ocenie sytuacji i mają pobudzać do refleksji. Publikacja Instrumentum laboris, opracowanego na podstawie odpowiedzi na kwestionariusz zawarty w Lineamenta, rozpoczyna końcową fazę przygotowań do Zgromadzenia Synodalnego.
Wyniki konsultacji
Ostateczny termin nadsyłania odpowiedzi upłynął 1 listopada 1993 r. Od chwili publikacji Lineamenta można było stwierdzić wielkie zainteresowanie tematem i wyjątkowe zaangażowanie, z jakim przystąpiły do opracowania odpowiedzi Konferencje Episkopatów i Synody Kościołów Wschodnich, dykasterie Kurii Rzymskiej i międzynarodowe instytucje gromadzące przełożonych różnych zgromadzeń (Unia Przełożonych Generalnych, Międzynarodowa Unia Przełożonych Generalnych Zgromadzeń Żeńskich, Światowa Konferencja Instytutów Świeckich). Na kształt tych odpowiedzi złożył się wkład organizacji członkowskich, wchodzących w skład wymienionych instytucji, a więc poszczególnych zgromadzeń zakonnych, stowarzyszeń życia apostolskiego i instytutów świeckich, które z kolei wykorzystały owoce refleksji, podjętej na szczeblu prowincji i lokalnych wspólnot.
Co tyczy się odpowiedzi Konferencji Episkopatów, to można było zaobserwować, że w trakcie ich opracowywania Episkopaty zaprosiły różne instytuty życia konsekrowanego do wielostronnego dialogu w celu wspólnego poszukiwania odpowiedzi, i to zarówno na szczeblu poszczególnych diecezji, jak i na szczeblu krajowym czy regionalnym. W wielu przypadkach powołano w tym celu specjalne struktury, jeśli dotychczas nie istniały, w innych zaś konsultacja stała się sposobnością do zacieśnienia istniejącej już współpracy.
Bardzo wiele uwag nadesłali też poszczególni kardynałowie i biskupi, krajowe i regionalne konferencje wyższych przełożonych, instytuty i wspólnoty życia zakonnego i apostolskiego, konfederacje i federacje klasztorów, a także pojedyncze klasztory, kapłani, zakonnicy, zakonnice, osoby żyjące w konsekrowanym dziewictwie, pustelnicy, teolodzy oraz inne Kościoły i Wspólnoty chrześcijańskie.
Wobec tak szerokiego udziału w konsultacji nie dziwi fakt, że odpowiedzi docierały do Sekretariatu Generalnego także po wyznaczonym terminie:
| ODPOWIEDZI | 1 XI 1993 r. | 1 XII 1993 r. | 1 I 1994 r. | 1 II 1994 r. | RAZEM |
| Konferencje Episkopatów | 21 | 35 | 14 | 2 | 72 |
| Kuria Rzymska | 6 | 3 | — | — | 9 |
| Organizacje | 2 | 1 | — | — | 3 |
| Razem | 29 | 39 | 14 | 2 | 84 |
Wszystkie nadesłane odpowiedzi stały się źródłem cennych wskazań, jakie były potrzebne, aby możliwe stało się przygotowanie kolejnych projektów Intrumentum laboris. W miarę postępów prac nad redakcją tekstu można było uwzględnić także odpowiedzi, które dotarły z pewnym opóźnieniem. Bez żadnej przesady wolno dziś stwierdzić, że cała konsultacja była naprawdę udana. Cały Kościół podjął refleksję na temat życia konsekrowanego. Uderza zwłaszcza fakt, że bardziej niż w przeszłości osoby bezpośrednio zainteresowane zechciały podzielić się owocami swojej refleksji nad tematem Synodu. Poniższa tabela zawiera dane pozwalające porównać procent uczestnictwa w konsultacjach poprzedzających kolejne zgromadzenia synodalne, począwszy od 1974 r.:
Zwyczajne Zgromadzenia Ogólne
| ROK | TEMAT | ODPOWIEDZI W % |
| 1974 | EWANGELIZACJA | 75,38 |
| 1977 | KATECHEZA | 67,18 |
| 1980 | RODZINA | 50,37 |
| 1983 | POJEDNANIE I POKUTA | 42,75 |
| 1987 | LAIKAT | 54,22 |
| 1990 | FORMACJA KAPŁAŃSKA | 63,94 |
| 1994 | ŻYCIE KONSEKROWANE | 65,00 |
Nadzwyczajne Zgromadzenie Ogólne
| ROK | TEMAT | ODPOWIEDZI W % |
| 1985 | XX-LECIE SOBORU WATYKAŃSKIEGO II | 73,75 |
Zgromadzenia Specjalne
| ROK | TEMAT | ODPOWIEDZI W % |
| 1991 | EUROPA | 82,60 |
| 1994 | AFRYKA | 94,00 |
Analiza nadesłanych odpowiedzi pozwoliła wyodrębnić przede wszystkim zagadnienia natury ogólnej oraz problemy poszczególnych krajów i instytutów, dotyczące zarówno sytuacji życia konsekrowanego, jak i jego tożsamości i misji we wspólnocie Kościoła oraz najpilniejszych kwestii związanych z jego przyszłością. Z odpowiedzi wyłania się ogólna wizja, która mimo zróżnicowania tematów i perspektyw poszczególnych instytutów, odzwierciedlającego wielość krajów i obszarów kulturowych czy geograficznych, odznacza się zasadniczą zbieżnością spojrzeń na jasne i ciemne strony życia konsekrowanego, na nadzieje i pragnienia z nim wiązane, na jego wyzwania i zadania. Ta zbieżność stanowi jeszcze jeden dowód na to, że temat został właściwie sformułowany, a Zgromadzenie zwołane w stosownym czasie. Czas obecny jest przez niektórych uważany za czas przekształceń i głębokich przemian, przez innych za czas odnowy, ożywienia i «ponownej fundacji» życia konsekrowanego, przez wszystkich zaś za czas łaski.
Układ Instrumentum laboris
Bogactwo nadesłanych odpowiedzi oraz różnorodność sytuacji, których one dotyczą, skłoniły członków Rady Sekretariatu Generalnego oraz współpracujących z nimi ekspertów do bardzo starannego opracowania struktury Instrumentum laboris, tak aby można było w nim przedstawić w sposób organiczny i kompletny wszystkie zebrane uwagi i propozycje. Rzeczywistość życia konsekrowanego odznacza się bowiem wielką różnorodnością i złożonością.
Z jednej strony, przedstawiciele życia konsekrowanego stanowią w Kościele znikomą mniejszość. «Łączna liczba członków instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego przekracza znacznie milion, są oni jednak społecznością mniejszościową w łonie Ludu Bożego. W kategoriach statystycznych stanowią jedynie 0,12% wiernych Kościoła katolickiego; 72,5% wszystkich osób konsekrowanych to kobiety, a 27,5% to mężczyźni. Większość, bo ok. 82,2%, stanowią siostry i bracia świeccy, ma ona zatem charakter laicki; tylko 17,8% to kapłani i diakoni» (Instrumentum laboris, 8).
Z drugiej strony, rzeczywistość życia konsekrowanego w Kościele obejmuje tak wielką różnorodność form życia, tradycji duchowych, dzieł apostolskich i profetycznego świadectwa, że jest ono obecne na wszystkich płaszczyznach i we wszystkich obszarach działalności Kościoła. Wystarczy przypomnieć, dla przykładu, że istnieją dziś 1 423 instytuty żeńskie na prawie papieskim i 1 550 na prawie diecezjalnym. Wśród instytutów męskich można wyróżnić 250 na prawie papieskim i 242 na prawie diecezjalnym. Istnieje też ok. 165 instytutów świeckich na prawie papieskim i diecezjalnym oraz 39 stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim. Trzeba do nich dodać coraz większą liczbę konsekrowanych dziewic, pustelników i pustelniczek oraz inne formy i społeczności życia ewangelicznego. Niezależnie od tego aspektu «strukturalnego», wspaniałym świadectwem żywotności życia konsekrowanego i jego znaczenia dla misji Kościoła jest różnorodna działalność osób konsekrowanych oraz prowadzonych przez nie instytucji w takich dziedzinach, jak oświata, ochrona zdrowia, ewangelizacja i rozwój ludzki.
Aby we właściwy sposób ukazać całą tę bogatą rzeczywistość oraz by poświęcić należną uwagę wszystkim otrzymanym odpowiedziom, postanowiono nadać Instrumentum laboris następującą strukturę:
Część pierwsza, «Życie konsekrowane dzisiaj», przedstawia rzeczywistość teologiczną, duchową i duszpasterską życia konsekrowanego (I), jego sytuację w obecnych warunkach (II) i w poszczególnych regionach geograficznych oraz strefach kulturowych (III), kwestie dotyczące niektórych jego konkretnych form (IV), wreszcie postulaty nowej syntezy teologicznej (V).
Część druga, «Życie konsekrowane w tajemnicy Chrystusa i Kościoła», przedstawia określoną teologiczną wizję tajemnicy Kościoła (I), podstawowych wspólnych pojęć, takich jak powołanie, naśladowanie, konsekracja (II), komunia, misja i świadectwo (III).
Część trzecia, «Życie konsekrowane w komunii Kościoła», jako kontynuacja części drugiej, omawia bardziej szczegółowo eklezjologię komunii (I) w perspektywie Kościoła powszechnego i Kościołów partykularnych (II).
Część czwarta, «Życie konsekrowane w misji Kościoła w świecie», analizuje przyszłe wyzwania i zadania życia konsekrowanego (I), powołanie do nowej ewangelizacji (II), oddziaływanie jego ewangelicznych charyzmatów na świat (III).
Kluczem do lektury Instrumentum laboris może być następujący schemat: opis (cz. I), uzasadnienie (cz. II), pogłębienie (cz. III) i działanie (cz. IV).
Krótkie streszczenie poszczególnych części pozwoli ukazać zarówno rozległość, jak i doniosłość debaty synodalnej.
Część pierwsza
Dokument przedstawia na początku informacje służące poznaniu życia konsekrowanego w kontekście współczesnej historii Kościoła.
Ta ogólna wizja sprzyja obiektywnej refleksji nad tą rozległą rzeczywistością eklezjalną.
I. Życie konsekrowane w Kościele i w świecie ma dawać świadectwo o Ewangelii na podobieństwo zaczynu i na wzór małego ziarna, z którego wyrasta wielkie drzewo: ma dawnymi i nowymi sposobami szerzyć wartości duchowe, stosując metodę komplementarności charyzmatów i odmiennych cech poszczególnych zgromadzeń.
II. W obecnych okolicznościach życie konsekrowane rozwija się w kontekście historycznych przemian właściwych dla tego okresu, na które musi odpowiedzieć z wiarą i ze świadomością, że pozostaje zawsze znakiem sprzeciwu i nadziei dla świata.
Bogactwa uzyskane dzięki odnowie, uznanie powołania i godności kobiety oraz nowe formy życia wspólnotowego — wszystko to ułatwia przezwyciężenie trudności obecnej chwili.
Ta nowa nadzieja jest jednak oparta na nieustannym dążeniu do głębokiego oczyszczenia życia wspólnotowego jako takiego.
III. Doskonalsze metody porozumiewania się, wynalezione przez współczesnych ludzi, pozwoliły na wielki wzrost także życia konsekrowanego, co jednak rodzi nieuniknione problemy różnego rodzaju.
Najważniejsza konsekwencja takiego stanu rzeczy polega na tym, że różnorodność sytuacji na dwóch półkulach świata wymaga przystosowań oraz nieustannego wysiłku przezwyciężania zrozumiałych w tej sytuacji kryzysów tożsamości i wierności charyzmatom.
IV. Obok sytuacji ogólnych występują także zjawiska typowe dla niektórych form życia konsekrowanego, takich na przykład jak instytuty życia kontemplacyjnego, instytuty zakonne laickie i wspólnoty braci niekapłanów, instytuty świeckie, konsekrowane dziewice i wdowy, pustelnicy i pustelniczki, stowarzyszenia życia apostolskiego, nowe wspólnoty.
V. Według teologii Soboru Watykańskiego II życie konsekrowane jest włączone w tajemnicę Kościoła, w pełni do niego należy, dzieli z nim jedno powołanie do świętości i do misji Ludu Bożego w komunii z hierarchią i z laikatem.
Zgodnie z nowymi potrzebami, współczesne opisy życia konsekrowanego odwołują się do takich rzeczywistości jak ewangeliczne «pójście za Chrystusem», pneumatologia, prorocki charakter życia konsekrowanego, potrzeba działania na rzecz postępu człowieka, misja kobiety, nowa ewangelizacja i inkulturacja.
Część druga
I. Nauczanie Soboru Watykańskiego II dostarcza teologicznych uzasadnień dla świadectwa życia konsekrowanego w dzisiejszych czasach. Podstawą tych uzasadnień jest tajemnica Chrystusa oraz Kościoła jako Jego mistycznego ciała.
W tym zespoleniu z Chrystusem znajdują właściwe sobie miejsce charyzmaty życia konsekrowanego; ono samo jest postrzegane jako charyzmat wylany przez Ducha Świętego i czerpiący moc z Ewangelii, która stanowi jego podstawę i normę.
II. Początkiem życia konsekrowanego jest Boże powołanie do ewangelicznego naśladowania Chrystusa i do komunii z Nim. Komunia ta nosi szczególne znamię udziału w konsekracji Jezusa: udział ten rozpoczyna się w chwili chrztu, a później trwa poprzez dar i realizację ewangelicznych rad czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, które są wyrazistym świadectwem tajemnicy paschalnej.
III. Swoisty charakter życia wspólnotowego zawiera się w postulacie wspólnotowości, którego konkretnym wyrazem jest życie braterskie we wspólnocie. Dlatego kwestią szczególnie doniosłą staje się rola władzy jako swoistej służby na rzecz komunii.
A ponieważ życie konsekrowane oznacza też udział w misji Kościoła, konieczne jest także pogodzenie wymogów życia wspólnego i apostolatu, konsekracji i misji, choć nie umniejsza to bynajmniej potrzeby nieustannego dawania proroczego świadectwa o transcendencji, za przykładem Maryi, wzoru i Matki uczniów Jezusa.
Część trzecia
I. Życie konsekrowane rozpatrywane jest w kontekście życia Kościoła, rozumianego jako komunia i wspólnota zgromadzona w imię jedności Ojca, Syna i Ducha Świętego.
Ta komunia urzeczywistnia się poprzez sakramenty, przewodzi jej posługa władzy hierarchicznej, a jej wyrazem jest bogactwo i różnorodność charyzmatów.
Wewnątrz niej istnieje wspólne powołanie do świętości, z którego wywodzą się różne formy wyrażania konsekracji jako udziału w funkcji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej Chrystusa Pana.
II. Charakter komunijny życia konsekrowanego sprawia, że przybiera ono specjalne formy w Kościele powszechnym i w Kościołach partykularnych.
W kontekście Kościoła powszechnego, pojmowanego jako komunia, na uwagę zasługują także liczne instytuty i stowarzyszenia, wyrażające różne charyzmaty życia konsekrowanego i życia apostolskiego.
Różne formy życia konsekrowanego powstają i żyją w Kościołach partykularnych, wnosząc duchowy wkład w ich budowę w jedności z Kościołem powszechnym.
Komunia z diecezjalnym biskupem, z miejscowym duchowieństwem i laikatem, a także udział w apostolacie to przejawy tego uczestnictwa w życiu Kościoła partykularnego.
Łączność z Kościołem partykularnym pozwala wspólnotom życia konsekrowanego nadawać mu znamię uniwersalności oraz świadectwo kościelnej komunii, jako że życie konsekrowane jest połączone szczególną więzią z Piotrową posługą papieża.
Jest zatem konieczne, aby instytuty życia konsekrowanego cieszyły się należną autonomią, choć stopień autonomii i podporządkowania może być różny, w zależności od natury charyzmatu założycielskiego danego instytutu, od stopnia jego rozwoju w życiu Kościoła oraz od tego, czy jest to instytut na prawie diecezjalnym, czy papieskim.
Wszystkie instytuty powinny mieć świadomość łączącej je komunii, a zarazem zachowywać i wykorzystywać różnorodność charyzmatów, także poprzez odpowiednie struktury współpracy.
Część czwarta
I. Zważywszy na to, że Kościół jest opisywany także, jako społeczność o charakterze misyjnym, również życie konsekrowane znajduje właściwe sobie miejsce w ramach misji Kościoła.
Osoby konsekrowane stają zatem wobec pilnego zadania, jakim jest podjęcie wyzwań przyszłości. Znakiem ich troski o tę dziedzinę jest żywotność duchowa i apostolska, promocja powołań i opieka nad nimi, udział kobiet konsekrowanych w komunii i misji Kościoła, pierwszeństwo przyznawane właściwej i stałej formacji, dzieło inkulturacji wiary chrześcijańskiej i życia Kościoła, do której życie konsekrowane może się skutecznie przyczyniać.
II. Horyzontem życia konsekrowanego jest dzisiaj nowa ewangelizacja w ramach komunii i misji Kościoła, ponieważ nowa ewangelizacja stanowi szczególne wyzwanie dla tych, którzy są zakorzenieni w nieprzebranych bogactwach Chrystusa, złożyli przyrzeczenie naśladowania Go, oddając na Jego służbę własne życie, i którzy są wcieleniem Kościoła pragnącego żyć radykalnym duchem błogosławieństw.
Nowa ewangelizacja jest bowiem wezwaniem do ponownego przeżycia w wymiarze ewangelicznym i apostolskim radykalnego pójścia za Chrystusem i powołania do świętości.
Zadaniem osób konsekrowanych jest więc dzisiaj dawanie świadectwa o Chrystusie w dziedzinie oświaty i ochrony zdrowia, poprzez dzieła miłosierdzia, przez pracę wśród dzieci, młodzieży i starców, przez odnowione lub zupełnie nowe formy życia apostolskiego.
Ponadto szczególnej uwagi wymaga misja ad gentes, dążenie do jedności wszystkich wierzących w Chrystusa oraz dialog międzyreligijny, ponieważ w tych dziedzinach życie konsekrowane może skutecznie wesprzeć nową ewangelizację, która musi być prowadzona z gorliwością, jakiej przykład dali święci.
III. W ramach misji Kościoła życie konsekrowane niesie światu swoje świadectwo o Bogu poprzez ewangeliczne charyzmaty.
Dokonuje się to przez wykonywanie różnych konkretnych zawodów, a także przez praktyczną działalność właściwą dla poszczególnych instytutów i stowarzyszeń.
Można tu wymienić — mając na uwadze Boży plan wobec ludzkości — takie charyzmaty, jak ewangeliczna opcja na rzecz ubogich, troska o chorych i cierpiących, wychowywanie młodzieży do cywilizacji miłości, troska o rozwój kultury, służba rodzinie, dążenie do pokoju i sprawiedliwości.
Pozwolą one ukazać, że życie konsekrowane, kierując się przykładem Chrystusa Pana, spełnia wraz z Kościołem zadanie przemiany i humanizacji świata i że jego charyzmaty są żywymi słowami Ewangelii.
Zakończenie
Instrumentum laboris, owoc rozległej konsultacji, dotyka różnych aspektów całokształtu życia konsekrowanego. Analiza odpowiedzi oraz bezpośrednie wystąpienia Ojców Synodalnych podczas Zgromadzenia Ogólnego zwrócą uwagę na pewne aspekty pierwszoplanowe i na konkretne wyzwania w perspektywie trzeciego tysiąclecia. Także Specjalne Zgromadzenie poświęcone Afryce, poruszając kwestie życia konsekrowanego na tym kontynencie, wniosło cenny wkład w debatę nad tematem obecnego Synodu.
Można tu dla przykładu wymienić kilka kwestii, które zostaną prawdopodobnie podjęte i poddane głębszej refleksji.
1. Teologia życia konsekrowanego.
Sobór Watykański II dokonał głębokiej odnowy refleksji teologicznej na temat życia konsekrowanego w ogólności i jego różnych konkretnych form. Często pojawia się postulat «uporządkowania» wszystkich rezultatów tego procesu refleksji, a przynajmniej przedstawienia najważniejszych elementów w sposób organiczny i kompletny. Chodzi tu o takie zagadnienia jak znaczenie konsekracji, sens misji oraz miejsce życia konsekrowanego w Kościele.
2. Życie konsekrowane jako charyzmat.
W odpowiedziach bardzo mocno podkreślano charyzmatyczny charakter życia konsekrowanego w dwojakim znaczeniu: jako daru dla Kościoła, który wzbogaca jego misję i komunię, i jako konkretnego daru objawiającego się w różnych formach i w zamysłach założycieli.
Właśnie dlatego, że życie konsekrowane jest charyzmatem, należy w nim przeżywać i rozwijać nie tylko to, co ono «czyni», ale także i przede wszystkim to, czym jest. Ściśle związany z charakterem charyzmatycznym jest także aspekt prorocki życia konsekrowanego, wyrażający się przede wszystkim przez «być», to znaczy przez integralną prawdę o swoim powołaniu. Bez profetyzmu bycia nieskuteczny staje się profetyzm działania.
3. Wierność tradycji a nowość.
Życie konsekrowane ma długą tradycję, sięgającą początków Kościoła; zarazem jednak nie istnieje jako abstrakcja, ale przybiera konkretne formy, które na wciąż nowy sposób wyrażają tę samą głęboką rzeczywistość, odpowiadając na nowe wyzwania, zrodzone przez daną epokę i określony kontekst kulturowy. W ciągu wieków życie konsekrowane przybierało różne formy i różnie się wyrażało, tworząc bogatą panoramę zgromadzeń i instytutów. To wewnętrzne napięcie między tradycją a nowością daje się odczuć także w naszych czasach: jego przejawy to potrzeba odnowy, konieczność inkulturacji, wreszcie powstające dziś nowe formy zbiorowego życia ewangelicznego. Niektóre z nich próbują naśladować formy już istniejące, inne natomiast przecierają nowe drogi, z czym wiąże się konieczność stopniowego rozeznawania swojej tożsamości i miejsca w Kościele.
4. Konkretne dziedziny misji w świecie.
Odpowiedzi na Lineamenta zawierają wielkie bogactwo wskazań na temat dziedzin i konkretnych możliwości działania osób konsekrowanych na rzecz społeczeństwa. Czynna obecność w świecie ubóstwa (bezrobotni, migranci, uchodźcy, ofiary dyskryminacji rasowej lub etnicznej, narkomani i chorzy na AIDS, ludzie pozbawieni praw społecznych i politycznych itp.), obrona wartości szczególnie zagrożonych (życie, rodzina), rozwój i tworzenie kultury, głoszenie i realizacja nauczania społecznego Kościoła: bardzo wiele jest pól i dziedzin działalności przyciągających uwagę osób konsekrowanych, muszą one jednak dokonać starannego rozeznania, aby wypracować odpowiedni styl obecności, który nie będzie przywłaszczeniem sobie misji laikatu, ale konsekwentnym wyrazem charyzmatu danego instytutu oraz wspólnego charyzmatu życia konsekrowanego.
Instrumentum laboris, dokument liczący ponad sto stron, pozwala się spodziewać bardzo bogatej debaty synodalnej. Jest bardzo ważne, aby w miesiącach dzielących nas jeszcze od Zgromadzenia przygotowali się do niego sami Ojcowie Synodalni. Pozwoli to uniknąć nieuporządkowanej dyskusji na różne tematy, a także pomoże w sformułowaniu wskazań i zaleceń, które mają nadać nową żywotność i znaczenie życiu konsekrowanemu w trzecim tysiącleciu chrześcijaństwa, w duchu wierności — jak czytamy w zakończeniu Instrumentum laboris — Chrystusowi i Ewangelii, Kościołowi i jego misji zbawienia, charyzmatowi życia konsekrowanego i konkretnego instytutu, i wreszcie — człowiekowi naszych czasów.
Abp Jan P. Schotte CICM – sekretarz generalny Synodu Biskupów
L’Osservatore Romano, wydanie polskie, 1994, nr 9-10 (168) s. 46-5
Copyright © Konferencja Episkopatu Polski