Jan Paweł II

WPROWADZENIE DO LITURGII NIESZPORÓW (2)

Audiencja generalna, Rzym, 15 października 2003 r.

 

1. Na podstawie licznych świadectw wiemy, że poczynając od IV wieku Jutrznia i Nieszpory na stałe zakorzeniły się we wszystkich wielkich Kościołach Wschodu i Zachodu. Tak zaświadcza o tym św. Ambroży: «Jak co dnia, udając się do kościoła lub modląc się w domu, rozpoczynamy od Boga i w Nim kończymy, tak też całe nasze ziemskie życie i każdy dzień zawsze od Niego powinny brać swój początek i w Nim się kończyć» (De Abraham, II, 5, 22).

Jutrznię odmawia się wczesnym rankiem, natomiast Nieszpory odprawiane są o zachodzie słońca, w porze gdy w świątyni jerozolimskiej składano ofiarę całopalną. O tej godzinie Jezus, po śmierci na krzyżu, spoczywał w grobie, ofiarowawszy samego siebie Ojcu dla zbawienia świata.

Różne Kościoły, zgodnie ze swymi tradycjami, ukształtowały według własnego rytu święte Oficjum. Przyjrzymy się tu rytowi rzymskiemu.

2. Modlitwę otwiera wezwanie Deus in adiutorium, drugi werset Psalmu 69., który św. Benedykt przepisuje na wszystkie godziny brewiarzowe. Werset ten przypomina, że tylko od Boga może pochodzić łaska godnego wychwalania Go. Po nim następuje «Chwała Ojcu… », ponieważ uwielbienie Trójcy wyraża podstawowy cel modlitwy chrześcijańskiej. Na koniec, z wyjątkiem okresu Wielkiego Postu, dodaje się «Alleluja» — wyrażenie hebrajskie, które znaczy: «Uwielbiajcie Pana», a które dla chrześcijan stało się radosnym wyrazem ufności w opiekę, jaką Bóg otacza swój lud.

Hymn opiewa przyczyny, dla których Kościół wysławia Boga w modlitwie, w poetycki sposób przypominając w godzinie Nieszporów tajemnice, które dokonały się dla zbawienia człowieka, w sposób szczególny ofiarę, złożoną przez Chrystusa na krzyżu.

3. Psalmodia Nieszporów składa się z dwóch Psalmów przeznaczonych na tę godzinę i pieśni zaczerpniętej z Nowego Testamentu. Typologia Psalmów przewidzianych na Nieszpory jest zróżnicowana. Psalmy światła nawiązują do zmierzchu, pochodni bądź światła; inne Psalmy wyrażają ufność w Boga, który jest bezpiecznym schronieniem pośród niepewności życia ludzkiego; są też Psalmy dziękczynienia i uwielbienia; Psalmy przepojone duchem eschatologicznym, zgodnym z nastrojem kończącego się dnia, oraz inne jeszcze, o charakterze mądrościowym lub pokutnym. Znajdujemy także Psalmy z cyklu «Hallel», z odniesieniem do Ostatniej Wieczerzy Jezusa z uczniami. W Kościele łacińskim zachowały się również elementy ułatwiające zrozumienie Psalmów oraz ich interpretację w duchu chrześcijańskim — są to ich nagłówki, modlitwy psalmiczne, a przede wszystkim antyfony (por. Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin, 110-120).

Miejsce szczególne zajmuje «krótkie Czytanie», które w Nieszporach zaczerpnięte jest z Nowego Testamentu. Jego celem jest przedstawienie w sposób jasny i wyraźny jakiejś myśli biblijnej, tak aby wryła się w serce i mogła potem zaowocować w życiu (por. tamże, 45, 156, 172). Aby ułatwić dobre przyswojenie usłyszanych słów, po lekturze następuje chwila ciszy oraz «Responsorium», w którym odpowiada się — śpiewem kilku wersetów — na przesłanie zawarte w czytaniu, sprzyjając przyjęciu go sercem przez uczestników modlitwy.

4. Z ogromnym szacunkiem, czyniąc znak krzyża, intonuje się ewangeliczny kantyk Najświętszej Maryi Panny (por. Łk 1, 46-55). Jak zaświadcza Reguła św. Benedykta(rozdziały 12 i 17), zwyczaj śpiewania podczas Jutrzni Benedictus, a w czasie Nieszporów Magnificat«ma za sobą wielowiekową i powszechną tradycję Kościoła rzymskiego» (Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin, 50). Pieśni te rzeczywiście stały się przykładem, jak należy wyrażać uwielbienie i dziękczynienie Bogu za dar odkupienia.

Gdy święte Oficjum odprawiane jest wspólnie, okadzenie ołtarza, kapłana oraz ludu podczas śpiewu pieśni ewangelicznych może sugerować — w świetle hebrajskiej tradycji ofiarowania kadzidła rano i wieczorem na ołtarzu kadzenia — ofiarniczy charakter «ofiary uwielbienia», jaki wyraża Liturgia Godzin. Zwracając się na modlitwie do Chrystusa, możemy osobiście przeżywać to, do czego zostaliśmy wezwani w Liście do Hebrajczyków: «Przez Niego składajmy Bogu ofiarę pochwalną nieustannie, to jest owoc warg, które wyznają Jego imię» (13, 15; por. Ps 50 [49], 14. 23; Oz 14, 3).

5. Wezwania, które następują po Pieśni, skierowane bezpośrednio do Ojca, a czasami do Chrystusa, wyrażają błagalny głos Kościoła, pamiętającego o trosce Boga o ludzkość, dzieło Jego rąk. Wezwania Nieszporów zawierają bowiem błagania o pomoc Bożą dla wszystkich ludzi, dla wspólnoty chrześcijańskiej i społeczności świeckiej. Wspomina się w nich także wiernych zmarłych.

Ukoronowaniem Liturgii Nieszporów jest modlitwa Jezusa «Ojcze nasz», synteza wszelkiego uwielbienia i błagania dzieci Bożych, odrodzonych z wody i Ducha Świętego. Na zakończenie dnia tradycja chrześcijańska wiąże przebaczenie, o które prosimy Boga w Ojcze nasz, z braterskim pojednaniem między ludźmi: słońce nie powinno zachodzić nad niczyim gniewem (por. Ef 4, 26).

Nieszpory kończą się modlitwą, która w jedności z ukrzyżowanym Chrystusem wyraża złożenie naszego życia w ręce Ojca, ze świadomością, że nigdy nie zabraknie nam Jego błogosławieństwa.

Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:

Po cyklu katechez poświęconych brewiarzowej modlitwie Jutrzni rozpoczynamy medytację nad Psalmami i kantykami Nieszporów.

Już w IV w. zrodziła się w Kościele tradycja tej liturgicznej modlitwy, odmawianej o zachodzie słońca, gdy w świątyni jerozolimskiej składano ofiarę kadzenia. Rozpoczyna się ją wezwaniem z Psalmu 70 [69]: «Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu» — które przypomina, że tylko dzięki łasce Bożej nasza modlitwa może być godna i owocna. Potem następuje hymn, a po nim psalmodia, czyli dwa Psalmy i kantyk z Nowego Testamentu, którym towarzyszą odpowiednie antyfony. Są to teksty biblijne, które wyrażają dziękczynienie za owoce dnia. Następnie odczytuje się krótki tekst z Nowego Testamentu i przez chwilę medytuje się nad nim w milczeniu, po czym — niejako w odpowiedzi na słowo Boże — recytuje się «Responsorium».

Z kolei z wielkim szacunkiem, którego wyrazem jest wykonywany na początku znak krzyża, recytuje się kantyk Maryi Magnificat — wspaniały hymn dziękczynienia za wielkie dzieła Boże. Po nim następują modlitewne wezwania — prośby w różnych intencjach, które zamyka «Ojcze nasz» i liturgiczna modlitwa wyrażająca nasze oddanie w ręce dobrego Boga.

 

Copyright © by L’Osservatore Romano (3/2004) and Polish Bishops Conference