Jan Paweł II

DOBRODZIEJSTWA BOŻE DLA WYBRANEGO NARODU. PIEŚŃ Z KSIĘGI POWTÓRZONEGO PRAWA (Pwt 32, 1-12)

Audiencja generalna, Rzym, 19 czerwca 2002 r.

 

Jutrznia soboty 2 tygodnia

1. «Potem Mojżesz wygłosił do uszu całej społeczności Izraela wszystkie słowa tej pieśni» (Pwt 31, 30). Słowa te występują na początku wysłuchanej przez nas pieśni, zaczerpniętej z ostatnich stronic Księgi Powtórzonego Prawa, a ściśle z rozdziału 32. Liturgia Godzin zapożyczyła z tej pieśni pierwszych dwanaście wierszy, widząc w nich radosny hymn na cześć Pana, który strzeże i z miłością otacza opieką swój lud pośród niebezpieczeństw i trudów dnia. Analiza kantyku dowiodła, że jest to starożytny tekst z czasów po Mojżeszu, w którego usta został włożony, by nadać mu charakter uroczysty. Ta pieśń liturgiczna wyrasta z samych korzeni dziejów narodu izraelskiego. Nie brak w tym modlitewnym tekście powiązań z niektórymi Psalmami i przesłaniem proroków bądź odniesień do nich: dzięki temu stał się on wymownym i głębokim wyrazem wiary Izraela.

2. Pieśń Mojżesza jest obszerniejsza niż fragment zamieszczony w Liturgii Godzin, stanowiący tylko jej preludium. Niektórzy badacze próbowali doszukać się w tym tekście gatunku literackiego, którego technicznym określeniem jest hebrajskie słowo rîb, czyli «konflikt», «spór procesowy». Obraz Boga, jaki znajdujemy w Biblii, daleki jest od wizji mrocznego bytu, anonimowej i groźnej energii, niezrozumiałego fatum. Bóg jest natomiast Osobą, która doznaje uczuć, działa i reaguje, miłuje i potępia, uczestniczy w życiu swoich stworzeń i nie pozostaje obojętna wobec tego, co czynią. Tak więc w naszym tekście Pan zwołuje swego rodzaju posiedzenie sądu, z udziałem świadków, piętnuje przestępstwa oskarżonego narodu, żąda kary, swój wyrok jednak przepaja nieskończonym miłosierdziem. Przyjrzyjmy się temu wydarzeniu, ograniczając się do wierszy zaproponowanych przez Liturgię.

3. Na początku powołani zostają kosmiczni widzowie-świadkowie: «Uważajcie, niebiosa (…), słuchaj, ziemio» (Pwt 32, 1). W tym symbolicznym procesie Mojżesz pełni niejako funkcję prokuratora. Jego słowo jest znaczące i przynosi owoce, podobnie jak proroctwa, wyrażające słowo Boże. Zwróćmy uwagę na wymowną serię obrazów, które je określają: są to znaki zapożyczone ze świata przyrody, jak deszcz, rosa, ulewa i mżawka, sprawiające, że ziemia się zieleni i pokrywa łanami zbóż (por. w. 2).

Głos Mojżesza, proroka i wyraziciela słowa Bożego, zapowiada rychłe wkroczenie na scenę wielkiego Sędziego, Pana, którego święte imię wypowiada, wysławiając jeden z Jego rozlicznych przymiotów. Nazywa on Boga Skałą (por. w. 4) — tytuł ten przewija się przez całą pieśń (por. ww. 15. 18. 30. 31. 37) i podkreśla stałą i niewzruszoną wierność Boga, zasadniczo różniącą się od niestałości i niewierności ludu. W rozwinięciu tematu pojawia się seria stwierdzeń dotyczących sprawiedliwości Bożej: «Jego dzieło [jest] doskonałe, wszystkie Jego drogi są słuszne. On jest Bogiem wiernym i nie zawodzi, On sprawiedliwy i prawy» (w. 4).

4. Po uroczystym przedstawieniu najwyższego Sędziego, który występuje również jako poszkodowany, spojrzenie kantora przesuwa się w kierunku oskarżonego. Aby go określić, stosuje on sugestywny obraz Boga jako Ojca (por. w. 6). Jego tak bardzo umiłowane stworzenia nazwane są Jego dziećmi; niestety, są to «zwyrodniałe dzieci» (por. w. 5). Wiemy bowiem, że już w Starym Testamencie występuje koncepcja Boga jako Ojca troszczącego się o swoje dzieci, które często sprawiają Mu zawód (Wj 4, 22; Pwt 8, 5; Ps 103 [102], 13; Syr 51, 10; Iz 1, 2; 63, 16; Oz 11, 1-4). Dlatego też ton oskarżenia nie jest chłodny, lecz pełen emocji: «Więc tak chcesz odpłacić Panu, ludu głupi i bezrozumny? Czyż nie On jest twoim Ojcem i Stwórcą, który cię uczynił i dał ci życie?» (Pwt 32, 6). Istnieje bowiem zasadnicza różnica między buntem przeciw nieubłaganemu władcy a sprzeciwieniem się kochającemu ojcu.

By sformułować konkretne oskarżenie i doprowadzić do nawrócenia zrodzonego ze szczerości serca, Mojżesz odwołuje się do pamięci: «Wspomnij na dni, które przeminęły, rozważ lata poprzednich pokoleń» (w. 7). Wiara biblijna jest bowiem «pamiątką», czyli odkrywaniem odwiecznego działania Bożego na przestrzeni dziejów; jest skutecznym uobecnianiem zbawienia, które Pan darował i wciąż ofiaruje człowiekowi. Wielki grzech niewierności łączy się zatem z «utratą pamięci», zacierającą wspomnienie Bożej obecności w nas oraz w dziejach.

5. Podstawowym wydarzeniem, o którym nie można zapomnieć, jest przejście przez pustynię po wyjściu z Egiptu. Stanowi ono zasadniczy temat Księgi Powtórzonego Prawa i całego Pięcioksięgu. Teksty te przypominają trudną i dramatyczną wędrówkę po pustyni synajskiej, «na pustkowiu wśród dzikiego wycia» (w. 10), jak mówią sugestywne słowa o głębokim zabarwieniu emocjonalnym. Jednakże Bóg pochyla się tam nad swym ludem z zaskakującą czułością i łagodnością. W obrazie Jego ojcostwa pojawia się również w sposób aluzyjny symbol macierzyństwa, jakim jest orzeł: «Opiekował się nim i pouczał, strzegł jak źrenicy oka. Jak orzeł, który krąży nad gniazdem, by z niego wywabić swe pisklęta, i bierze je na skrzydła rozpostarte, niosąc je na samym sobie» (ww. 10-11). Przejście przez pustynny step staje się spokojną i pogodną wędrówką dzięki ochronnemu płaszczowi Bożej miłości.

Pieśń mówi również o Synaju, gdzie Izrael został sprzymierzeńcem Pana, Jego «własnością» i «wyłącznym dziedzictwem», czyli rzeczywistością najcenniejszą (por. w. 9; Wj 19, 5). Pieśń Mojżesza staje się w ten sposób zbiorowym rachunkiem sumienia, potrzebnym, aby nareszcie odpowiedzią na Boże dobrodziejstwa była wierność, a nie grzech.

W związku z zamachem w Jerozolimie

Tragiczna wiadomość o wczorajszym zamachu, który przyniósł ofiary śmiertelne i napełnił grozą mieszkańców Jerozolimy, musi spotkać się z powszechnym potępieniem. Raz jeszcze powtarzam tym, którzy planują i organizują te barbarzyńskie akcje, że będą musieli odpowiedzieć za nie przed Bogiem. Zapewniam o mej szczerej solidarności ludzkiej i duchowej rodziny pogrążone w żałobie, jak i rannych, a was wszystkich zapraszam do wspólnej ze mną modlitwy do Pana, aby zechciał odmienić zatwardziałe serca i natchnąć pragnieniem pokoju i wzajemnego przebaczenia tych, którzy mieszkają w tym tak bardzo drogim nam regionie.

Światowy Dzień Uchodźcy

Jutro obchodzony będzie Światowy Dzień Uchodźcy, ustanowiony z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych, aby przypomnieć o piętnastu milionach ludzi, zmuszonych opuścić granice swych krajów, ponieważ są ofiarami prześladowań bądź deptane są ich podstawowe prawa.

Niech odpowiedzialni za narody zwrócą uwagę na ostrzeżenie, które płynie z tego jakże tragicznego exodusu pojedynczych ludzi i rodzin, i postarają się znaleźć odpowiednie rozwiązanie dramatycznych problemów tych naszych braci i sióstr.

 

Copyright © by L’Osservatore Romano (10-11/2002) and Polish Bishops Conference